Przepisy wyznaniowe w Konstytucji RP (uwagi porządkujące)

• Authors: Jarosław Szymanek

Title variants

EN

DENOMINATIONAL PROVISIONS IN THE CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF POLAND (EXPLANATORY REMARKS)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Konstytucyjne przepisy wyznaniowe, które należy postrzegać jako swoisty podzbiór w obrębie szeroko ujmowanych praw i wolności człowieka, stanowią grupę tych przepisów które albo explicite, albo implicite regulują sytuację konfesyjną jednostki. Przepisy, które wprost określają położenie jednostki z uwagi na jej wyznanie i prezentowany światopogląd można przy tym określić mianem przepisów sensu stricto wyznaniowych. Obejmują one, z jednej strony, indywidualną wolność sumienia i wyznania, z drugiej zaś wolność kolektywną, odnoszoną do społeczności religijnych jakimi są kościoły i inne związki wyznaniowe. Ta wąska grupa przepisów wyznaniowych nie jest jednak jednolita. W jej ramach można bowiem odnaleźć przepisy generalnie odnoszące się do wolności sumienia i wyznania (art. 25, 53 Konstytucji) i przepisy, które podejmują kwestie szczegółowe (art. 48, art. 35 ust. 2 i art. 85). Obok grupy przepisów wyznaniowych sensu stricto można również wskazać inne przepisy, które pośrednio można skorelować z konfesyjną dziedziną życia jednostki. Tę grupę przepisów można nazwać przepisami sensu largo wyznaniowymi. Pośród nich najważniejszym jest przepis gwarantujący generalne prawo decydowania o swoim życiu osobistym (art. 47 Konstytucji). Pokazuje on wszak iunctim wolności sumienia i wyznania z prawem do prywatności, które jest dzisiaj najważniejszym prawem jednostki poręczonym jej w ustawie zasadniczej, a zarazem pewnego rodzaju „wstępem” i „początkiem” wszystkich, a przynajmniej większości praw i wolności. Wolność sumienia i wyznania, jak i cała dziedzina konfesyjna jest przecież nierozerwalnie związana z ochroną życia prywatnego (osobistego), względem którego państwo i jego organy muszą zachować postawę désintéressement. Temu też służą coraz bardziej rozbudowane i uszczegółowione unormowania wyznaniowe konstytucji, które niezależnie od wszelkich podziałów i klasyfikacji zawsze stanowią jedynie pochodną praw i wolności jednostki. Konstytucyjna materia konfesyjna i konstytuujący ją przepis wyznaniowy jest wszak zawsze formą poręczenia niezbywalnych praw jednostki, które swoje aksjologiczne (ale i prawne) źródło znajdują w konstytucyjnej zasadzie godności. Ta ostatnia jest przykładem swoistego „spotkania się” normy na swój sposób religijnej (czy kanonicznej) i normy prawa państwowego. W obu systemach norm godność człowieka jest wszak wartością najwyższą i niezbywalną, i w obu stanowi rację innych wartości i praw.

EN

The constitutional provisions on denomination, which should be seen as a specific subset within the widely recognized human rights and freedoms, comprise a collection of provisions that either explicitly or implicitly regulate the matters of the religious persuasion of any individual. The provisions that explicitly relate to the position of the individual because of his or her religion and outlook can be referred to as denominational in the strict sense. These include, on the one hand, individual freedom of conscience and religion, and on the other hand, collective freedom related to the religious communities such as churches and other religious organizations. This narrow set of denominational provisions is not uniform. It covers both the general rules regarding freedom of conscience and religion (Articles 25 and 53 of the Constitution) and provisions tackling more specific issues (Article 48, Article 35(2) and Article 85). Besides denominational provisions sensu stricto, also others can be singled out that may be directly tied to the religious aspect the individual's life. This set can be referred to as denominational provisions sensu largo. Among them, the most important provision is the one ensuring the general right to decide about one's personal life (Article 47 of the Constitution). It shows the iunctim, after all, of freedom of conscience and religion with the right to privacy, which today is the most important individual right guaranteed in the Constitution, and also a kind of 'prelude' to and 'beginning' of all, or at least most of the rights and liberties. Freedom of conscience and religion, and the whole denominational area alike, is after all inextricably linked to the protection of private (personal) life, which the state and its bodies must approach with désintéressement. The increasingly complex and detailed denominational regulations contained in the Constitution seem to accommodate this requirement; irrespective of any divisions and classifications, they are but a derivative of individual rights and freedoms. The constitutional denominational substance together with its constituting denominational provision is after all a form of guarantee of inalienable individual's rights that have their axiological (but also legal) source in the constitutional principle of dignity. The latter is an example of the 'encounter' of the, in a way, religious (or canonical) standard and the standard of state law. In both systems of standards, human dignity is indeed the highest and inalienable value, and in both provides the reason for other rights and values.

