Socjologia w literaturze. Casus Wojny końca świata Mario Vargasa Llosy

• Authors: Paweł Ćwikła

Title variants

EN

Sociology in Literature. The Case of Mario Vargas Llosa’s “The War of the End of the World”

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem szkicu jest propozycja spojrzenia na świat przedstawiony w powieści jako przedmiot refleksji socjologicznej. Dziełem literackim, które zostało poddane analizie, jest Wojna końca świata Mario Vargasa Llosy, a główną wskazówką wytyczającą sposób, w jaki socjolog może badać rzeczywistość powieściową, są spostrzeżenia Lewisa A. Cosera. Chcemy zwrócić uwagę, że sięgnięcie po elementy teorii socjologicznych może okazać się przydatne w pełniejszym rozumieniu ukazanych w fabularnym świecie zjawisk i procesów społecznych. Z jednej strony wzbogaca to interpretację, z drugiej – urozmaica zasób przypadków interesujących dla nauki.

EN

The purpose of this essay is to propose a view of the world described in the novel as a sociological object. The literary work subject to analysis is Mario Vargas Llosa’s “The War of the End of the World”, with Lewis A. Coser’s remarks referred to as guidelines on how a sociologist may do his or her research on a reality presented in a novel. The author wants to point out that it may be useful to recur to elements of the sociological theories in order better to understand the social phenomena and processes portrayed in literature. Such procedure may enrich the interpretation of the novel, at the same time being not without interest for science.

Keywords

PL

socjologia literatury; etyka przekonań; etyka odpowiedzialności; charyzma; autorytet

EN

sociology of literature; interpretation; ethics of conviction; ethics of responsibility; charisma; religion; end of the world; Mario Vargas Llosa

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2012
• Issue: 2(205)
• Pages: 47-80

