Integralna teoria narodu

• Authors: Michał Łuczewski

Title variants

EN

Integral Theory of Nation and Nationalism

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Aby socjologia narodu rozwijała się, badacze powinni budować takie teorie narodu, które byłyby: (a) zintegrowane z innymi teoriami, (b) dynamiczne i (c) elastyczne. Mając to na uwadze, najpierw dookreślam każde z tych kryteriów, skupiam się przy tym na (a) odróżnieniu ideologii narodowej od teorii narodowej; (b) definiowaniu narodu; (c) wyjaśnianiu zjawisk narodowych. Poszczególne kroki służą mi do tego, żeby skonstruować własną perspekty- wę badawczą, którą nazywam integralną teorią narodu. Składa się ona z dwóch podstawo- wych elementów: nowej definicji narodu (naród jako zbiór ideologów narodowych; warstwa opisowa) i pełnego schematu wyjaśniania (wyjaśnienie genetyczne, łączące wymiary makro i mikro; warstwa eksplanacyjna). W ostatecznym rachunku integralna teoria narodu pozwala mi wyjść naprzeciw kryteriom integracji, dynamiki i elastyczności. W szczególności pozwa- la ona dostrzegać, z jednej strony, ograniczenia istniejących teorii (co prowadzi do wzrostu naszej refleksyjności i/lub uzupełniania poszczególnych teorii o nieuwzględnione aspekty), a z drugiej strony – ich nieelastyczność (co prowadzi do uelastyczniania ich za pomocą relatywizacji i dyrektywizacji). Pozwala ona także stawiać nowe pytania, uwrażliwiając nas na niebadane dotąd zjawiska (grupy i interakcje) i skłaniając do poszukiwania nowych, zaskakujących wyjaśnień.

EN

This article sets out to formulate an integral theory of nation and nationalism. Drawing on the following criteria of a good sociological theory: (a) integration with other theories; (b) dynamism and (c) flexibility, it goes on to apply them to nationalism studies. This procedure allows to construct both a definition of nation (understood as a social movement of activists externalizing, objectivizing and internalizing national ideologies) as well as a full explanation of the phenomenon of nation (genetic explanation, combining micro and macro levels of analyses, i.e. environmental, relational and cognitive mechanisms), which together constitute the integral theory of nation and nationalism. The theory then serves to show limits of rival theories of nation and nationalism. First, it points to the fact that other theories are partial instead of integrated. In specific, they tend to focus on some elements of definition of the nation, while leaving other elements out of scope (for example, they focus on internalized or objectivized ideology, while omitting processes of negotiation of national ideology that belong to the level of externalization). The same goes for partial explanations of nation and nationalism, which neither take into account the need for an analysis of nation in historical perspective nor offer explanations which would combine environmental, relational and cognitive mechanisms. Second, the integral theory demonstrates certain instances of inflexibility of the partial theories of nation and nationalism, which leads to disregarding the problems instead of dealing with them. An important case in point here is a modernist theory, as represented by Ernest Gellner, which treats ethnic origins of nations not as a challenge to its basic premises but as an anomaly. Finally, the integral theory allows to construct new explanations of nation-building (for example: nationalization of peasant masses in Polish Galicia was not an outcome of revolutionary movement, as it is customarily argued, but a product of traditionalist movements). It also helps to pose new questions. Instead of reducing national phenomena to more basic factors it invites analyses of nation and nationalism in the context of unintended effects.

Keywords

PL

teoria narodu; konstruktywizm; modernizm; filozofia nauki; metodologia nauk społecznych

EN

theory of nation and nationalism; constructivism; modernism; ethno-symbolism; methodology of social sciences

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2012
• Issue: 2(205)
• Pages: 27-46

