Między kiczem a nieczystością. Literackie reprezentacje estetyki brzydoty w poematach prozą Tadeusza Micińskiego

• Authors: Sowińska Iwona

Title variants

EN

Literary representations of the aesthetics of ugliness in prose poems by Tadeusz Miciński

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł prezentuje zabiegi stylistyczne, składające się na całokształt świata przedstawionego zawartego w poematach prozą Tadeusza Micińskiego, które akcentują szeroko rozumianą estetykę brzydoty. Szczególną uwagę zwraca na bipolarność tej koncepcji, na której jednym biegunie estetyki znajdują się różnorodne obrazy nieczystości: brud, tortury, zgnilizna. Na drugim biegunie pojawia się estetyka kiczu – unaocznienie „sztucznych rajów”. Z syntezy tych dwóch estetyk tworzy się kategoria pośrednia: „kicz onirycznej makabry”.

EN

The article presents the stylistic interventions that form the overall picture of the world portrayed in the prose poems of Tadeusz Miciński, emphasizing the aesthetics of ugliness in the broadest sense. It pays particular attention to the bipolarity of this concept. Upon one pole of aesthetics there are various images of impurity: filth, torture, rottenness., whilst at the other pole, there appears the aesthetics of kitsch – the illustration of artificial paradises. At the border between these two aesthetic poles, an intermediate category emerges: “Kitsch of the Onirian Macabras”.

Keywords

PL

Tadeusz Miciński; estetyka brzydoty; brud; kicz; makabra

EN

Tadeusz Miciński; aesthetics of ugliness; filth; kitsch; macabre

• Publisher: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
• Journal: Acta Neophilologica
• Year: 2023
• Volume: XXV/1
• Pages: 71-84