Contributors

author

Paweł Ćwikła

• Uniwersytet Śląski

References

• Andreski, Stanisław. 2002. Czarnoksięstwo w naukach społecznych. Warszawa: Oficyna Na- ukowa.
• Arendt, Hannah. 1991. O rewolucji. Tłum. M. Godyń. Warszawa: Wydawnictwo X, Dom Wy- dawniczy Totus.
• Aronson, Eliot, Timothy D. Wilson i Robin M. Akert. 1997. Psychologia społeczna. Serce i umysł. Tłum. A. Bezwińska i in. Warszawa: Zysk i S-ka.
• Arystoteles. 2003. Polityka. Tłum. L. Piotrowicz. Warszawa.
• Berger, Peter L. 1997. Święty Baldachim. Elementy socjologicznej teorii religii. Tłum. W. Kurdziel. Kraków: Nomos.
• Berger, Peter L. i Thomas Luckmann. 1983. Społeczne tworzenie rzeczywistości. Tłum. J. Niżnik. Warszawa: PIW.
• Błoński, Jan. 1999. O fikcji. W: Rozmowy na koniec wieku 2. Red. K. Janowska i P. Mucharski. Kraków: Znak.
• Carrière, Jean-Claude, Jean Delumeau, Umberto Eco i Stephen Jay Gould. 2000. Rozmowy o końcu czasów, rozmawiali Catherine David, Frederic Lenoir, Jean-Philippe de Tonnac.
• Tłum. J. Łukaszewicz i A. Łukaszewicz. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie. Chesterton, Gilbert Keith. 2004. Etyka krainy elfów. W: tegoż. Ortodoksja. Romanca o wierze. Tłum. M. Sobolewska. Warszawa–Ząbki: Fronda-Apostolicum, s. 75–111.
• Chesterton, Gilbert Keith. 2008. Tolerancja. W: tegoż. Obrona człowieka. Wybór publicystyki (1909–1920). Tłum. J. Rydzewska. Warszawa–Ząbki: Fronda-Apostolicum, s. 5–9.
• Cohn, Norman. 2007. W pogoni za milenium. Milenarystyczni buntownicy i mistyczni anarchiści średniowiecza. Tłum. M. Chojnacki. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Comte, August. 2003. Rozprawa o duchu filozofii pozytywnej. Tłum. J.K. Warszawa: De Ago- stini, Altaya.
• Coser, Lewis A. 2009. Funkcje konfliktu społecznego. Kraków: Nomos.
• Coser, Lewis A. (red.). 1963. Sociology Through Literature. An Introductory Reader. Englewood Clifs, New York: Prentice-Hall.
• Ćwikła, Paweł. 2006a. Boksowanie świata. Wizje ładu społecznego na podstawie twórczości Janusza A. Zajdla. Katowice: Śląsk.
• Ćwikła, Paweł. 2006b. Kilka uwag o związku socjologii z literaturą. „Studia Socjologiczne” 2: 127–158.
• Ćwikła, Paweł. 2006c. Social fiction jako laboratorium eksperymentu społecznego. „Przegląd Socjologiczny” LV/2: 157–177.
• Ćwikła, Paweł. 2010. Tracona tożsamość. Między poprawnością Cortesa a liberalną demokracją. W: L .Dziewięcka-Bokun i A. Śledzińska-Simon (red.). Społeczeństwo wobec Innego. Kategoria Innego w naukach społecznych i życiu publicznym. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 41–52.
• Duby, Georges. 1997. Rok tysięczny. Tłum. M. Malewicz. Warszawa: Volumen, Bellona.
• Durkheim, Emile. 2011. Samobójstwo. Tłum. K. Wakar. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Eco, Umberto. 1996. Fikcyjne ‘Protokoły’. W: tegoż. Sześć przechadzek po lesie fikcji. Tłum. J. Jarniewicz. Kraków: Znak.
• Eco, Umberto. 1997. Interpretacja i nadinterpretacja. Tłum. T. Bieroń. Kraków: Znak.
• Eco, Umberto. 2003. O literaturze. Tłum. J. Ugniewska i A. Wasilewska. Warszawa: Muza.
• Festinger, Leon. 1957. A Theory of Cognitive Dissonance. Stanford, California: Stanford University Press.
• Festinger, Leon, Henry W. Riecken i Stanley Schachter. 1956. When Prophecy Fails. A Social and Psychological Study of a Modern Group That Predicted the Destruction of the World. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Fukuyama, Francis. 1996. Koniec historii. Tłum. T. Bierdoń i M. Wichrowski. Poznań: Zysk i S-ka.
• Fukuyama, Francis. 1997. Ostatni człowiek. Tłum. T. Bierdoń. Poznań: Zysk i S-ka.
• Geryl, Patrick. 2005. Światowy kataklizm w 2012 roku. Tłum. E. Witecka. Warszawa: Amber.
• Geryl, Patrick. 2007. Proroctwo Oriona na rok 2012. Tłum. E. Morcińska-Dzius. Warszawa: Amber.
• Geryl, Patrick. 2009. Jak przeżyć kataklizm roku 2012. Tłum. B. Orłowska. Warszawa: Amber.
• Granovetter, Mark. 1978. Threshold Models of Collective Behaviour. „American Journal of Sociology” 83.
• Heinich, Nathalie. 2010. Socjologia sztuki. Tłum. A. Karpowicz. Warszawa: Oficyna Naukowa. Holl, Adolf. 1997. Heretycy. Panorama dziejów myśli kacerskiej i ruchu dysydenckiego w chrześcijaństwie. Tłum. E. Ptaszyńska-Dutkiewicz. Gdynia: Uraeus.
• Hundley, Raymond. 2011. 2012 koniec świata? Chrześcijański przewodnik dla tych, którzy się boją. Tłum. D. Chebrajska. Warszawa: Pax.
• Janis, Irving. 1982. Groupthink. Boston: Houghton Mifflin.
• Kłoskowska, Antonina. 1986. Literatura romantyczna w potocznym odbiorze. W: A. Brodzka, M. Hopfinger i J. Lalewicz (red.). Problemy wiedzy o kulturze. Prace dedykowane Stefanowi Żółkiewskiemu. Wrocław: Wydawnictwo Osolineum, s. 391–401.
• Kołakowski, Leszek. 1984. Szukanie barbarzyńcy – złudzenia uniwersalizmu kulturowego. W: tegoż. Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań. Londyn: Aneks, s. 11–24.
