Pracujący biedni na rynku pracy. Procesy uelastyczniania zatrudnienia a zjawisko pauperyzacji pracowników

• Authors: Rafał Muster

Title variants

EN

Working Poor at the Labor Market. Growing Flexibility of Employment Versus Workers’ Pauperization

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Ostatnio na krajowym rynku pracy obserwuje się postępujące procesy uelastyczniania form zatrudniania personelu. Oprócz pozytywnych skutków wzrastającej elastyczności rynku pracy, można wskazać także negatywne aspekty tego zjawiska – między innymi marginali- zację dochodową osób przez dłuższy czas pracujących tylko w takiej formule. Na margina- lizację dochodową wpływają także inne czynniki: kwalifikacje zawodowe, stan zdrowia czy liczba członków gospodarstwa domowego – co szerzej opisano w artykule. Podjęto także próbę zdefiniowania pojęcia „pracujący biedni”, dokonano charakterystyki tych, którzy po- mimo swojej aktywności zawodowej pozostają ubodzy. Charakteryzując pracujących bied- nych na krajowym rynku pracy odniesiono się do badań CBOS. W artykule ukazano także problemy rozwarstwienia dochodowego osób pracujących od czasów rewolucji przemysłowej po współczesność. Problem pauperyzacji osób aktywnych zawodowo jest zauważalny w dys- kursie naukowym, ciągle jednak brakuje badań empirycznych analizujących to zjawisko na krajowym rynku pracy.

EN

The exponential growth in flexible forms of employment has been a feature of the Polish labor market over the last few years. While having many positive effects leading to the higher market flexibility, it brings about some backlashes including income marginalization among the people who are involved only in flexible forms of employment over prolonged time periods. Other factors influencing income marginalization are professional qualifications, health and household size. Although the problem of professionally active individuals’ pauperization has been addressed in academic discourse, the empirical research aimed at studying the peculiarity of this phenomenon at the Polish labor market has not been undertaken yet. In the article an attempt is made to define the notion of “working poor” and to provide a characteristic of the people who remain poor despite being active at the labor market. CBOS (Public Opinion Research Center) studies are used as a source of data on the social features of “working poor” at the Polish labor market. The issues of income stratification among those gainfully employed are placed in a historical perspective stretching from the Industrial Revolution to present.

Keywords

PL

rynek pracy; ubóstwo; pracujący biedni; elastyczne formy zatrudnienia; marginalizacja dochodowa

EN

labor market; poverty; flexible forms of employment; income marginalization

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2012
• Issue: 3(206)
• Pages: 29-47

