Działalność opiekuńczo-wychowawcza ochronek dla dzieci przy łódzkich parafiach rzymskokatolickich i ewangelickich podczas I wojny światowej

• Authors: Sosnowska Joanna

Title variants

EN

Education and care activities of shelters for children at Roman – Catholic and Evangelical parishes during the First World War

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

In 1914–1918 Łódź was a community of many cultures, religions, and nationalities. Poles, Germans, Jews, Russians and representatives of other nations lived next to each other. People of different nationalities gathered in religious communities, different for separate religions, i.e. Catholics and Evangelicals grouped around parishes they lived in and Jews be-longed to Jewish communities (kahals). Regardless of their provenance, during the World War I all religious communities in Łódź tried to provide aid to those who needed it, most of all children. The scope and forms of the aid were diverse. This work discusses initiatives of Roman-Catholic and Evangelical parishes during the World War I consisting in the establishment of shelters for children at pre-school age. They also provided material, educational, and health-related aid as well as food, clothes, shoes, and medicines. Roman-Catholic parishes which existed in Łódź at that time ran 19 shelters. Most of them, i.e. 8, were established on the initiative and within the territory of St. Stanislaus Kostka parish. Other shelters operated in the Assumption, St. Anne, St. Joseph, St. Casimirus, the Transfiguration, and the Sacred Heart parishes. Each of St. Trinity and St. John Evangelical Parishes ran 3 institutions of that type. Financial situation of shelters was difficult and often depended on subsidies from the city. Although money was scarce, parochial communities led by their priests and pastors were active in providing aid for children during the World War I.

Keywords

PL

opieka nad dziećmi w Łodzi podczas I wojny światowej; ochronki parafialne rzymskokatolickie w Łodzi w latach I wojny światowej ochronki parafialne ewangelickie; w Łodzi w latach 1914–1918

EN

care for children in Łódź during the World War I; Roman-Catholic parochial shelters in Łódź during the World War I; Evangelical parochial shelters in Łódź during the World War I in 1914–1918

• Publisher: Wyższe Seminarium Duchowne w Łodzi/Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie
• Journal: Łódzkie Studia Teologiczne
• Year: 2015
• Volume: 24
• Issue: 2
• Pages: 107-133

Contributors

author

Sosnowska Joanna

• Katedra Pedagogiki Przedszkolnej i Wczesnoszkolnej Wydział Nauk o Wychowaniu, Uniwersytet Łódzki

