Badania socjologiczne nad aktywnością społeczną mieszkańców wsi

• Authors: Surowiec Katarzyna

Title variants

EN

Sociological research on community activity of the villagers

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule zaprezentowano badania nad aktywnością społeczną mieszkańców wsi na poziomie organizacyjnym. Przedstawiono najważniejsze publikacje odnoszące się do systemu społeczno-kulturowego wsi: opracowania syntetyczne, monografie wieloproblemowe uwzględniające m.in. aktywność społeczną mieszkańców wsi oraz badania poświęcone w całości lub części tej problematyce. Zaprezentowano różne aspekty działalności w organizacjach, instytucjach, pełnienia funkcji z wyboru, wzorów i wzorców działaczy lokalnych. Ważnym elementem badań nad aktywnością społeczną było poszukiwanie czynników sprzyjających i utrudniających podejmowanie działań społecznikowskich. Uczestnictwo mieszkańców w życiu wsi przyjmowało różne formy organizacyjne, w zależności od kontekstu społecznego na poziomie makro-, mezo- oraz mikrostrukturalnym. Najważniejszymi makroprocesami wpływającymi na całokształt życia wsi, w tym na aktywność społeczną, były instytucjonalizacja, industrializacja, urbanizacja, modernizacja, migracje oraz transformacja ustrojowa. Na poziomie mezostrukturalnym ważnym czynnikiem decydującym o poziomie aktywności była zbieżność celów i dążeń instytucji lokalnych z potrzebami i celami mieszkańców. Zaangażowanie społeczne warunkowała również obecność autorytetów i liderów wiejskich. O aktywności społecznej na poziomie mikrostrukturalnym decydowały cechy położenia społecznego jednostek: wiek, płeć, wykształcenie, wielkość rodziny, źródło utrzymania, pełnienie ról społecznych w rodzinie czy miejsce zamieszkania w gminie (wieś centralna – wieś peryferyjna).

EN

The article presents research on community activity of countryside residents on the organizational level. The most important publications referring to the social and cultural system of the countryside are presented, such as systematic reports, multi-problem monographs taking into account, among others, community activity of the villagers and research dedicated in part or entirely to this issue. Various aspects of the activity of organizations, institutions, performance of a function at one's choice , patterns and models of local activity are discussed. An important element of the research on community activity was a search for factors which favor or hinder undertaking social activities. Participation of the villagers in country life took on various organizational forms, depending on the social context on the level of the macro-, mezzo- and micro-structure. The most important macro-processes influencing the entirety of country life, including community activity, were as follows: institutionalization, industrialization, urbanization, modernization, migration and system transformation. On the mezzo-structural level, an important element which determined the level of activity was the convergence of goals and aspirations of local institutions with the needs and goals of the villagers. Community involvement was also affected by the presence of authorities and countryside leaders. On the micro-structural level, traits of the individual's social position were decisive: age, gender, education, family size, source of income, fulfilling community roles in the family, or place of residence in the commune (central or peripheral village).

Keywords

PL

społeczność wiejska; aktywność społeczna; autorytety i liderzy wiejscy; działalność społeczna

EN

village community; community activity; country authorities and leaders; social activity

Discipline

• SOCIOLOGY: SOCIOLOGY

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Studia Sociologica
• Year: 2010
• Issue: 20
• Pages: 67-87

