Performatyka wizualności. Wayang kulit na wyspie Bali

• Authors: Mirosław Kocur

Title variants

EN

Performing Visuality Wayang Kulit in Bali

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

I propose to study visuality as a rhizome of different performances. To better explain the complexities of the emergence of visuality I will focus on a case study, the Balinese shadow puppet theatre wayang kulit. I argue against reducing the visuality to the visible.

• Publisher: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu
• Journal: DYSKURS: Pismo Naukowo-Artystyczne ASP we Wrocławiu
• Year: 2013
• Volume: 15
• Pages: 182-201

Contributors

author

Mirosław Kocur

References

• 1 Angela Hobart Dancing Shadows of Bali. Theatre
• and Myth, Kegan Paul International, London
• 1987, s. 13.
• 2 Por. Clifford Geertz, Negara. The Theatre State in Nineteenth-Century Bali, Princeton University Press 1980; Graeme MacRae, Negara Ubud. The Theatre-State in Twenty First Century Bali, „History and Anthropology” 16.4, 2005, s. 1–21; Graeme MacRae, I Nyoman Darma Putra, A New Theatre-State in Bali? Aristocracies, the Media and Cultural Revival in the 2005 Local Elections, „Asian Studies Review” 31, 2007, s. 171–189.
• 3 W roku 1967 utworzono w Denpasar uczelnię artystyczną o nazwie Indonezyjska Akademia Sztuk Performatywnych (Akademia Seni Tari Indonesia: ASTI), zmienioną w roku 1988 na Indonezyjski Instytut Sztuki (Institut Seni Indonesia: ISI).
• 4 http://www.unesco.org/culture/ich/index.php.
• 5 Przegląd wspołczesnych koncepcji na temat genezy indonezyjskiego teatru cieni w: Fan Pen Chen, Shadow Theatres in the World, „Asian Folklore Studies” 62.1, 2003, s. 32–35 ( 25-64).
• 6 Do dziś na Bali praktykuje się tradycyjne nauczanie w takich wsiach jak Mas, Sukawati, Buduk, Tunjuk i Pacung. Por. I Nyoman Sedana, Kathy Foley, The Education of a Balinese Dalang, „Asian Theatre Journal” 10.1, 1993, s. 82 (81–100).
• 7 W latach 1973–1974 Indonezyjskie Konserwatorium Sztuk Performatywnych (Konservatori Karawitan Indonesia: KOKAR), ufundowane dziesięć lat wcześniej, zamienione zostało na Indonezyjską Szkołę Wyższą Sztuk Performatywnych (Sekolah Menegah Karawitan Indonesia: SMKI) i do programu nauczania po raz pierwszy wprowadzono pedalangan, wiedzę o balijskich sztukach performatywnych. Na Jawie, w miastach Surakarta
• i Yogyakarta, szkoły lalkarzy istniały
• już w latach 1920. Por. Victoria M. Clara
• van Groenendael, The Dalang Behind the
• Wayang, Foris Publications, Dordrecht
• 1985, s. 30.
• 8 Christiaan Hooykaas opublikował przed laty angielskie przekłady fragmentow Dewa pewayangan w książce Kāma and Kāla. Materials for the Study of Shadow Theatre in Bali (Verhandelingen der Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, Afd. Letterkunde, Nieuwe Reeks, Deel 79), North-Holland Publishing Co., Amsterdam, London 1973. Balijski tekst nie doczekał się jednak wciąż rzetelnego opracowania naukowego.
• 9 Najstarszą wersję legendy wraz z holenderskim tłumaczeniem opublikował R.M.Ng. Poebatjaraka
