Kościół w Niemczech i narodowy socjalizm

• Authors: Kulbat Waldemar

Title variants

EN

German church and national socialism

DE

Die Kirche in Deutschland und Das Nationalsozialismus

• Languages of publication: PL

Abstracts

DE

Es gibt nicht so viele Bearbeitungen über das Schicksal der Kirche in Hitlerdeutschland sowie ihr Verhalten gegen Aggression und Fehler der Hitlers Ideologie und Praktik. In den letzten Jahren hat man aber viele Arbeiten auf Grund der weiten Quellenbasis veröffentlicht. Veröffentlicht wurden auch viele Dokumente aus den Vatikans Archiven. In dieser Studie präsentiert man das Problem der Stellung der Kirche und der deutschen Katholiken sowie ihr Angehen gegen die Doktrin und verbrecherische politik des Nazismus. Der Autor zeigt wie Historiker die Genese von Nazismus und seine historisch-gesellschaftlichen Umstände zu erklären versuchen. Es wurden einzelne Phasen und politische Etappen der antikirchlichen Handlungen vorgestellt und dabei verschiedene Reaktionsformen der kirchlichen Gemeinschaft. Der Autor beschreibt die durch das Hitlerregime vorgenommenen Methoden und Mittel um die Kirche zu lähmen und ihre Anwesenheit in der Gesellschaft zu liquidieren. Man hat das Martyrium der Gesellschaft und der deutschen Kirche sowie verschiedene Widerstandsformen dargestellt. Der Autor präsentiert dabei verschiedene Stellung der deutschen Bischöfe gegen den Nazismus sowie Reaktion des Apostolischen Stuhls. Die Analyse der Situation und der historischen Bedingtheit erklärt die beschränkten Möglichkeiten für die erfolgreiche Handlung und den Widerstand gegen die totalitäre Macht. Die heroische Stellung der Kirche verursachte, das die Herrschung der totalitären Ideologie begrenzt wurde. Es war aber nicht möglich Missbrauch und Verbrechen aufzuhalten. Die römisch-katholische Kirche konnte ihre Gleichheit erhalten, weil das Benehmen der Hierarchie determiniert und gescheit war, obwohl Opfer und auch moralische Verluste waren.

• Publisher: Wyższe Seminarium Duchowne w Łodzi/Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie
• Journal: Łódzkie Studia Teologiczne
• Year: 2005
• Volume: 14
• Pages: 101-138

