Józef Mehoffer’s competition design for the polychrome decoration of the Franciscan Church in Kraków, 1894. An attempt to reconstruct the artist’s decorative concept

• Authors: Studziżba-Kubalska Beata

Title variants

PL

Józefa Mehoffera konkursowy projekt polichromii kościoła Franciszkanów w Krakowie, 1894. Próba rekonstrukcji koncepcji dekoracyjnej artysty

• Languages of publication: EN PL

Abstracts

EN

Józef Mehoffer’s competition design for the painting decoration of the Franciscan Church in Kraków in 1894 has not yet been found. This article is an attempt to reconstruct the artist’s decorative concept on the basis of the surviving sketches for the project, as well as notes drawn and written in a sketchbook from 1893–1894. The artist, who was in Paris in February 1894, heard about the competition from Tadeusz Stryjeński. The project he sent to the jury in May 1894 did not meet the formal requirements; it was too sketch-like and unpolished and was not accepted. Mehoffer began work on it with detailed studies of sources and iconography, documented by his drawings and notes in his sketchbook. These bear witness to his technical dependence on Jan Matejko and the painters of the historicist school. The artist’s meticulous approach in this respect was perhaps one of the reasons why the project was not completed within the three-month deadline set by the jury. A stylistic analysis of Mehoffer’s sketches for the decoration of the Franciscan Church leads to the conclusion that they were created under the influence of Matejko’s polychrome decoration of the presbytery of St Mary’s Church in Kraków, as well as other sacral decoration of the second half of the 19th century, associated with the current of academic historicism – an important model for the Polish artist was undoubtedly the polychrome decoration of the chapels of Notre Dame Cathedral in Paris – by Eugène Viollet-le-Duc and Maurice Ouradou. Mehoffer owed much of his inspiration for the iconography of his design, in which the dominant motifs were depictions of 13th-century Polish saints, nuns, female rulers and Piast princes, to Matejko’s work, The Defeat of Legnica – The Rebirth of Poland. 1241, 1888. The overall vision for the decoration of the Franciscan Church, which he did not include in the competition design but described in his notes, went beyond historicism. It demonstrates the artist’s sensitivity to the new trends in art at the turn of the 20th century, and the fact that he was already aware of the profound changes taking place in the style of monumental painting and in the perception of its function.

PL

Konkursowy projekt Józefa Mehoffera dekoracji malarskiej krakowskiego kościoła Franciszkanów z 1894 roku nie został dotychczas odnaleziony. Niniejszy artykuł jest próbą odtworzenia koncepcji dekoracyjnej artysty w oparciu o zachowane szkice do projektu, a także notatki rysunkowe i pisane w szkicowniku z lat 1893–1894. Informację o ogłoszeniu konkursu w lutym 1894 roku przebywający w Paryżu artysta otrzymał od Tadeusza Stryjeńskiego. Projekt, który przesłał jury w maju 1894 roku, nie spełniał formalnych wymogów konkursowych, był niedopracowany, nazbyt szkicowy, nie został więc zaakceptowany. Pracę nad nim Mehoffer rozpoczął od dogłębnych studiów źródłowych, ikonograficznych, które dokumentują jego rysunki i notatki w szkicowniku. Świadczą one o jego warsztatowej zależności od Jana Matejki i malarzy nurtu historyzmu. Skrupulatna postawa artysty w tym zakresie stała się – być może – jedną z przyczyn nieukończenia projektu w wyznaczonym przez jury terminie trzech miesięcy. Analiza stylistyczna szkicowych projektów Mehoffera dekoracji kościoła franciszkańskiego prowadzi do konkluzji, iż były one tworzone pod wpływem Matejkowskiej polichromii prezbiterium kościoła Mariackiego w Krakowie, jak również innych dekoracji sakralnych drugiej połowy XIX wieku związanych z nurtem naukowego historyzmu – ważnym wzorem dla polskiego artysty była niewątpliwie polichromia kaplic katedry Notre Dame w Paryżu – Eugène’a Viollet-le-Duca i Maurice’a Ouradou. Ikonografię swego projektu, w którym dominującym wątkiem były wyobrażenia trzynastowiecznych polskich świętych mniszek i władczyń oraz piastowskich książąt, Mehoffer w znacznej mierze zawdzięczał inspiracji dziełem Matejki, Klęska legnicka – Odrodzenie R. P. 1241, 1888. Całościowa wizja dekoracji kościoła Franciszkanów, której nie zawarł w konkursowym projekcie, a którą opisał w swych notatkach, wykraczała jednak poza ramy historyzmu. Świadczyła o wrażliwości artysty na nowe tendencje w sztuce przełomu XIX i XX wieku, o tym, iż zauważał on już wówczas głębokie przemiany dokonujące się w stylistyce malarstwa monumentalnego i w postrzeganiu jego funkcji. Słowa kluczowe: kościół Franciszkanów w Krakowie, Józef Mehoffer, projekt konkursowy, dekoracja malarska, Tadeusz Stryjeński, polskie święte XIII wieku, książęta piastowscy XIII wieku, polichromia Matejki prezbiterium kościoła Mariackiego w Krakowie, historyzm, malarstwo dekoracyjne 2. połowy XIX wieku, Klęska legnicka – Odrodzenie R.P. 1241 Jana Matejki