Contributors

author

Sowińska Iwona

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

References

• Ashenburg, K. (2016), Historia brudu. Przeł. Górska, A. Warszawa: Bellona.
• Bachelard, G. (1975), Wyobraźnia poetycka. Wybór pism. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Balcerzan, E. (1971), Przestrzenie Tadeusza Micińskiego. W: tegoż, Oprócz głosu. Szkice krytycznoliterackie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy: 61‒74.
• Baranowska, M. (1973), Miciński. Między poezją a snami. Teksty 2: 77–103.
• Baudelaire, Ch. (1992), Sztuczne raje – traktat o winie, haszyszu i opium. Warszawa: Wydawnictwo Głodnych Duchów.
• Broch, H. (1998), Kilka uwag o kiczu i inne eseje. Warszawa: Czytelnik.
• Clair, J. (2007), De Immundo. Apofatyczność i apokatastaza w dzisiejszej sztuce. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria.
• Czabanowska-Wróbel, A. (1994), Mityzacja baśni. Baśń w twórczości Tadeusza Micińskiego. Pamiętnik Literacki LXXXV/1: 52‒81.
• Dostojewski, F. (2003), Zbrodnia i kara. Przeł. Podgórzec, Z. Kraków: Wydawnictwo GREG.
• Eile, S. (1979), Antypowieść Micińskiego a estetyka młodopolska. W: Podraza-Kwiatkowska, M. (red.), Studia o Tadeuszu Micińskim. Kraków: Wydawnictwo Literackie: 85–131.
• Floryńska, H. (1976), „Lucyferyzm chrystusowy” Tadeusza Micińskiego. Euhemer 3: 50–68.
• Frenzel, I. (1994), Nietzsche. Przeł. Dudziński, J. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
• Friedländer, S. (2011), Refleksy nazizmu: esej o kiczu i śmierci. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Gazda, G. (red.) (2012), Słownik rodzajów i gatunków literackich. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Gutowski, W. (1967), Wstęp. W: Miciński, T., W mroku gwiazd i inne poezje. Kraków: Wydawnictwo Literackie: 5–65.
• Gutowski, W. (1980), W poszukiwaniu życia nowego. Mit a światopogląd w twórczości Tadeusza Micińskiego. Warszawa i. in.: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Gutowski, W. (2002), Wprowadzenie do Xięgi Tajemnej: studia o twórczości Tadeusza Micińskiego. Bydgoszcz: Akademia Bydgoska im. Kazimierza Wielkiego.
• Gutowski, W. (2008), „Miłość śmierci i energia rozkładu. O młodopolskiej wyobraźni nekrofilskiej. Konstelacja Przybyszewskiego. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Herbaczewski, J. A. (1911), Mistyczna mistyfikacja. W: tegoż, Nie wódź nas na pokuszenie…: szkicowane wizerunki dusz współcześnie wybitnych na tle myśli dziejowej. Kraków: Księgarnia G. Gebethnera i Sp.: 111–129.
• Illg, J. (1979), Elementy gotycyzmu w powieściach Tadeusza Micińskiego. Pamiętnik Literacki 4: 133–148.
• Innes, B. (2000), Historia tortur. Przeł. Miernicki, Z. Warszawa: Bellona.
• Janion, M./Forycki, R. (1989), Fantazmat ściętej głowy. Twórczość 7: 53–65.
• Kopaliński, W. (2015), Słownik symboli. Warszawa: Oficyna Wydawnicza.
• Kristeva, J. (2007), Potęga obrzydzenia: esej o wstręcie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Kulka, T. (2013), Sztuka a kicz. Wrocław: Galeria Miejska.
• Kundera, M. (1999), Nieznośna lekkość bytu. Przeł. Holland, A. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Kurkiewicz, M. (2013), Tętno epoki. Miejsce i rola motywu krwi w literaturze Młodej Polski. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Kuźma, E. (1974), Tadeusz Miciński – poeta oksymoronu. Poezja 5: 35–41.
• Lipski, J.J. (1957), Wstęp. W: Miciński, T., W mroku gwiazd i inne poezje. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy: 5–28.
• Ławski, J. (1995), Wyobraźnia lucyferyczna. Studia o poemacie Tadeusza Micińskiego „Niedokonany. Kuszenie Chrystusa Pana na pustyni”. Białystok: Wydawnictwo Prymat.
• Ławski, J. (2018) Tadeusz Miciński i żywioły ironii. W: Bajko, M. i in. (red.), Ironia modernistów. Białystok: Wydawnictwo Prymat: 301–314.
• Miciński, T. (1910), W poszukiwaniu życia nowego. Tygodnik Ilustrowany 45: 171–185.
• Miciński, T. (1985), Poematy prozą. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Miciński, T. (2001), Wybór poezji. Kraków: Universitas.
• Moles, A., Kicz, czyli sztuka szczęścia: studium o psychologii kiczu. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Podraza-Kwiatkowska, M. (red.) (1979), Studia o Tadeuszu Micińskim. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Popiel, M. (2003), Oblicza wzniosłości. Kraków: Universitas.
• Prokop, J. (1984), Poezje. Tadeusz Miciński. Kraków – Wrocław: Wydawnictwo Literackie.
• Próchniak, P. (2006), Pęknięty płomień. O pisarstwie Tadeusza Micińskiego. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Tomkowski, J. (1983), Świat gnozy Tadeusza Micińskiego. W: Bujnicki, T. i in. (red.), Młoda Polska. Legendy i światopoglądy. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego 610: 54–73.
• Wróblewska, T. (1968), Tadeusz Miciński „O pesymizmie”. Przegląd Humanistyczny 1: 87–103.
• Quispel, G. (1988), Gnoza. Warszawa: Pax.
• Siemaszko, P. (2007), Od akademizmu do ekspresjonizmu. Sugestie pikturalne w poezji polskiej końca XIX początków XX wieku. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Słownik rodzajów i gatunków literackich. Red. G. Gazda
• Sowińska, I. (2021), Brud, kicz i kamp. Warianty estetyki brzydoty w poezji Bolesława Leśmiana. Heteroglossia. Studia kulturoznawczo-filologiczne 11: 37‒55. https://heteroglossia.byd.pl/id,178/heteroglossia-2021 [dostęp: 15.02.2021].
• Tuwim, J. (1957), Piórem i piórkiem. Warszawa: Czytelnik.
• Vigarello, G. (2012), Historia czystości i brudu. Warszawa: Aletheia.
• Wallis, M. (2004), Wybór pism estetycznych. Kraków: Universitas.
• Wodziński, C. (2000), Św. Idiota: projekt antropologii apofatycznej. Gdańsk: Słowo/oraz terytoria.
• Żukowski, T. (1999), Skatologiczny Chrystus. Wokół Różewiczowskiej epifanii. Pamiętnik Literacki 1: 117– 131. DOI: 68213/0031-0514.

Identifiers

DOI

10.31648/an.8693