• w artykule De Calon Arang („Bijdragen _ Podsumowując 1. Performatyka odsłania wydarzeniowość wizualności. 2. Wizualność produkowana jest przez rożne, często równoczesne performanse. 3. Każdy uczestnik wydarzenia wizualnego wspołtworzy je jako performer. 4. Wizualność jest wydarzeniem wyjątkowym i jednorazowym. 5. Wizualność nie istnieje poza wydarzeniem: wyłania się w trakcie wydarzenia i tylko na czas wydarzenia. 6. Emergencja wizualności wydarza się w sferze liminalnej. 7. Wizualność wyłania się jako mediator pomiędzy światem materialnym i duchowym. 8. Emergencja wizualności umożliwia przekraczanie w obie strony granicy pomiędzy światem materialnym i duchowym.9. Wizualność nie może być redukowana do widzialności. tot de Taal-, Land- en Volkenkunde van Nederlandsch Indie” 82, 1926, s. 110–180).
• 10 Angela Hobart, Healing Performances of Bali. Between Darkness and Light, Bergham Books, New York, Oxford 2003, s. 112–120.
• 11 James R. Brandon (red.), The Cambridge Guide to Asian Theatre, Cambridge University Press 1993, s. 140.
• 12 Michael Tenzer, Balinese Music, Periplus, Singapore 1998, s. 84–86.
• 13 Por. Tilman Seebass, Co-ordination Between Music and Language in Balinese Shadow-play, with Emphasis on ‘wayang kulit’, [w:] Bernard Arps (red.), Performance in Java and Bali. Studies on Narrative, Theatre, Music, and Dance, School of Oriental and African Studies, University of London 1993, s. 162–173.
• 14 Leon Rubin, I Nyoman Sedana, Performance in Bali, Routledge, London 2007, s. 30. Por. Angela Hobart, The Kakayonan. Cosmic Tree or World Mountain, „Indonesia Circle” 30, 1983, s. 13–16.
• 15 Garrett Kam, Perceptions of Paradise. Images of Bali in the Arts, Yayasan Dharma Seni Museum Neka, Ubud, Indonesia 1993, s. 168.
• 16 Fredrik Eugene deBoer, Functions of the Comic Attendants (Panasar) in a Balinese Shadowplay, [w:] Dina Sherzer, Joel Sherzer (red.), Humor and Comedy in Puppetry. Celebration in Popular Culture, Bowling Green State University Popular Press, Bowling Green, Ohio 1987, s. 79–105.
• 17 I Waya Dibia, Rucina Ballinger, Balinese Dance, Drama and Music. A Guide to the Performing Arts of Bali, Periplus, Singapore 2004, s. 46–47.
• 18 Procedurę tę zapoczątkowali podobno żołnierze idący na wojnę. Por. Fredrik Eugene deBoer, I Nyoman Rajeg, The Dimba and Dimbi of I Nyoman Rajeg. A Balinese Shadow Play, „Asian Theatre Journal” 4.1, 1987, s. 80 (76–107)
• 19 Każdy region Bali wykształcił własne warianty takiej uwertury. Por. Colin McPhee, Music in Bali. A Study of Form and Instrumental Organization in Balinese Orchestral Music, Yale University Press, New Haven 1988, s. 204–225 .
• 20 Christiaan Hooykaas, Pamurtian in Balinese Art, „Indonesia” 12, 1971, s. 1–20.
• 21 Fred B. Eiseman Jr., Bali. Sekala and Niskala, t. 1: Essays on Religion, Ritual, and Art, Periplus, Singapore 1990, s. 2-10. Por. I Made Bandem, Fredrik Eugene deBoer, Kaja and Kelod. Balinese Dance in Transition, Oxford University Press, Kuala Lumpur 1981.
• 22 J. Stephen Lansing, The Balinese (Case Studies in Cultural Anthropology), Wadsworth / Thomson Learning, Belmont, California 1995, s. 28–31.
• 23 H.M. van Weede, Indische Reisherinneringen (Met 207afbeeldingen meest naar photo’s van den schrijver), H.D. Tjeenk Wullink&Zoon, Haarlem 1908, s. 462–477.
• 24 Por. Geoffrey Robinson, The Dark Side of Paradise. Political Violence in Bali, Cornell University Press, Ithaca, New York 1995;John Roosa, Pretext for Mass Murder. The September 30th Movement and Suharto’s Coup D’Etat in Indonesia, University of Wisconsin Press, Madison 2006; John Emigh, Culture, Killings, and Criticism in the Years of Living Dangerously. Bali and Baliology, [w:] Tracy C. Davis (red.), The Cambridge Companion to Performance Studies, Cambridge University Press 2008, s. 60–75.