Keywords

EN

Franciscan Church in Kraków; Józef Mehoffer; competition design; painting decoration; Tadeusz Stryjeński; Polish saints of the thirteenth century; Piast princes of the thirteenth century; Matejko’s polychrome in the presbytery of St Mary’s Church in Kraków; Historicism; Decorative painting of the second half of the nineteenth century; The Defeat of Legnica – The Rebirth of Poland 1241 by Jan Matejko

PL

kościół Franciszkanów w Krakowie; Józef Mehoffer; projekt konkursowy; dekoracja malarska; Tadeusz Stryjeński; polskie święte XIII wieku; książęta piastowscy XIII wieku; polichromia Matejki; prezbiterium kościoła Mariackiego w Krakowie; historyzm; malarstwo dekoracyjne 2; połowy XIX wieku; Klęska legnicka – Odrodzenie RP 1241 Jana Matejki

• Publisher: Centrum Dokumentacji Współczesnej Sztuki Sakralnej przy Wydziale Sztuki Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej
• Year: 2022
• Volume: XV
• Pages: 39-78

Contributors

author

Studziżba-Kubalska Beata

• Muzeum Narodowe w Krakowie Dom Józefa Mehoffera

References

• Józef Mehoffer’s sketchbook from 1893–1894 (hardback, with labels with inscriptions) “1893 /N. 9.” and “16”).
• Provincial Archives of the Order of Friars Minor Conventual in Kraków AK-IIIa-1, Kronika klasztoru OO. Franciszkanów w Krakowie 1892–1896 [The Chronicle of the Franciscan
• Convent in Kraków 1892 – 1896].
• Zakład Narodowy im. Ossolińskich in Wrocław Mehofferowa Jadwiga, Rozwój myśli twórczej Józefa Mehoffera [The Development of Józef Mehoffer’s Creative Mind], MS 14039/II.
• “Architekt”1, 1900, no. 7.
• Gloger Z., Encyklopedia staropolska [Encyclopaedia of Old Poland], vol. 2, Warszawa 1901.
• Gorzkowski M., Jan Matejko. Epoka lat dalszych, do końca życia artysty, z dziennika prowadzonego w ciągu lat siedmnastu [Jan Matejko. The Following Years until the End of the Artist’s Life, from a Diary Kept for Seventeen Years], Kraków 1898.
• Grabowski A., Historyczny opis miasta Krakowa i jego okolic [Historical Description of the City of Kraków and Its Surroundings], Kraków 1822.
• Herbarz polski Kaspra Niesieckiego SJ powiększony dodatkami z późniejszych autorów, rękopismów, dowodów urzędowych i wydany przez Jana Nep. Bobrowicza [The Polish Armory by Kasper Niesiecki SJ with Appendices from Later Authors, Manuscripts, Official Documents and Edited by Jan Nep. Bobrowicz], vols. 1–10, Leipzig 1839–1845.
• [Jan Długosz], Insignia seu clenodia regis et regni Poloniae, ed.. Z. Celichowski, Poznań 1885. Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów Polski ksiąg dwanaście [Jan Długosz’s History of Poland in Twelve Books], vol. 2, eds. A. Przezdziecki, K. Mecherzyński, Kraków 1868.
• Józef Mehoffer, Dziennik, oprac. J. Puciata-Pawłowska, Kraków 1975.
• Kalinka W., Historya pożaru miasta Krakowa [The History of the Fire of the City of Kraków], Kraków 1850.