Contributors

author

Michał Łuczewski

• Uniwersytet Warszawski

References

• Berger, Peter Ludwig. 1997. Święty baldachim. Elementy socjologicznej teorii religii. Kraków: Nomos.
• Berger, Peter L. 1985. Tożsamość jako problem socjologii wiedzy. W: J. Niżnik (red.). Problemy socjologii wiedzy. Warszawa: PWN, s. 477–489.
• Berger, Peter L. i Thomas Luckmann. 1983. Społeczne tworzenie rzeczywistości. Warszawa: PIW.
• Berger, Peter L. 1993. Sociology: A Disinvitation? „Society” 30(1): 12–18.
• Billig, Michael. 2008. Banalny nacjonalizm. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Bończa-Tomaszewski, Nikodem. 2005a. Kultura niepiśmienna i jej wrogowie. „Lud” 1: 71–90.
• Bończa-Tomaszewski, Nikodem. 2005b. Polskojęzyczni chłopi? Podstawowe problemy nowoczesnej historii chłopów polskich. „Kwartalnik Historyczny” 2: 91–111.
• Bończa-Tomaszewski, Nikodem. 2006a. Z chłopów Polacy. „Sprawy narodowościowe” 28: 5–20.
• Bończa-Tomaszewski, Nikodem. 2006b. Źródła narodowości: powstanie i rozwój polskiej świadomości w II połowie XIX i na początku XX wieku. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Boudon, Raymond. 1998. Social Mechanisms without Black Boxes. W: P. Hedstrøm i R. Swedberg (red.). Social Mechanisms: An Analytical Approach to Social Theory. New York: Cambridge University Press, s. 172–203.
• Boudon, Raymond. 2005. The Poverty of Relativism. Oxford: The Bardwell Press.
• Boudon, Raymond. 2008. Efekt odwrócenia. Niezamierzone skutki działań społecznych. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Boudon, Raymond. 2009. Logika działania społecznego. Kraków: Nomos.
• Bourdieu, Pierre i Loïc J. D. Wacquant. 2001. Zaproszenie do socjologii refleksyjnej. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Brubaker, Rogers i Frederick Cooper. 2000. Beyond “Identity”. „Theory and Society” 29 (1): 1–47.
• Brubaker, Rogers. 1998. Nacjonalizm inaczej. Struktura narodowa i kwestie narodowe w nowej Europie. Warszawa–Kraków: WN PWN.
• Brzeziński, Jerzy. 2003. Metodologia badań psychologicznych. Warszawa: WN PWN.
• Calhoun, Craig. 1993. Nationalism and Ethnicity. „Annual Review of Sociology” 19: 211–239.
• Chałasiński, Józef. 1979. Drogi awansu społecznego robotnika. Warszawa: LSW.
• Dobrowolski, Kazimierz. 1966. Studia nad życiem społecznym i kulturą. Wrocław: Ossolineum. Eisenstadt, Shmuel Noah i Bernhard Giesen. 1995.
• The Construction of Collective Identity. „European Journal of Sociology / Archives Européennes de Sociologie” 36 (01): 72–102.
• Elster, Jon. 1998. A Plea for Mechanisms. W: P. Hedstrøm i R. Swedberg (red.). Social Mechanism: An Analytical Approach to Social Theory. New York: Cambridge University Press, s. 45–73.
• Gellner, Ernest. 1991. Narody i nacjonalizm. Warszawa: PIW.
• Gellner, Ernest. 1996 [1995]. The Nation: Real or Imagined?: The Warwick Debates on Nationalism. „Nations and Nationalism” 2(3): 357–370.
• Gerring John i Paul A. Barresi. 2003. Putting Ordinary Language to Work: A Min-Max Strategy of Concept Formation in the Social Sciences. „Journal of Theoretical Politics” 15(2): 201–232.
• Gerring, John. 1999. What Makes a Concept Good? A Criterial Framework for Understanding Concept Formation in the Social Sciences. „Polity” 31(3): 357–393.
• Giddens, Anthony. 2001. Nowoczesność i tożsamość: „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności. Warszawa: WN PWN.
• Hedstrøm, Peter i Richard Swedberg (red.). 1998. Social Mechanisms: An Analytical Approach to Social Theory. New York: Cambridge University Press.
• Hroch, Miroslav. 1985. Social Preconditions of National Revival in Europe. Cambridge: Cambridge University Press.
• Kieniewicz, Stefan. 1982. Historyk i świadomość narodowa. Warszawa: PWN.
• Kłoskowska, Antonina. 1996. Kultury narodowe u korzeni. Warszawa: PWN.
• Krzyżanowski, Michał. 2008. Konstrukcja tożsamości narodowych i europejskich w polskim dyskursie politycznym po roku 1989: analiza dyskursywno-historyczna. W: A. Duszak i N. Fairclough (red.). Krytyczna analiza dyskursu. Kraków: Universitas, s. 267–304.
• Laudan, Larry. 1984. Science and Values: The Aims of Science and Their Role in Scientific Debate. Berkeley: University of California Press.
