MUZEUM PROWINCJONALNE? GENEZA, HISTORIA I KONCEPCJA ROZWOJU MUZEUM NARODOWEGO W SZCZECINIE

• Authors: Makała, Rafał

Abstracts

PL

Muzeum Narodowe w Szczecinie jest instytucją wyrosłą z nowożytnej tradycji władczego i mieszczańskiego kolekcjonerstwa północnoeuropejskiego. Kamieniem węgielnym muzealnictwa stały się zbiory książąt pomorskich w XVI i pocz. XVII w., a przede wszystkim Filipa II. Wprawdzie większa ich część została w późniejszych czasach rozproszona, jednak to, co pozostało stanowi ważny element dzisiejszej kolekcji. Ekonomiczny rozkwit Szczecina w XIX w. w. przyniósł drugi okres świetności, w którym powstały cenne kolekcje mieszczańskie. Na początku XX w. Wilhelm Meyer-Schwartau wzniósł monumentalny gmach Muzeum Miejskiego w centrum zespołu Hakenterasse (dzisiejszych Wałów Chrobrego). Jego pierwszy dyrektor Walter Riezler (1910-1933) zgromadził niezwykłą kolekcję sztuki współczesnej (m.in. van Gogh, Corinth Liebermann czy Kokoschka). W latach 20. powstała kolejna instytucja – usytuowane w barokowym pałacu Pomorskie Muzeum Krajowe, koncentrujące się na tematyce archeologicznej i historycznej. Obie instytucje poniosły poważne straty w wyniki polityki III Rzeszy (usunięcie z Muzeum Miejskiego sztuki awangardy), a także działań wojennych, nadal jednak ich zbiory miały ponadregionalne znaczenie. W 1945 r., po zakończeniu II wojny światowej Polacy przejęli w Szczecinie nie tylko zbiory i gmachy, ale także tradycję kolekcjonerską, w wielu wypadkach kontynuując działania swoich niemieckich poprzedników. Tym godnym szacunku działaniom polskich muzealników towarzyszyły jednak zupełnie inne posunięcia sił wobec nich nadrzędnych, w tym przede wszystkim władz ZSRR, traktującego tereny Niemiec – w tym również i te, które przyznano sojusznikom – jako łup wojenny. Także kwestie związane z procesem polonizowania Szczecina oraz problemy ograniczenia np. w kontaktach z Zachodnimi Niemcami związane z sowiecką okupacją, a także centralistyczny charakter ówczesnego polskiego państwa spowodowały utratę wielu cennych dzieł sztuki.. Mimo to udało się stworzyć w polskim Szczecinie ważną instytucję ze zbiorami o ponadregionalnym znaczeniu, co znalazło uznanie rządu w 1970 r., gdy otrzymała ona najwyższą kategorię w polskim muzealnictwie – muzeum narodowego. Obok rozwijania i uzupełniania dawnych kolekcji tworzono nowe, starając się wykorzystywać możliwości, jakie dawał bujny rozwój stoczni i największego na Bałtyku portu. Ubocznym skutkiem dopasowywania się muzeum do możliwości politycznych i finansowych jest obecna heterogeniczność zbiorów. Kolekcja obejmuje europejską sztukę dawną i współczesną a także ludową, sztukę Afryki, Azji i Ameryki, a także zbiory archeologiczne, historyczne (dotyczące Szczecina) i marynistyczne. Dzisiejsze muzeum dysponuje czterema budynkami: dwoma przedwojennymi i dwoma uzyskanymi w latach 70. XX w.: Ratuszem Starego Miasta oraz dawną Komendanturą Garnizonu. Obok heterogeniczności zbiorów i przemieszania wystaw problemem muzeum jest zbyt mała powierzchnia wystawiennicza i magazynowa, jak również „archiwalny” model kolekcjonowania. Akces Polski do UE otwiera nowe możliwości rozwiązania tych problemów, gdyż niezbędna jest całościowa reforma instytucji: powstanie nowych budynków – stworzenie Muzeum Żeglugi na terenie dawnego portu oraz budowa tylnego skrzydła gmachu na Wałach Chrobrego, stworzenie nowego programu wystaw stałych i czasowych, a także opracowanie nowej oferty popularyzatorskiej. Prezentowana tu koncepcja – teoretyczna, a więc nieprzeznaczona do realizacji, lecz do dyskusji – zakłada daleko idący powrót do dawnych funkcji budynków (np. w gmachu na Wałach Chrobrego – muzeum sztuki), a także stworzenie obszernych modułów złożonych z wystaw uzupełniających się w ramach gmachu.

• Publisher: Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków
• Journal: Muzealnictwo
• Year: 2009
• Volume: 2009(50)
• Pages: 148-160

Contributors

author

Makała, Rafał