References

• Źródła
• Archiwum Archidiecezjalne w Łodzi, Akta Dekanatu Łódzkiego:
• sygn. 101: Akta Schronisk Św. Stanisława Kostki 1915–1918
• sygn. 102: Parafia Św. Stanisława Kostki w Łodzi, Korespondencja Władz Kościelnych 1909–1920
• Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta miasta Łodzi, Wydział Opieki Społecznej:
• sygn. 18206: Wohltätigkeit – organisationen 1915–1918
• sygn. 18239: Subsydia instytucji dobroczynnych 1917–1928
• sygn. 18401: Katolische Kinderbewahranstalt bei der „Marie Himmelfahrts” 1916–1918
• sygn. 18402: Ochrona parafialna NMP (przy kościele N. M. Panny) 1918–1919
• sygn. 18403: Sprawozdanie ochrony parafii N. M. Panny 1919
• sygn. 18411: Tow. Schronisk św. Stanisława Kostki 1915–1920
• sygn. 18412: Towarzystwo Schronisk im. św. Stanisława Kostki 1918–1919
• sygn. 18420: Ochrony przy Parafii Przemienienia Pańskiego w Łodzi 1918–1919,
• sygn. 18421: Ochrona parafii św. Jana 1916–1923
• sygn. 18423: Ochrony ewangelickie parafii św. Trójcy 1917–1921
• sygn. 18424: Ochronki parafialne ewangelickie św. Trójcy 1918–1919
• sygn. 18519: Sprawozdania Łódzkiej Miejscowej Rady Opiekuńczej 1917
• Baranowski F., Kronika parafji podczas wojny Europejskiej, w: Rz.-katolicka parafja św. Kazimierza. Widzew. Powstanie i rozwój 1911–1928, red. Cz. Stańczak, Łódź 1929.
• Goerne A., Z zakresu statystyki m. Łodzi, w: Informator m. Łodzi z kalendarzem na rok 1919, Łódź [b.r.w.].
• Jasełka, Nowy Kurjer Łódzki 1916, nr 1.
• Otwarcie nowej parafji, Gazeta Łódzka 1915, nr 146.
• Przelaskowski R., Zagadnienia polityczne w życiu wyznaniowym Łodzi w XIX wieku, Rocznik Łódzki poświęcony historii Łodzi i okolicy 1928, nr 1.
• Rosset E., Łódź miasto pracy, Łódź 1929.
• Literatura
• Archidiecezja Łódzka. Informator 2007, Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie 2007.
• Bortnowski W., Ziemia łódzka w ogniu, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1969.
• Budziarek M., Łodzianie, Łódź: „Literatura” 2000.
• Budziarek M., Łódzki bedeker wyznaniowy, Łódź: Muzeum Historii Miasta Łodzi 1998.
• Budziarek M., Łódź Piotrowa. Krótka historia Kościoła w Łodzi, Łódź: „Literatura” 2005.
• Chylak K., Z dziejów społeczności katolickich w Łodzi w czasie I wojny światowej, w: Operacja Łódzka. Zapomniany fakt I wojny światowej, red. J.A. Daszyńska, Łódź: Księży Młyn – Dom Wydawniczy Michał Koliński 2011, 117–130.
• Czembor H., Dzieje parafii luterańskich w Łodzi do 1939 roku, w: Przeszłość przyszłości. Z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, red. B. Milerski, K. Woźniak, Łódź: Wydawnictwo Ewangelickie Św[iętego] Mateusza 1998, 47–55.
• Czosnykowski Z., Biskup Wincenty Tymieniecki (1871–1934), w: W nurcie zagadnień posoborowych, red. B. Bejze, Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek 1970.
• Dzieciuchowicz J., Klima E., Mordwa S., Retkiewicz W., Rola wyznań religijnych w kształtowaniu przestrzeni miejskiej Łodzi, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2004.
• Fijałek J., Indulski J., Opieka zdrowotna w Łodzi do roku 1945. Studium organizacyjno-historyczne, Łódź: Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra med. Jerzego Nofera 1990.
• Jagiełło M., Armia, która została na zawsze, w: Operacja Łódzka. Zapomniany fakt I wojny światowej, red. J.A. Daszyńska, Łódź: Księży Młyn – Dom Wydawniczy Michał Koliński 2011, 58–60.
• Janczak J.K., Ludność, w: Łódź. Dzieje miasta. Tom I: Do 1918 r., red. R. Rosin, Łódź: PWN 1980.
• Janczak J.K., Struktura społeczna ludności Łodzi w latach 1820–1918, w: Polacy – Niemcy – Żydzi w Łodzi w XIX–XX w. Sąsiedzi dalecy i bliscy, red. P. Samuś, Łódź: Ibidem 1997.
• Jaskulski M., Władze administracyjne Łodzi do 1939 roku, Łódź: Wydawnictwo Muzeum Historii Miasta Łodzi 2001.
• Przeniosło M., Organizacje samopomocy społecznej w Królestwie Polskim w latach I wojny światowej, Niepodległość i Pamięć 2011, nr 1, 57–72.
• Puś W., Zmiany liczebności i struktury narodowościowej ludności Łodzi do roku 1939, w: Wpływ wielonarodowego dziedzictwa kulturowego Łodzi na współczesne oblicze miasta, red. M. Koter, M. Kulesza, W. Puś, S. Pytlas, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2005.
• Puś W., Badziak K., Gospodarka Łodzi w okresie kapitalistycznym (do 1918 r.), w: Łódź. Dzieje miasta. Tom I: Do 1918 r., red. R. Rosin, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 1980.
• Pytlas S., Wkład społeczności ewangelickiej w rozwój dobroczynności w Łodzi (do 1914 r.), w: Przeszłość przyszłości. Z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, red. B. Milerski, K. Woźniak, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 1998.
• Rynkowska A., Gundlach Rudolf Gustaw (1850–1922), w: Polski Słownik Biograficzny, t. IX, Wrocław–Kraków–Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1960.
• Rzepkowski A., Ludność Łodzi w okresie I wojny światowej, w: Łódź w drodze do niepodległości, red. J.A. Daszyńska, Łódź: Księży Młyn – Dom Wydawniczy Michał Koliński 2013.
• Sikorska-Kowalska M., Wizerunek kobiety łódzkiej przełomu XIX/XX wieku, Łódź: Ibidem 2001.
• Skrzydło L., Rody fabrykanckie, Łódź: Oficyna Bibliofilów 2000.
• Stefański K., Architektura sakralna Łodzi w okresie przemysłowego rozwoju miasta 1821–1914, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 1995.
• Stegner T., Ks. Wilhelm Piotr Angerstein. Duszpasterz Polaków i Niemców, w: tenże, Ewangelicy ziem polskich XIX wieku. Sylwetki wybitnych postaci, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 2008.
• Woźniak K., Miastotwórcza rola łódzkich ewangelików w latach 1820–1939, w: Przeszłość przyszłości. Z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, red. B. Milerski, K. Woźniak, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 1998.
• Woźniak K., Parafia ewangelicka w środowisku wielkomiejskim, w: B. Kopczyńska-Jaworska, K. Woźniak, Łódzcy luteranie. Społeczność i jej organizacja, Łódź: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze 2002.
• Zwoliński P., Działalność społeczno-dobroczynna Kościoła łódzkiego w okresie międzywojennym, Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie 2006.