• Katalog illustrowany wystawy sztuki współczesnej we Lwowie 1894 [The Illustrated Catalogue of the Exhibition of Modern Art in Lviv 1894], Lviv 1894.
• Kraszewski J.I., Syn Jazdona. Powieść historyczna z czasów Bolesława Wstydliwego i Leszka Czarnego [Jazdon’s Son. A Historical Novel from the Times of Boleslaw the Chaste and Leszek the Black], vol. 3, Kraków 1880.
• Lameński L., Korespondencja Tadeusza Stryjeńskiego z Józefem Mehofferem w latach 1891–1900 [The Correspondence between Tadeusz Stryjeński and Józef Mehoffer in 1891 – 1900], “Roczniki Humanistyczne” 27, 1979, no. 4, pp. 77–118.
• Lanckoroński H, Nieco o nowych robotach w katedrze na Wawelu [About the New Works at Wawel Cathedral], Vienna 1903.
• Łaguna S., Dwie elekcje [The Two Elections], „Ateneum” 3, 1878, no. 4, pp. 1–30; no. 8, pp. 322–347.
• Łuszczkiewicz W., Architektura najdawniejszych kościołów franciszkańskich w Polsce. Przyczynek do historii gotycyzmu [Architecture of the Earliest Franciscan Churches in Poland. A Contribution to the History of Gothicism], “Sprawozdania Komisyi do Badania Historyi Sztuki w Polsce”, vol. 4, 1891, pp. 139–181.
• Matejko J., Wyjaśnienie dwunastu szkiców przedstawiających dzieje cywilizacji w Polsce [Explanation of the Twelve Sketches Depicting the History of Civilisation in Poland], Kraków 1889.
• Opieński H., [Z listów do narzeczonej Anny Krzymuskiej] [The Selected Letters to His Fiancée Anna Krzymuska], in: Wyspiański w oczach współczesnych [Wyspiański Through the Eyes of His Contemporaries], vol.1, compiled by L. Płoszewski, Kraków 1971, p. 178.
• Peintures murales des chapelles de Notre Dame de Paris, exécutées sur les cartons de E. Viollet-Le-Duc, relevées par Maurice Ouradou, inspecteur des travaux de la cathédrale, Paris 1870.
• Program konkursu na wewnętrzną polichromię kościoła OO. Franciszkanów w Krakowie [Programme of the Competition for the Interior Polychrome of the Franciscan Church in Kraków], “Czas”47, 1894, no. 37, p. 2.
• Protokół Sądu konkursowego w sprawie polichromii wnętrza kościoła OO. Franciszkanów w Krakowie odbytego dnia 10 maja 1894 [Minutes of the Competition Jury for the Polychrome of the interior of the Franciscan Church in Kraków Held on 10 May 1894], “Czas” 47, 1894, no. 115, p. 2.
• Skorowidz monet polskich od 1506 do 1825 roku, ułożony przez Karola Beyera w roku 1862 [Index of Polish Coins from 1506 to 1825, Compiled by Karol Beyer in 1862], Kraków 1880.
• Smolka S., Mieszko Stary i jego wiek [Mieszko the Old and His Century], Warszawa 1881.
• Smolka S., Henryk Brodaty: ustęp z dziejów epoki piastowskiej [Henry the Bearded: A Fragment of the History of the Piast Era], Lviv 1872.
• Sokołowski A., Konrad: książę na Mazowszu i zakon niemiecki [Konrad Duke of Masovia and the Teutonic Order], Poznań 1873.
• Stężyński-Bandtkie K.W., Numismatyka krajowa [National Numismatics], Warszawa 1839–1840.
• Stronczyński K., Mniemany grobowiec Bolesława Wstydliwego w Krakowie [The Supposed Tomb of Bolesław the Chaste in Kraków], “Biblioteka Warszawska” 2, 1849, pp. 502–514.