• Kołakowski, Leszek. 1988. Główne nurty marksizmu. Powstanie – rozwój – rozkład. Londyn: Aneks.
• Kundera, Milan. 1998. Sztuka powieści. Tłum. M. Bieńczyk. Warszawa: Czytelnik.
• Lambert, Malcolm. 2002. Herezje średniowieczne. Od reformy gregoriańskiej po reformację. Tłum. W. J. Popowski. Gdańsk–Warszawa: Marabut, Volumen.
• Lawrence, Joseph. 2007. Apokalipsa 2012. Tłum. A. i J. Maziarscy. Warszawa: Świat Książki. Le Bon, Gustaw. 1996. Psychologia tłumu. Tłum. B. Kaprocki. Warszawa: Pavo.
• Lepenies, Wolf. 1997. Trzy kultury. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Llosa, Mario Vargas. 2010. Pochwała czytania fikcji literackiej. „Gazeta Wyborcza” z dn. 11–12.12, s. 24–25.
• Llosa, Mario Vargas. 1992. Wojna końca świata. Tłum. D. Walasek-Elbanowska. Warszawa: PIW. Luckmann, Thomas. 1996. Niewidzialna religia. Problem religii we współczesnym społeczeństwie. Tłum. D. Motak. Kraków: Nomos.
• Łęcki, Krzysztof. 1997. Zinstytucjonalizowane formy komunikowania o literaturze. Socjologiczna analiza zjawiska Św. Gombrowicz. Katowice: Wydawnictwo Śląsk.
• Łęcki, Krzysztof. 1999. Literatura piękna. W: Encyklopedia socjologii. Tom II. Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 128–134.
• Łęcki, Krzysztof. 2000. Socjologia literatury. W: Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa: WN PWN, s. 153–155.
• Malia, Martin. 2008. Lokomotywy historii. Zwroty w dziejach i kształtowanie nowoczesnego świata. Tłum. M. Grabska-Ryńska. Warszawa: WN PWN.
• Mannheim, Karl. 1992. Ideologia i utopia. Tłum. J. Miziński. Lublin: Test.
• Merton, Robert K. 1982. Teoria socjologiczna i struktura społeczna. Tłum. E. Morawska i J. Wertenstein-Żuławski. Warszawa: PWN.
• Mill, John Stuart. 2005. O wolności. W: tegoż. Utylitaryzm, O wolności. Tłum. A. Kurlandzka. Warszawa: WN PWN.
• Milgram, Stanley. 1974. Obedience to Authority. New York: Harper and Row.
• Mucha, Janusz. 2009. Wprowadzenie do twórczości Lewisa A. Cosera. W: L. A. Coser. Funkcje konfliktu społecznego. Kraków: Nomos.
• Osherow, Neal. 2001. Jak zrozumieć coś, co nie ma sensu: analiza wydarzeń w Jonestown. W: E. Aronson (red.). Człowiek istota społeczna. Wybór tekstów. Tłum. J. Radzicki. Warszawa: WN PWN.
• Parsons, Talcott. 1983. Religijność – uwarunkowania postaw wobec religii. W: F. Adamski (red.). Socjologia religii. Wybór tekstów. Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy
• Piegza, Janusz. 1994. Świadkowie Jehowy. Geneza i struktura kontestacji religijnej. Kraków: Nomos.
• Platon. 1999. Państwo. W: tegoż. Państwo, Prawa. Tłum. W. Witwicki. Kęty: Antyk.
• Ritzer, George. 2004. Klasyczna teoria socjologiczna. Tłum. H. Jankowska. Poznań: Zysk i S-ka.
• Simmel, Georg. 1975. Socjologia. Tłum. M. Łukasiewicz. Warszawa: PWN.
• Swierzawski, Stefan. 1995. Święty Tomasz na nowo odczytany. Poznań: W drodze.
• Syski, Jacek. 1980. Świątynia zagłady. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Szacki, Jerzy (red.). 1977. Czy kryzys socjologii?. Warszawa: Czytelnik.
• Szacki, Jerzy. 1980. Spotkania z utopią. Warszawa: Iskry.
• Śpiewak, Paweł. 1992. Ideologie i obywatele. Warszawa: Biblioteka „Więzi”.
• Świątkiewicz, Wojciech. 2010. Między sekularyzacją i deprywatyzacją. Socjologiczne refleksje wokół polskiej religijności w kontekście europejskim. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Tilly, Charles. 1978. From Mobilization to Revolution. Reading, Massachusetts: Addison Wesley.
• Tocqueville, Alexis de. 1996. O demokracji w Ameryce. Kraków, Warszawa: Znak. Walasek-Elbanowska, Dorota. 1992. Od tłumaczki. W: M. V. Llosa, Wojna końca świata. Tłum. D. Walasek-Elbanowska. Warszawa: PIW.
• Weber, Max. 1998. Polityka jako zawód i powołanie. Kraków, Warszawa: Znak.
• Weber, Max. 2002. Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej. Tłum. D. Lachowska. Warszawa: WN PWN.
• White, Hayden. 2009. Fikcjonalność przedstawień opartych na faktach. W: tegoż. Proza historyczna. Tłum. R. Borysławski i inni. Kraków: Universitas.
• Wilson, Bryan. 1998. Typologia sekt. Ujęcie dynamiczne i porównawcze. W: W. Piwowarski (red.). Socjologia religii. Antologia tekstów. Kraków: Nomos.
• Wojciszke, Bogdan. 2006. Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej. Warszawa: Scholar.
• Zaręba, Sławomir H. (red.). 2009. Socjologia życia religijnego. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
• Zaręba, Sławomir H. i Witold Zdaniewicz. 2006. Religia-Kościół-Społeczeństwo. Wyniki porównawczych badań socjologicznych w 12 diecezjach. Warszawa: Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego.
• Zimbardo, Philip G. 1999. Psychologia i życie. Tłum. E. Czerniawska, J. Łuczyński, J. Radzicki i J. Suchecki. Warszawa: WN PWN.