Keywords

PL

prawo wyznaniowe; relacje państwo - kościół; związki wyznaniowe; Konstytucja RP; kościoły i inne związki wyznaniowe; wolność sumienia i wyznania

EN

CHURCH - STATE RELATIONS (POLAND); CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF POLAND; FREEDOM OF CONSCIENCE & RELIGION; FREEDOM OF RELIGION; LAW ON RELIGION; RELATIONS BETWEEN THE STATE AND CHURCHES; RELIGIOUS FREEDOM

Discipline

• LAW_&_ADMINISTRATION: LAW & ADMINISTRATION

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Studia z Prawa Wyznaniowego
• Year: 2011
• Volume: 14
• Pages: 5-23
• Document type: ARTICLE

Contributors

author

Jarosław Szymanek

• Uniwersytet Warszawski, Instytut Nauk Politycznych, Zaklad Systemow Politycznych, ul. Nowy Swiat 67, 00-927 Warszawa, Poland

• Jaroslaw Szymanek, Uniwersytet Warszawski, Instytut Nauk Politycznych, Zaklad Systemow Politycznych, ul. Nowy Swiat 67, 00-927 Warszawa, Poland

References

• Bar W., Wolność kultu religijnego, w: Prawo wyznaniowe, red. H. Misztal, P. Stanisz, Lublin 2003.
• Borecki P., Państwo neutralne światopoglądowo – ujęcie komparatystyczne, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2006, t. 9, s. 75-99.
• Borecki P., Wolność sumienia i wyznania, w: Wolność sumienia i wyznania. Poradnik prawny, red. A. Mikulska, Warszawa 2003.
• Braciak J., Prawo do prywatności, w: Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, red. B. Banaszak, A. Preisner, Warszawa 2002.
• Chmaj M., Godność człowieka jako źródło jego praw i wolności, w: M. Chmaj, L. Leszczyński, w. Skrzydło, J. Sobczak, A. Wróbel, Konstytucyjne wolności i prawa w Polsce: Zasady ogólne, Kraków 2002.
• Chrzanowski W., Państwo demokratyczne a neutralne światopoglądowo, w: Neutralność światopoglądowa państwa, red. E. Nowicka-Włodarczyk, Kraków 1998.
• Complak K., Zasada ochrony godności człowieka normatywnym nakazem obowiązującym prawodawców i organy stosujące prawo, w: Wolności i prawa jednostki oraz ich gwarancje w praktyce, red. L. wiśniewski, Warszawa 2006.
• Czarny P., Naleziński B., Wolność zrzeszania się, w: Prawa i wolności obywatelskie, red. B. Oliwa-Radzikowska, Warszawa 1998.
• Działocha K., Hierarchia norm konstytucyjnych i jej rola w rozstrzyganiu kolizji norm, w: Charakter i struktura norm konstytucji, red. J. Trzciński, Warszawa 1997.
• Grzybowski M., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej na tle doświadczeń konstytucyjnych państw Europy Środkowej i Wschodniej (kilka uwag o unormowaniu relacji państwo-obywatel), „Przegląd Sejmowy” 2002, nr 5.
• Grzybowski M., Zakres przedmiotowy regulacji konstytucyjnej w klasycznych i historycznych konstytucjach pisanych, w: Konstytucjonalizacja zasad i instytucji ustrojowych, red. P. Sarnecki, Warszawa 1997.
• Hołda J., Hołda Z., Ostrowska D., Rybczyńska J.A., Prawa człowieka. Zarys wykładu, Kraków 2004.
• Kaczor J., Z problematyki klauzul generalnych w Konstytucji RP, w: Z zagadnień teorii i filozofii prawa. Konstytucja, red. A. Bator, Wrocław 1999.
• Krukowski J., Kościół i państwo. Podstawy relacji prawnych, Lublin 2000.
• Łopatka A., Prawo do wolności myśli, sumienia i religii, Warszawa 1995.