Contributors

author

Rafał Muster

• Uniwersytet Śląski

References

• Bauman, Zygmunt. 1964. Wizje ludzkiego świata. Warszawa: KiW.
• Budżety gospodarstw domowych w 2004 roku. 2005. Warszawa: GUS.
• Bureau of Labor Statistics. 2000. www.bls.gov/cps/cpswp2000.htm (dostęp 08.02.2010). CNN. 2003. www.cnn.com/2003/SHOWBIZ/books/11/08/mcjob.dictionary.ap (dostęp 07.01.2010).
• Cohen, Daniel. 2000. Bogactwo świata, ubóstwo narodów. Tłum. Zofia Wolińska. Kraków: Znak.
• Collins English Language Dictionary. 1990. London: COBUILD.
• Daszkowski, Julian. 2002. Obrazy wynagrodzeń i kosztów pracy w latach 1992–1999 w Polsce. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.
• Davies, Norman. 1998. Europa. Tłum. E. Tabakowska. Kraków: Znak.
• Domański, Henryk. 2007. Struktura społeczna. Warszawa: Scholar.
• Drozdowski, Rafał. 2002. Rynek pracy w Polsce. Recepcja, oczekiwania, strategie dostosowawcze. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Ehrenreich, Barbara. 2006. Za grosze. Pracować i (nie) przeżyć. Tłum. B. Gadomska. Warszawa: W.A.B.
• Frieske, Kazimierz W. 2008. Społeczna marginalność jako koszt systemowy. W: M. Jarosz (red.). Wykluczeni. Wymiar społeczny, materialny i etniczny. Warszawa: ISP PAN, s. 19–41.
• Frysztacki, Krzysztof. 2009. Socjologia problemów społecznych. Warszawa: Scholar.
• Galbraith, John K. 1987. Istota masowego ubóstwa. Tłum. W. Rączkowska. Warszawa: PWN.
• Gazon, Jules. 2008. Ani bezrobocie, ani opieka społeczna. Od wyboru etycznego do ekonomicznej realizacji. Tłum. K. Malaga. Warszawa: WN PWN.
• Geisler, Robert. 2006. Socjologiczne spojrzenie na funkcjonowanie pracownika w warunkach pracy tymczasowej w województwie śląskim.
• W: M. Dobrowolska (red.). Być albo nie być czasownikiem. Analiza funkcjonowania pracownika w warunkach zatrudnienia tymczasowego. Katowice: Śląsk, s. 128–191.
• Gębski, Marek. 2008. Rynek pracy. Wybrane problemy. Kielce: Wszechnica Świętokrzyska.
• Głąbicka, Katarzyna. 2010. Prekursorzy socjalnego wymiaru Europy. Radom: Politechnika Radomska.
• Gieżyńska, Halina. 2004. Koncepcja praw ekonomicznych w doktrynie klasycznej. W: K. Głąbicka (red.). Wybrane problemy rozwoju społecznego. Radom: Politechnika Radomska, s. 137–146.
• Grotowska-Leder, Jolanta. 2009. Missing class – stary problem w nowej perspektywie i nowe wyzwanie dla polityki społecznej. W: K. Wódz i K. Faliszek (red.). Aktywizacja – Integra-cja – Spójność społeczna. W poszukiwaniu innowacyjnych rozwiązań w obszarze polityki społecznej i pracy socjalnej. Toruń: AKAPIT, s. 13–27.
• Grzeszak, Adam. 2010. Z czego Polak żyje? „Polityka” 15/2751: 36–40.
• GUS. 2012a. www.stat.gov.pl/gus/definicje_PLK_HTML.htm?id=POJ-106.htm (dostęp 08.02.2010). GUS. 2012b. www.gus.gov.pl (dostęp 10.05.2010).
• Jacukowicz, Zofia. 2003. Praca i płace w warunkach przemian gospodarczych i globalizacji.
• W: B. Balcerzak-Paradowska (red.). Praca i polityka społeczna wobec wyzwań integracji. Warszawa: IPiSS, s. 172–190.
• Kalleberg, Arne L. 2000. Non-Standard Employment Relations. „Annual Review of Sociology” 26: 341–365.
• Kapuściński, Ryszard. 2000. Lapidarium IV. Warszawa: Czytelnik.
• Kasprzyk, Beata. bdw. Metodologiczne aspekty ustalania linii ubóstwa, http://www.univ.rzeszow.pl/nauka/konferencje/nierownosci/wyklady/40.doc (dostęp 14.03.2010).
• Kozek, Wiesława. 2000. Praca. W: Encyklopedia socjologii, tom 3. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Kozek, Wiesława. 2001. Rynek pracy w Polsce w perspektywie instytucjonalnej. W: A. Barska, T. Michalczyk i M.S. Szczepański (red.). Ku integracji rozwoju człowieka i społeczeństwa. Katowice–Opole: Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, s. 43–60.
• Kozek, Wiesława. 2005. Rynek pracy. W: Encyklopedia socjologii. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Kozek, Wiesława i in. 2005. Bliżej junk job niż working poor. Nisko kwalifikowana nisko płatna
• praca w usługach w Polsce. „Polityka Społeczna” 10: 1–9.
• Kryńska, Elżbieta. 2001. Dylematy polskiego rynku pracy. Warszawa: IPiSS.
• Krzysztofiak, Mirosław i Danuta Urbanek. 1972. Metody statystyczne. Warszawa: PWN.
• Kuźmicz, Ewelina i Jędrzej Stasiowski. 2008 Pracujący biedni. Komunikat z badań. 2008. Warszawa: CBOS, http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2008/K_182_08.PDF (dostęp 08.11.2011).
