Trylogia Eugenii Żmijewskiej jako przykład powieści psychologicznej

• Authors: Banot, Aleksandra

Abstracts

PL

Eugenii Żmijewskiej, żyjącej na przełomie XIX i XX wieku pisarki i publicystki, próżno szukać w wielotomowych słownikach biograficznych. Polski Słownik Biograficzny nie zawiera tomu z ostatnią literą polskiego alfabetu, hasła „Eugenia Żmijewska” nie ma także w żadnym z tomów Bibliografii Literatury Polskiej (tzw. Nowym Korbucie) ani w serii Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Niewielkie wpisy znajduję jednak w Starym Korbucie1 z 1931 roku oraz w drugim tomie encyklopedycznej Literatury Polskiej2 i w przewodniku Pisarski współczesne3 – publikacjach wydanych pod koniec XX wieku. Dwa pierwsze hasła informują o datach i miejscach urodzenia i śmierci pisarki (ur. ok. 1865, Ukraina – zm. 1923, Warszawa), wymieniają jej najważniejsze utwory (m.in. trylogię: Płomyk, Dola, Serduszko) i zaznaczają główny obszar zainteresowań (problemy emancypacji kobiet), a także opisują jej działalność dziennikarską, związaną z pracą redakcyjną i publicystyczną m. in. w „Słowie”, „Kurierze Polskim”, „Bluszczu”. Spełniając swoją funkcję informacyjną, nie przedstawiają szczegółowo tematyki poruszanej przez Żmijewską ani nie dokonują oceny jej twórczości. Taką próbę podejmuje Grażyna Borkowska w krótkim omówieniu wymienionej trylogii. Badaczka zauważyła, że proza Żmijewskiej wpisuje się w popularny na początku XX wieku nurt powieści o dojrzewaniu kobiety, a autorka Młodych akcentuje także wątki dotyczące dojrzewania psychoseksualnego. Wyeksponowanie tego aspektu dojrzewania stanowi o oryginalności Żmijewskiej i jej wyczuciu modernistycznych konwencji, choć pisarka nie używa takich określeń, jak erotyczne, seksualne, cielesne, intymne4. Nie zmienia to faktu, że jej talent literacki postrzegany był w niejednoznaczny sposób. W ocenie wartości artystycznej trylogii Żmijewskiej Borkowska posługuje się wypowiedzią Elizy Orzeszkowej, która w liście do Tadeusza Bochwica przyznała, że na autorkę Płomyka szkoda „czasu i atłasu”5. Co ciekawe, Orzeszkowa w Przedmowie do drugiego wydania Doli z 1910 roku zaprzecza swojej wypowiedzi, pisząc o Żmijewskiej jako o „utalentowanej autorce”6. Podobną opinię wyraziła kilka lat wcześniej, oceniając Płomyka. W liście do Żmijewskiej z 25 maja 1904 roku pisała o rzadkim wyrazie artystycznym, który został nadany historii Doli7. Być może te rozbieżności w postrzeganiu talentu młodszej koleżanki po piórze wynikały z ostrożności doświadczonej pisarki, jej kultury i taktu – nie chciała urazić Żmijewskiej ani zrazić jej do dalszych prób literackich. Być może jednak Orzeszkowa uznała, że Dola jest słabszą powieścią niż pierwsza część trylogii.

Keywords

PL

Eugenia Żmijewska; pisarstwo kobiet początku XX wieku; powieść psychologiczna; Bildungsroman

• Publisher: Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej, Instytut Teologiczny im. Jana Kantego w Bielsku-Białej, Książnica Beskidzka
• Journal: Świat i Słowo
• Year: 2020
• Volume: 34(1)
• Pages: 270-286

Dates

published

2020-07-14

Contributors

author

Banot, Aleksandra

Identifiers

DOI

10.5604/01.3001.0014.3059