Łódź w przededniu I wojny światowej

• Authors: Klemantowicz Dariusz

Title variants

EN

Łódź on the threshold of the First World War

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Łódź on the threshold of the First World War was a multicultural and in some way neglected multicultural metropolis with increasing after the 1905–1907 revolution religious and national divisions and weak assimilation progress with the Polish culture. It was a “promised land” for wealthy people, particularly of German and Jewish origin. It was a place of great hopes and sometimes of disappointments for the educated who came from other cities in the Congress Poland and peasants from villages outside Łódź. For the majority, particularly for workers, it was a special place where they had to work for a living and tried to find some happiness in this “Eastern Bagdad”.

Keywords

dzieje m. Łodzi; struktura narodowościowa i wyznaniowa m. Łodzi; rozwój gospodarczy m. Łodzi; rozwój oświaty i kultury m. Łodzi

EN

history of the city of Łódź; national and religious structure of the city of Łódź; economic development of the city of Łódź; development of education and culture in Łódź

• Publisher: Wyższe Seminarium Duchowne w Łodzi/Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie
• Journal: Łódzkie Studia Teologiczne
• Year: 2015
• Volume: 24
• Issue: 2
• Pages: 33-50

Contributors

author

Klemantowicz Dariusz

• Uniwersytet Łódzki

References

• Chwalewik E., Zbiory polskie. Archiwa, biblioteki, gabinety, galerie, muzea i inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyźnie i na obczyźnie w porządku alfabetycznym według miejscowości ułożone, t. 1, Warszawa–Kraków 1926.
• Chwalewik E., Zbiory polskie. Archiwa, biblioteki, gabinety, galerie, muzea i inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyźnie i na obczyźnie w porządku alfabetycznym według miejscowości ułożone, t. 2, Warszawa–Kraków 1927.
• Czas. Kalendarz na 1900, Łódź 1899.
• Czas. Kalendarz na rok 1914, Łódź [1914].
• Dziewulski S., Ludność Wolnego Miasta Gdańska, Warszawa 1924.
• Flatt O., Opis miasta Łodzi pod względem historycznym, statystycznym i przemysłowym, Warszawa 1853.
• Historia Polski w liczbach, t. 1: Państwo. Społeczeństwo, red. A. Jezierski, A. Wyczański, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych 2003.
• Jelonek A., Ludność miast i osiedli typu miejskiego na ziemiach polskich od 1810 do 1960 r., Dokumentacja geograficzna z. 3/4, Warszawa 1967.
• Epsztein T., Polska własność ziemska na Ukrainie w 1890 roku, Warszawa: Wydawnictwo Neriton – Instytut Historii PAN 2008.
• Johnston’s Royal atlas of modern geography, Edinburgh–London 1912.
• Kasznica S., Nadobnik M., Najważniejsze wyniki spisu ludności i spisu zwierząt domowych według stanu z dn. 31 grudnia 1910 r., bmw, bdw.
• Kossak W., Listy do żony i przyjaciół (1883–1942), t. 2: Lata 1908–1942, Kraków–Wrocław: Wydawnictwo Literackie 1985.
• Maliszewski E., Ze statystyki Litwy i Białej Rusi, „I Wschód Polski” 1920, t. 1, nr 6–7.
• Miasto Kraków, Sprawozdanie statystyczne za miesiąc luty 1911, bmw, brw.
• Puś W., Statystyka przemysłu Królestwa Polskiego w latach 1879–1913. Materiały źródłowe, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2013.
• Rocznik statystyczny Królestwa Polskiego z uwzględnieniem innych ziem polskich. Rok 1915, oprac. Edward Strasburger, Warszawa 1916.
• Rocznik statystyczny miasta Poznania. Rok gospodarczy 1921, Poznań 1922.