Contributors

author

Kulbat Waldemar

• Wyższe Seminarium Duchowne, Łódź

References

• Papież Pius XI, Encyklika o położeniu Kościoła katolickiego w Rzeszy Niemieckiej Mit brennender Sorge, Dokumenty Nauki Społecznej Kościoła, red. ks. Marian Radwan SCJ, o. Leon Dyczewski OFM Conv., Adam Stanowski, Rzym–Lublin 1987, t. 2, 105–125.
• Dieter Albrecht, Stolica Święta i Trzecia Rzesza, w: Kościół, katolicy i narodowy socjalizm, pr. zbior. pod red. K. Gotta i K. Repgena, Warszawa 1983, s. 32–42.
• Hugo Altmann, Pius XII, Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexicon, t. VII, Herzberg 1994, s. 682–699.
• Bautz F.W., Bertram A., kard. w: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexicon, t. I (1990), s. 557–558.
• Bautz F.W., Galen Clemens August Graf von, w: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexicon, t. II (1990), s. 166–168.
• Besançon A., Przekleństwo wieku, O komunizmie, narodowym socjalizmie i jedyności Zagłady, Warszawa 2000.
• Pierre Blet SJ, Pius XII i druga wojna światowa w tajnych archiwach watykańskich, Katowice 2000.
• Bracher K.D., Totalitarianism, w: The Dictionary of the History of Ideas, red. Philip P. Wiener. New York, 1973–74, t.IV, ss. 406–411.
• Burleigh M., Trzecia Rzesza – Nowa historia, Książka i Wiedza Warszawa 2002.
• Conley J.J. SJ, Totality and Idolatry: Rereading Pius XI, http//www.catholicsocialscientists.org/Article_Conley_Pius%20XI.htm.
• Deschner G., Reinhard Heydrich namiestnik władzy totalitarnej, Warszawa 2000.
• Fitschen K., Faulhaber Michael von, w: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexicon, t. XXIV, (2005), s. 602–615.
• Fuchs K., Pius XI, Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexicon, t. VII, Herzberg1994, s. 680–682.
• Goodrick-Clarke N., Okultystyczne źródła nazizmu, Warszawa 2001.
• Gotto K., Repgen K., (red), Kościół, katolicy i narodowy socjalizm, ODISS Warszawa 1983.
• Gotto K., Hockerts H.G., Repgen K., Narodowosocjalistyczne wyzwanie i odpowiedź Kościoła, w:
• Kościół, katolicy i narodowy socjalizm, pr. zbior. pod red. K. Gotta i K. Repgena, Warszawa 1983, s. 85–98.
• Grodziński E., Filozofia Adolfa Hitlera w Mein Kampf, Warszawa–Olsztyn 1992.
• Grunberger R., Historia społeczna Trzeciej Rzeszy, t. I, II. PIW Warszawa, 1987.
• Hehl v. U., Katolicy w Trzeciej Rzeszy, w: Kościół, katolicy i narodowy socjalizm, pr. zbior. pod red. K. Gotta i K. Repgena, Warszawa 1983, s. 55–70.
• Herzstein R.E., i in. Narodowi Socjaliści, Warszawa 1999.
• Irving D., Norymberga. Ostatnia bitwa, Warszawa 1999.
• Jäckel E., Hitlera pogląd na świat, Warszawa 1973.
• Kershaw I., Hitler 1889–1936. Hybris, Poznań 2001.
• Tenże, Hitler 1936–1941. Nemezis, Poznań 2002.
• Tenże, Hitler 1941–1945. Nemezis, Poznań 2003.
• Klemperer V., LTI Notatnik filologa, Kraków–Wrocław 1983.
• Król E.C., Propaganda i indoktrynacja narodowego socjalizmu w Niemczech 1919–1945, Instytut Studiów Politycznych PAN, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 1999 (obszerna bibliografia).
• Kucharczyk G., Czerwone karty Kościoła, Radom 2004.
• Kulak T., Śląskie odgłosy papieskiej Encykliki „Mit brennender Sorge”, w: A. Barańska, W. Matwiejczyk, E.M. Ziółek (red), Ojczyzna i wolność, Lublin Towarzystwo Naukowe KUL 2000, 245–252.
• Lill R., Ideologia i polityka kościelna narodowego socjalizmu, w: Kościół, katolicy i narodowy socjalizm, pr. zbior. pod red. K. Gotta i K. Repgena, Warszawa 1983, s. 22–31.
• Manvelle R., Fraenkel H., Goebbels, Warszawa 1972.
• Histoire du Christianisme, t. 12, Guerres mondiales et totalitarismes (1914–1958). Sous la direction de J. M. Mayeur, Ch. Pietri, A. Vauchez, M. Venard, Paris 1990.
• Maser W., Adolf Hitler. Legenda, mit, rzeczywistość, Warszawa 1998.
• Mehlhausen J., Nationalsozialismus und Kirchen, w: Teologische Realenzyklopaedie, Berlin–New York 1994, t. 24, 43–78 (tam: obszerna bibliografia).
• Morsey R., Mniejszość katolicka i powstanie narodowego socjalizmu, w: Kościół, katolicy i narodowy socjalizm, pr. zbior. pod red. K. Gotta i K. Repgena, Warszawa 1983, s. 10–21.
• Ogiermann O., Do ostatniego tchu. Proces Bernharda Lichtenberga, proboszcza katedry św. Jadwigi w Berlinie, Paris 1983.
• Olszewska-Dyoniziak B., Antropologia totalitaryzmu europejskiego XX wieku, Atla 2, Wrocław 1999.
• Pająk H., Niemieckie ludobójstwo na polskim narodzie, Lublin 2004.
• Persch M., Lichtenberg B., w: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexicon, t. V, (1993), s.20–23.
• Persch M., Klausener Erich, w: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexicon, t. III, s. 1570–1573.
• Reuth R.G., Goebbels, Warszawa 1996.
• Riccardi A., Stulecie męczenników. Świadkowie wiary XX wieku, Warszawa 2001.
• Roberts A., Hitler i Churchill. Sekrety przywództwa. Wrocław 2004.
• Sale G. SJ, Stolica Apostolska a nazizm, „Przegląd Powszechny”, 2004 nr 5, s. 224– 239.
• Schewick v. B., Kościół katolicki i narodowosocjalistyczna polityka rasowa, w: Kościół, katolicy..., dz.cyt., s. 71–84.
• Socci A., Mroki nienawiści. Męczeństwo chrześcijan XX wieku. Studium nietolerancji, Biały Kruk, Kraków 2003.
• Walter J.J., Machiny totalitarne, Kraków 1998.
• Weitlauf M., Preysing Konrad Graf von, w: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexicon, t. VII, s. 941–948.
• Volk L., Niemiecki episkopat i Trzecia Rzesza, w: Kościół, katolicy i narodowy socjalizm, pr. zbior. pod red. K. Gotta i K. Repgena, Warszawa 1983, s. 43–54.
• Zieliński Z., Katolicyzm w III Rzeszy przed sądem historii, Katowice 1999.
• Zieliński Z., Papiestwo i papieże dwóch ostatnich wieków, PAX, Warszawa 1999.