• Viollet-le-Duc E.E., Dictionnaire raisonnée de l’architecture française du XIe au XVIe siècle, Paris 1854–1868.
• Zagórski I., Monety dawnej Polski jako też prowincyj i miast do niej niegdy należących, z trzech ostatnich wieków zebrane, uporządkowane i z przywiedzeniem źródeł historycznych opisane (z 60 na kamieniu rytemi podpisami) [The Coins of Old Poland, as Well as Provinces and Cities Formerly Belonging to It, from the Last Three Centuries Collected, Ordered and Described with Reference to Historical Sources (With 60 Stone Engraved Illustrations], Warszawa 1845.
• Adamowicz T., Witraże fryburskie Józefa Mehoffera: monografia zespołu [The Fribourg Stained Glass of Józef Mehoffer: A Monograph of the Ensemble], Wrocław, Warszawa 1982.
• Bałus W., Sztuka sakralna Krakowa w wieku XIX. Część II. Matejko i Wyspiański [Kraków Sacred Art in the 19th Century. Part II. Matejko and Wyspiański], Kraków 2007.
• Bieniarzówna J., Małecki J.M., Dzieje Krakowa, t. 3: Kraków w latach 1796–1918 [History of Kraków Vol. 3: Kraków in 1796 – 1918], Kraków–Wrocław 1985.
• Czapczyńska-Kleszczyńska D., Dzieje witraży Stanisława Wyspiańskiego w kościele OO. Franciszkanów w Krakowie [The History of the Stained-Glass Windows by Stanisław Wyspiański in the Franciscan Church in Kraków], „Rocznik Krakowski” 70, 2004, pp. 61–88.
• Józef Mehoffer, catalogue of a collective exhibition, compiled by Z. Tobiaszowa, Z. Kucielska, H. Blum, National Museum in Kraków, November – December 1964, Kraków 1964.
• Katalog illustrowany wystawy sztuki współczesnej we Lwowie 1894 [The Illustrated Catalogue of the Exhibition of Modern Art in Lviv 1894], Lviv 1894.
• Knapik P., Architektura gotyckiej fary w Bochni [The Architecture of the Gothic Town Church in Bochnia], “Biuletyn Historii Sztuki” 82, 2020, no. 2, pp. 209– 238.
• Koziara-Ochęduszko N., Mistrzostwo rysunku. Andrzej Radwański (1711–1762) [Mastery of Drawing. Andrzej Radwański (1711–1762)], exhibition catalogue, the Wawel Royal Castle, February – May 2022], Kraków 2022.
• Kozicki W., Józef Mehoffer, „Sztuki Piękne” 3, 1926–1927, pp. 365–410.
• Kuś J., Nieznane materiały do polichromii i witraży Wyspiańskiego w kościele oo. Franciszkanów w Krakowie [Unknown Materials for Wyspianski’s Polychrome and Stained Glass Windows in the Franciscan Church in Kraków], “Roczniki Humanistyczne” 32, 1984, no. 4, p. 163.
• Mitkowski J., Początki klasztoru cystersów w Sulejowie. Studia nad dokumentami, fundacją i rozwojem uposażenia do końca XIII wieku [The Origins of the Cistercian Monastery in Sulejów. Studies on the Documents, Foundation and Development of the Endowment until the End of the 13th Century], Poznań 1949.
• Niewalda W., Rojkowska H., Zespół klasztorny Franciszkanów w Krakowie – relikty z XIII w., [The Franciscan Convent Complex in Kraków – Relics from the 13th Century], in: Studia z dziejów kościoła Franciszkanów w Krakowie [Studies in the History of the Franciscan Church in Kraków], ed. Z. Kliś, Kraków 2006, pp. 81–130.