• Kwiatkowski, Eugeniusz. 2007. Bezrobocie. Podstawy teoretyczne. Warszawa: WN PWN. Marks, Karol i Fryderyk Engels. 2006. Burżua a proletariusze. Tłum. W. Piekarski. W: P. Sztompka i M. Kucia (red.). Socjologia, lektury. Kraków: Znak, s. 417–423.
• Mięcina, Jacek. 2009. Prawo pracy w przebudowie – kierunki i cechy ewolucji zmian w prawie pracy. W: J. Gardawski (red.). Polacy pracujący a kryzys fordyzmu. Warszawa: Scholar,
• s. 258–306.
• Międzynarodowa Organizacja Pracy. 2010. www.mop.pl/html/index1.html (dostęp 12.11.2010).
• Muster, Rafał. 2010a. Mieszkańcy województwa małopolskiego w sytuacji pracy elastycznej.
• Raport z badań. W: M. Dobrowolska (red.). Rozwiązywanie problemów społecznych – wytyczne dla zwiększania integracji zawodowej 50+ w regionie. Katowice: KMB press, s. 143–189.
• Muster, Rafał. 2010b. Szanse bezrobotnych w szczególnej sytuacji na rynku pracy na podjęcie zatrudnienia. Diagnoza grup defaworyzowanych przez pracodawców. W: M. Gagatka i K. Głąbicka (red.). Lokalne sieci wsparcia. Radom: Politechnika Radomska, s. 248–263.
• Muster, Rafał. 2011. Pracujący biedni na współczesnym rynku pracy – problemy definicyjne i próba analiza zjawiska. „Humanizacja Pracy” 5: 63–79.
• Newman, Katherine S. i Viktor Tan Chen. 2007. The Missing Class. Portraits of the Near Poor in America. Boston: Beacon Press.
• Newman, Katherine S. 1999. No Shame in My Game. The working poor in the Inner City. New York: Russell Sage Foundation.
• Newman, Katherine S. (red.). 2006. Chutes and Ladders. Navigating the Low-Wage Labour Mar- ket. New York and Cambridge, MA: Russell Sage Foundation and Harvard University Press.
• Olechnicki, Krzysztof i Paweł Załęcki. 2002. Słownik socjologiczny. Toruń: Graffiti BC.
• Orłowska, Małgorzata. 2007. Przymus bezczynności. Studium pedagogiczno-społeczne czasu wolnego bezrobotnych. Warszawa: WN PWN.
• Pena-Casas, Ramon i Mia Latta. 2004. Working Poor in the European Union. European Founda- tion for the Improvement of Living and Working Conditions. Luxemburg: Office for Official Publications of the European Communities.
• Rifkin, Jeremy. 2003. Koniec pracy. Schyłek siły roboczej na świecie i początek ery postrynkowej. Tłum. E. Kania. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
• Simmel, Georg. 1908. Soziologie. Undersuchungen über die Formen der Vergesellschaftung. Berlin: Duncker&Humblot.
• Spytek-Bandurska, Grażyna i Małgorzata Szylko-Skoczny. 2008. Praca tymczasowa. Szanse i zagrożenia. Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA.
• Stanaszek, Alina. 2004. Bieda (z) pracy, czyli o biednych pracujących we współczesnym świecie. „Kultura i Społeczeństwo” 2: 143–170.
• Stoner, James A.F. i Charles Wankel. 1992. Kierowanie. Tłum. A. Ehrilich. Warszawa: PWE.
• Strengmann-Kuhn, Wolfgang. 2002. Working Poor in Europe: A Partial Basic Income for Work- ers? http://www.basicincome.org/bien/pdf/2002Strengmann-Kuhn.pdf (dostęp 08.11.2011).
• Szarfenberg, Ryszard. 2004. Marginalizacja i wykluczenie społeczne – stare problemy w nowej rzeczywistości, http://rszarf.ips.uw.edu.pl/pdf/miwsref.pdf (dostęp 10.12.2011).
• Szukiełojć-Bieńkuńska, Anna. b.d.w. Ubóstwo w Polsce na tle krajów Unii Europejskiej – podstawowe fakty i dane. Ekspertyza w ramach projektu EANP Polska. GUS, http://eapn.org.pl/expert/files/Ubostwo_w_Polsce_na_tle_krajow_UE-A.Sz-B.pdf (dostęp 08.08.2012).
• Szylko-Skoczny, Małgorzata. 2007. Problemy społeczne w sferze pracy. W: G. Firlit-Fesnak i M. Szylko-Skoczny (red.). Polityka społeczna. Warszawa: WN PWN.
• Townsend, Peter. 1993. International Analysis of Poverty. New York: Harvester Wheatsheaf. Ustawa z dnia 10.10.2002 r. o najniższym wynagrodzeniu (Dz. U. Nr 200 poz. 1679).
• Ustawa z dnia 09.07.2003 r. o zatrudnieniu pracowników tymczasowych (Dz. U. Nr 166 poz. 1608 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 69 poz. 415 z późn. zm.)
• www.eurostat.eu (dostęp 28.09.2010).
• Zabielska, Janina M. 2007a. Ubóstwo a procesy marginalizacji społecznej. Lublin: KUL. Zabielska, Janina M. 2007b. Ubóstwo a procesy marginalizacji społecznej. W: J. Klebaniuk
• (red.). Fenomen nierówności społecznych. Warszawa: ENETEIA, s. 275–283.