• Łuczewski, Michał. 2008a. Józef Chałasiński jako badacz (i działacz) ruchów społecznych. „Przegląd Humanistyczny” 6: 47–64.
• Łuczewski, Michał. 2008b. Ultramontańskie źródła ruchu ludowego. W: Patriotyzm i zdrada. Granice realizmu i idealizmu w polityce i myśli polskiej. Red. J. Kloczkowski i M. Szułdrzyński. Kraków: OMP.
• Łuczewski, Michał. 2009a. Chłop polski w teorii i praktyce. „Roczniki dziejów społecznych i gospodarczych” LXIX: 169–190.
• Łuczewski, Michał. 2009b. Przeszłość i przyszłość polskiej nacjologii. „Kwartalnik Historyczny” 4: 123–141.
• Łuczewski, Michał. 2010. Socjologia narodu w kryzysie. Krytyczne wprowadzenie. „Studia Socjologiczne” 4: 7–35.
• Łuczewski, Michał. 2011. Naród jako ruch społeczny. „Studia Socjologiczne” 3: 55–72.
• Łuczewski, Michał. 2012. Nation as a Perverse Effect. W: A. Mica, A. Peisert i J. Winczorek
• (red.). Sociology and the Unintended. Robert Merton Revisited. Frankfurt am Main: Peter Lang Verlag (w druku).
• Mahoney, James. 2004. Revisiting General Theory in Historical Sociology. „Social Forces” 83(3): 459–490.
• Merton, Robert K. 1982. Teoria socjologiczna i struktura społeczna. Warszawa: PWN. Mędrzecki, Włodzimierz. 2002. Młodzież wiejska na ziemiach Polski Centralnej 1864–1939. Procesy socjalizacji. Warszawa: DiG.
• Molenda, Jan. 1999. Chłopi, naród, niepodległość. Kształtowanie się postaw narodowych i obywatelskich chłopów w Galicji i Królestwie Polskim w przededniu odrodzenia Polski. Warszawa: Neriton.
• Ossowski, Stanisław. 1983. O osobliwościach nauk społecznych. Warszawa: PWN.
• Ossowski, Stanisław. 1984. O ojczyźnie i narodzie. Warszawa: PWN.
• Ossowski, Stanisław. 1989. Taktyka i kultura. W: J. Karpiński. Nie być w myśleniu posłusznym. Londyn: Polonia, s. 129–139.
• Ricoeur, Paul. 1989. Język, tekst, interpretacja. Warszawa: PIW.
• Smith, Anthony D. 1986. The Ethnic Origins of Nations. Oxford: Blackwell.
• Smith, Anthony D. 1996. Memory and Modernity: Reflections on Ernest Gellner’s Theory of Nationalism. „Nations and Nationalism” 2(2): 371–388.
• Smith, Anthony D. 2001. Nationalism and Modernism: A Critical Survey of Recent Theories of Nations and Nationalism. London: Routledge.
• Struve, Kai. 2005. Bauern und Nation in Galizien: Über Zugehörigkeit und soziale Emanzipa- tion im 19. Jahrhundert. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.
• Tilly, Charles. 1979. „Did the Cake of Custom Break?”. W: J. M. Merriman (red.). Conscio- usness and Class Experience in Nineteenth-Century Europe. New York and London: Holmes & Meier Publisher, s. 17–44.
• Tilly, Charles. 2005. Identities, Boundaries, And Social Ties. Boulder: Paradigm Publisher. Topolski, Jerzy. 1978. Rozumienie historii. Warszawa: PIW.
• Topolski, Jerzy. 1996. Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej. Warszawa: Rytm.
• Turner, Jonathan H. 2002. Sociological Theory Today. W: Idem (red.). Handbook of Sociological Theory. New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers, s. 1–17.
• van Dijk, Teun A. 1993. Principles of Critical Discourse Analysis. „Discourse & Society” 4 (2) (kwiecień 1): 249 -283.
• van Dijk, Teun A. 2003. Critical Discourse Analysis. W: D. Schiffrin, D. Tannen i H. Ehernberger Hamilton (red.). The Handbook of Discourse Analysis. London: Wiley-Blackwell, s. 352–371.
• Waldenberg, Marek. 2000. Kwestie narodowe w Europie Środkowo-Wschodniej. Kraków: WN PWN.
• Wiatr, Jerzy J. 1973. Naród i państwo. Socjologiczne problemy kwestii narodowej. Warszawa: PWN.
• Wierzbicki 1978. Naród-państwo w polskiej myśli historycznej dwudziestolecia międzywojennego. Wrocław: Ossolineum.
• Wiślicz, Tomasz. 2001. Zarobić na duszne zbawienie. Religijność chłopów małopolskich od połowy XVI do końca XVIII wieku. Warszawa: Neriton.
• Wodak, Ruth, Rudolf de Cillia i Martin Reisigl. 2009. The Discursive Construction of National Identity. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Zientara, Benedykt. 1996. Świt narodów europejskich. Powstawanie świadomości narodowej na obszarze Europy pokarolińskiej. Warszawa: PIW.
• Znaniecki, Florian. 1984. Społeczne role uczonych. Warszawa: PWN. Znaniecki, Florian. 1990. Współczesne narody. Warszawa: PWN.