• Małajny R.M., Konstytucjonalizm a przedmiotowy zakres konstytucji, w: Konstytucjonalizacja zasad i instytucji ustrojowych, red. P. Sarnecki, Warszawa 1997.
• Małajny R.M., Regulacja kwestii konfesyjnych w Konstytucji III RP (refleksje krytyczne), w: Ze sztandarem prawa przez świat. Księga dedykowana Profesorowi Wieńczysławowi Józefowi Wagnerowi von Igelgrund z okazji 85-lecia urodzin, red. R. Tokarczyk, K. Motyka, Kraków 2002.
• Matwiejuk J., Pozycja prawna organizacji i stowarzyszeń religijnych w Rzeczypospolitej Polskiej, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2003, t. 6, s. 7-29.
• Mezglewski A., Misztal H., Stanisz P., Prawo wyznaniowe, Warszawa 2006.
• Mielnik Z., Prawo do prywatności (zagadnienia wybrane), „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1996, nr 2.
• Motyka K., Prawo do prywatności i dylematy współczesnej ochrony praw człowieka, Lublin 2006.
• Osuchowski J., Religia i Konstytucja, w: Państwo. Demokracja. Samorząd. Księga pamiątkowa na sześćdziesięciopięciolecie Profesora Eugeniusza Zielińskiego, Warszawa 1999.
• Piechowiak M., Pojęcie praw człowieka, w: Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa ochrona, red. L. wiśniewski, Warszawa 1997.
• Pietrzak M., Prawo wyznaniowe, Warszawa 1999.
• Pietrzak M., Stosunki państwo – kościół w nowej Konstytucji, „Państwo i Prawo” 1997, nr 11/12.
• Pietrzak M., Wolność sumienia i wyznania w RP (regulacje prawne i praktyka), w: Obywatel: jego wolności i prawa, red. B. Oliwa-Radzikowska, Warszawa 1998.
• Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, red. B. Banaszak, A. Preisner, Warszawa 2002.
• Pyclik K., Wolność sumienia i wyznania w Rzeczypospolitej Polskiej (założenia filozoficzno-prawne), w: Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, red. B. Banaszak, A. Preisner, Warszawa 2002.
• Safjan M., Prawo do ochrony życia prywatnego, w: Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa ochrona, red. L. wiśniewski, Warszawa 1997.
• Sarnecki P., Wolność zrzeszania się, Warszawa 1998.
• Szymanek J., Bezstronność czy neutralność światopoglądowa państwa. (Uwagi na tle art. 25 ust. 2 Konstytucji RP), „Państwo i Prawo” 2004, nr 5.
• Szymanek J., Interpretacja przepisów wyznaniowych w konstytucji, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2006, t. 9, s. 101-132.
• Szymanek J., Konstytucyjna regulacja stosunków państwo–kościół (ujęcie komparatystyczne), „Państwo i Prawo” 2000, nr 4.
• Szymanek J., Prawna regulacja wolności religijnej, „Studia prawnicze” 2006, nr 2.
• Szymanek J., Prawo wyznaniowe w praktyce III RP (zagadnienia wybrane), „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2006, nr 1.
• Szymanek J., Wolność sumienia i wyznania w Konstytucji RP, „Przegląd Sejmowy” 2006, nr 2.
• Warchałowski K., Rozwój idei wolności religijnej od początków chrześcijaństwa do czasów nowożytnych, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2005, t. 8, s. 143-161.
• Winiarczyk-Kossakowska M., Wolność sumienia i religii, „Studia prawnicze” 2001, nr 1.
• Wyrzykowski M., Granice praw i wolności – granice władzy, w: Obywatel: jego wolności i prawa, red. B. Oliwa-Radzikowska, Warszawa 1998.