• Rocznik statystyczny stołecznego miasta Poznania za lata 1922–1924, Poznań 1926.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. Filipa Sulimierskiego, Bronisława Chlebowskiego, Władysława Walewskiego, t. 5, Warszawa 1884.
• Statystyka Polski, oprac. A. Krzyżanowski, K. Kumaniecki, Kraków 1915.
• Zamorski K., Informator statystyczny do dziejów społeczno-gospodarczych Galicji. Ludność Galicji w latach 1857–1910, Kraków–Warszawa: UJ – Polskie Towarzystwo Statystyczne 1989.
• Badziak K., Geneza i rozwój łódzkiego węzła komunikacyjnego (do 1914 r.), Rocznik Łódzki 21 (1976) [24], 149–170.
• Bartkiewicz Z., Złe miasto, Łódź: Fundacja Anima „Tygiel Kultury” 2001.
• Biskupski Ł., Miasto atrakcji. Narodziny kultury masowej na przełomie XIX i XX wieku. Kino w systemie rozrywkowym Łodzi, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury – Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej 2013.
• Chwalba A., Historia Polski 1795–1918, Kraków: Wydawnictwo Literackie 2000.
• Czembor H. ks., Dzieje parafii luterańskich w Łodzi do 1939 roku, w: Przeszłość przyszłości. Z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, red. ks. B. Milerski i K. Woźniak, Łódź: Wydawnictwo Ewangelickie Św[iętego] Mateusza 1998, 47–55.
• Davies N., Boże igrzysko. Historia Polski, tłum. z ang. E. Tabakowska, Kraków: Znak 2000.
• Dzieciuchowicz J., Ludność Łodzi do 1918 roku, w: Łódź. Monografia miasta, red. S. Liszewski, Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe 2009.
• Gdzie są Niemcy z tamtych lat? – wspomnienia łódzkich Niemców, Łódź: „Literatura” [1999].
• Geyer H., Z mojego życia, Łódź: Fundacja Anima „Tygiel Kultury” 2001.
• Janczak J., Ludność Łodzi przemysłowej 1820–1914, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica nr 11, Łódź 1982.
• Jaskulski M., Władze administracyjne Łodzi do 1939 roku, Łódź: Wydawnictwo Muzeum Historii Miasta Łodzi 2001.
• Klemantowicz D., Książę Roman Sanguszko (1800–1881) – polski przemysłowiec na dawnych Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej, w: Z tradycji historii kultury i oświaty, red. M. Pindera, Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie przy Filii Akademii Świętokrzyskiej 2007, 209–225.
• Klemantowicz D., Region łódzki jako ośrodek przemysłu metalowo-maszynowego Królestwa Polskiego w latach 1864–1914, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2008.
• Klemantowicz D., Wojciech Kossak a burżuazja łódzka, w: Studia z historii społeczno-gospodarczej XIX i XX wieku, t. 6, red. W. Puś, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2009, 123–130.
• Klemantowicz D., Ziomek W., Polacy w uprzemysłowieniu Wołynia w latach 1864–1914, Ucrainica Polonica 1 (2004), 51–66.
• Klemantowicz D., Ziomek W., Przemysł cukrowniczy na Wołyniu w latach 1864–1914, w: Studia z historii społeczno-gospodarczej XIX i XX wieku, red. W. Puś, t. II, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2004, 140–151.
• Kołodziej K., Obraz Łodzi w piśmiennictwie pozytywistyczno-młodopolskim, Łódź: Drukarnia Cyfrowa & Wydawnictwo „Piktor” 2009.
• Kopczyńska-Jaworska B., Woźniak K., Łódzcy luteranie. Społeczność i jej organizacja, Łódź: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze 2002.
• Koter M., Kulesza M., Puś W., Pytlas S., Wpływ wielonarodowego dziedzictwa kulturowego Łodzi na współczesne oblicze miasta, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2005.