Contributors

author

Surowiec Katarzyna

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej

References

• Biernacka M., 1962, Potakówka, Wieś powiatu jasielskiego 1890–1960. Z badań nad współdziałaniem, LSW, Warszawa.
• Bronikowski W., 1934, Drogi postępu chłopa polskiego, Państwowy Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach, Warszawa.
• Bujak F. 1901, Maszkienice. Wieś powiatu brzeskiego. Stosunki gospodarcze i społeczne, Akademia Umiejętności, Kraków.
• Bujak F. 1903, Żmiąca. Wieś powiatu limanowskiego. Stosunki gospodarcze i społeczne, Akademia Umiejętności, Kraków.
• Bukowski A. 1967, Piaseczno nad Gniewem na Pomorzu – pierwowzór polskich kółek rolniczych. Z dziejów pracy organicznej, w: W. Aleksandrowicz, A. Bukowski, Cz. Wycech, W stulecie działalności kółek rolniczych, LSW, Warszawa, s. 73–109.
• Bukraba-Rylska I. 2000, Kultura w społeczności lokalnej, IRWiR PAN, Warszawa.
• Chałasiński J. 1938, Młode pokolenie chłopów, t. 1–4, Spółdzielnia Wydawnicza „Pomoc Oświatowa”, Warszawa.
• Daszyńska-Golińska Z. 1906, Uście Solne. Przyczynki historyczno-statystyczne do dziejów nadwiślańskiego miasteczka, Akademia Umiejętności, Kraków.
• Dobrowolska D. 1968, Przeobrażenia społeczne wsi podmiejskiej. Podkrakowska osada Chełm w latach 1900–1967, Ossolineum, Wrocław.
• Dziabała S. 1973, Autorytety wiejskie. Studium socjologiczne, LSW, Warszawa.
• Dzieniszewska-Naroska K., 2004, Radny – sąsiad i polityk. Reprezentacja polityczna na szczeblu lokalnym, Trio, Warszawa.
• Fedyszak-Radziejowska B. 2006, Kapitał społeczny wsi – w poszukiwaniu utraconego zaufania, w: Kapitał ludzki i zasoby społeczne wsi. Ludzie – społeczność lokalna – edukacja, red. K. Szafraniec, IRWiR PAN, Warszawa, s. 71–119.
• Fedyszak-Radziejowska B. 2002, Liderzy i ich organizacje w rozwoju społeczno-gospodarczym wsi, w: Przedsiębiorczość wiejska w Polsce i krajach Unii Europejskiej, red. M. Kłodziński, B. Fedyszak-Radziejowska, IRWiR PAN, Warszawa, s. 245–265.
• Gałaj D. 1961, Aktywność społeczno-gospodarcza chłopów. Studium szczegółowe na przykładzie wsi Bocheń powiatu łowickiego, LSW, Warszawa.
• Gałaj D. 1996, Od chłopa do rolnika. Powtórna monografi a wsi Bocheń. Studia nad kwestią chłopską, KAW, Warszawa.
• Gałęski B. 1963, Chłopi i zawód rolnika. Studia z socjologii wsi, PWN, Warszawa.
• Halamska M. 1991, Chłopi polscy na przełomie epok, MAK, Warszawa.
• Halamska M. 2001, Reprodukcja czy wymiana? Przekształcenia lokalnych elit politycznych w Polsce w latach 1990–1998, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Karczewski W. 1937, Lisków. Dzieje jednej wsi polskiej, Praca i Kultura Wsi, Lisków.
• Korab K. 2004, Władysław Grabski jako socjolog wsi, Test, Warszawa.
• Kutrzeba-Pojnarowa A. 1968, Tradycyjna społeczność wiejska w procesie przemian współ czesnych. Studium wsi Mników. Mników powiatu krakowskiego, Ossolineum, Wrocław.
• Kwaśniewicz W. 1970, Wiejska społeczność rzemieślnicza w procesie przemian. Studium socjologiczne wsi Świątniki Górne powiatu krakowskiego (1850–1960), Ossolineum, Wrocław.
• Markowska D. 1976, Rodzina w społeczności wiejskiej – ciągłość i zmiana, Ossolineum, Warszawa.
• Mleczko F.W. 1964, Z badań nad aktywnością zawodową i społeczną chłopów. Studium na przykładzie wsi Łysa Góra, Ossolineum, Wrocław.
• Ostrowski L. 1999a, Kultura na wsi w opiniach sołtysów, IERiGŻ PAN, Warszawa.
• Ostrowski L. 1999b, Warunki życia ludności wiejskiej a działalność rad sołeckich, IERiGŻ PAN, Warszawa.
• Pochwicki M. 1975, Przeobrażenia społeczności rolniczej, PWN, Warszawa.
• Samoorganizacja w społecznościach wiejskich. Przejawy – struktury – zróżnicowanie 2002, red. M. Wieruszewska, IRWiR PAN, Warszawa.
• Samorząd pomocniczy na wsi polskiej. Między tradycją a ponowoczesnością 2006, red. J. Styk, P. Węgierkiewicz, Krajowe Stowarzyszenie Sołtysów, Konin.
• Sikorska A. 1990, Aktywność społeczna na wsi. Komunikat z badań, IERiGŻ PAN, Warszawa.
• Sikorska A. 1993, Aktywność społeczna na wsi, IERiGŻ PAN, Warszawa.
• Sokołowska S., Bisaga A., Szwiec P. 2006, Zmiany w organizacji i produktywności rolnictwa indywidualnego w procesie integracji z Unią Europejską (na przykładzie badań w województwie opolskim), Uniwersytet Opolski, Opole.
• Starosta P. 2000, Wzory uczestnictwa w życiu publicznym mieszkańców wsi i małych miast, w: Węzłowe kwestie społeczne wsi polskiej u progu XXI wieku, red. K. Gorlach, A.M. Pyrć, Kwadrat, Kraków, s. 83–99.
• Tryfan B., 1987, Kwestia kobieca na wsi, IRWiR PAN, Warszawa.
• Tryfan B., 1968, Pozycja społeczna kobiety wiejskiej. Studium badawcze na przykładzie rejonu płockiego, PWN, Warszawa.
• Turowski J. 1964, Przemiany wsi pod wpływem zakładu przemysłowego, PWN, Warszawa.
• Turowski J. 1949, Zmiany społeczne wsi a miasto. Na podstawie socjografi i wsi Nasutów w okresie od r. 1800 do 1946, TN KUL, Lublin.
• Urgacz B. 1978, Kultura społeczna wsi. Studium typologiczne zjawiska aktywności społecznej, IRWiR PAN, Warszawa.
• Ustawa z dnia 20 marca 1950 r. O terenowych organach jednolitej władzy państwowej. (DzU nr 14 z 1950 r., poz. 130).
• Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. O samorządzie powiatowym (DzU nr 91 z 1998 r., poz. 578).
• Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. O samorządzie terytorialnym (DzU nr 16 z 1990 r., poz. 95).
• Wieruszewska-Adamczyk M. 1978, Przemiany społeczności wiejskiej. Zaborów po 35 latach, IRWiR PAN, Warszawa.
• Wierzbicki Z.T. 1963, Żmiąca w pół wieku później, Ossolineum, Wrocław.
• Wódz J. 1971, Przeobrażenia społeczne wsi Pleszów włączonej do Nowej Huty 1949 –1969. Studium z socjologii prawa, Ossolineum, Wrocław.
• Zawistowicz-Adamska K. 1958, Społeczność wiejska. Wspomnienia i materiały z badań terenowych Zaborów 1937–1938, LSW, Warszawa.

Identifiers

CEJSH db identifier

11PLAAAA10084