• Niewalda W., Rojkowska H.,Średniowieczny kościół Franciszkanów w świetle ostatnich badań [The Medieval Franciscan Church in the Light of Recent Research], in: Mendykanci w średniowiecznym Krakowie [Mendicants in Medeival Kraków], eds. K. Ożóg, T. Gałuszka, A. Zajchowska, Kraków 2008, pp. 271–298.
• Pasiciel S., Kościół franciszkański w Krakowie w XIII wieku [The Franciscan Church in Kraków in the 13th Century], „Rocznik Krakowski” 68, 2002, pp. 5–52.
• Pawlak W., Praedicator urbanus – Walerian Gutowski OFM Conv., in: Wielcy kaznodzieje Krakowa. Studia in honorem prof. Eduardi Staniek [The Great Preachers of Kraków. A Festschrift for Prof. Eduardia Staniek], ed. K. Panuś, Kraków 2006, pp. 191–226.
• Pencakowski P., Średniowieczna architektura kościoła oo. Franciszkanów w Krakowie [The Medieval Architecture of the Franciscan Church in Kraków], „Rocznik Krakowski” 56, 1990, pp. 41–63.
• Róg R., E. Stehlik (4.02.1825–21.09.1881), Internetowy Polski Słownik Biograficzny [Online Dictionary of Polish Biography], https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/ edward-stehlik (access date 18.09.2020).
• Studziżba B., Polichromia skarbca katedry wawelskiej Józefa Mehoffera, 1900–1902 [Polychrome of the Treasury of Wawel Cathedral by Józef Mehoffer, 1900–1902], “Folia Historica Cracoviensia” 7, 2000, pp. 229–261.
• Studziżba-Kubalska B., Józefa Mehoffera projekt polichromii katedry Wniebowzięcia Matki Boskiej w Płocku, 1901 [Józef Mehoffer’s Design for the Polychrome of the Cathedral of the Assumption in Plock, 1901], “Rocznik Muzeum Mazowieckiego w Płocku”, 20, 2016, pp. 119 –136.
• Studziżba-Kubalska B., The Dialogue with Literary and Pictorial Tradition. The Projects of Painted Decorations of the John III Sobieski Chapel in St Joseph’s Church on Kahlenberg, 1911–1914, “Sacrum et Decorum”12, 2019, pp. 7–26.
• Szyma M., Kościół Franciszkanów w Krakowie na przełomie XIII i XIV wieku [The Franciscan Church in Kraków at the Turn of the 13th and 14th Centuries], in: Artifex Doctus. Studia ofiarowane profesorowi Jerzemu Gadomskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin [Artifex Doctus. A Festschrift for Professor Jerzy Gadomski on His 70th Birthday], vol. 1, eds. W. Bałus, W. Walanus, M. Walczak, Kraków 2007, pp. 253–261.
• Szyma, M., O początkach zespołu klasztornego franciszkanów w Krakowie i niektórych uwarunkowaniach jego rozbudowy w XIII wieku [On the Origins of the Franciscan Convent Complex in Kraków and Some of the Circumstances for its Expansion in the 13th Century], in: In principio. Mit początku w kulturze średniowiecznej Europy [The Myth of the Origins in the Culture of Medieval Europe], eds. J. Kowalski, W. Miedziak, Poznań 2020, pp. 181–218.

Identifiers

DOI

10.15584/setde.2022.15.3