• Krajewska H., Protestanci w Łodzi 1815–1914. Między edukacją a ewangelizacją, Warszawa: Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk: Oficyna Wydawnicza Aspra-JR 2014.
• Łódź. Dzieje miasta, red. R. Rosin, t. 1: Do 1918 r., red. B. Baranowski, J. Fijałek, Wyd. 2, Warszawa–Łódź: PWN 1988.
• Michalewicz K., Polskie rodowody filmu. Narodziny masowego zjawiska, Warszawa: Polska Agencja Ekologiczna 1998.
• Niemcy w dziejach Łodzi do 1945 roku. Zagadnienia wybrane, red. K.A. Kuczyński, B. Ratecka, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2001.
• Nietyksza M., Rozwój miast i aglomeracji miejsko-przemysłowych w Królestwie Polskim 1865–1914, Warszawa: PWN 1986.
• Niweliński K., Kreowanie mitu polskiego molocha. Mroczna aura przemysłowej Łodzi, Słowo Żydowskie 2011, nr 8, 17–21.
• Pod jednym dachem. Niemcy oraz ich polscy i żydowscy sąsiedzi w Łodzi w XIX i XX wieku, red. K. Radziszewska, K. Woźniak, Łódź: Wydawnictwo Literatura 2000.
• Podgórska E., Szkolnictwo elementarne w Łodzi w latach 1808–1914, Łódź 1966.
• Puś W., Dzieje Łodzi przemysłowej, Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe 1987.
• Puś W., Żydzi w Łodzi w latach zaborów 1793–1914, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 1998.
• Puś W., Badziak K., Gospodarka Łodzi w okresie kapitalistycznym (do 1918 r.), w: Łódź. Dzieje miasta, red. R. Rosin, t. 1: Do 1918 r., red. B. Baranowski, J. Fijałek, Wyd. 2, Warszawa–Łódź: PWN 1988.
• Pytlas S., Czynniki dezintegracyjne i integracyjne wielonarodowościowej burżuazji łódzkiej w okresie zaborów, w: Studia nad dziejami miast i mieszczaństwa. Studia Polonica Historiae Urbane, t. 3: Wspólnoty lokalne i środowiskowe w miastach i miasteczkach ziem polskich pod zaborami i po odzyskaniu niepodległości, Toruń: Wydawnictwo UMK 1998.
• Pytlas S., Łódzka burżuazja przemysłowa w latach 1864–1914, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 1994.
• Pytlas S., Rola inteligencji w tworzeniu nowego oblicza Łodzi na początku XX w., w: Europa w XX wieku. Główne kierunki rozwoju (ekologia, gospodarka, kultura, polityka), red. E. Wiśniewski, Łódź: Uniwersytet Łódzki – Instytut Historii 2001.
• Rola wspólnot wyznaniowych w historii miasta Łodzi, red. M. Kulesza, M. Łapa, J. Walicki, Łódź: Wydawnictwo Ibidem 2010.
• Rybak S., Mariawityzm. Studium historyczne, bmw [Łask], bdw [1992].
• Rygiel S., Drège H., Biblioteka im. Wróblewskich w Wilnie 1912–1931, Wilno 1934.
• Rynkowska A., Ulica Piotrkowska, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1970.
• Stefański K., Architektura sakralna Łodzi w okresie przemysłowego rozwoju miasta 1821–1914, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 1995.
• Timkowskij-Kostin I., Miasto proletariuszów (Łódź), tłum. z ros. S. Lubicz Majewski, Łódź: Fundacja Anima „Tygiel Kultury” 2001.
• Trybowski I., Kossak Wojciech Horacy, w: Polski słownik biograficzny, t. 14, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1968.
• Vimard H., Łódź. Manszester polski, oprac. K. Woźniak, Łódź: Biblioteka „Tygla Kultury” 2001.
• Waingertner P., Ostatni lodzermensch Robert Geyer 1888–1939, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2014.
• Zawilska H., Plastyka, w: Łódź. Dzieje miasta, red. R. Rosin, t. I, Do 1918 r., red. B. Baranowski, J. Fijałek, Wyd. 2, Warszawa–Łódź: PWN 1988.
• Zwoliński P. ks., Historia Kościoła na Ziemi Łódzkiej do początku XX wieku, Łódzkie Studia Teologiczne 4 (1995), 129–142.
• Strony internetowe
• http://www.polskastacja.pl/tekst,piosenki,Vicky+Leandros+-+Theo+wir+fahr%27n+nach+Lodz