POLISEMIA KRZYŻA W PRAKTYKACH SPOŁECZEŃSTWA POLSKIEGO Semantyka krzyża w kulturze, słownikach i współczesnej polszczyźnie potocznej (na materiale ankietowym)

• Authors: Brzozowska, Małgorzata

Abstracts

PL

Krzyż jest znakiem i symbolem towarzyszącym człowiekowi od wielu wieków. Jego znaczenie symboliczne, szczegółowo opisane w pracach etnologów i etnografów, nie ogranicza się wyłącznie do sfery sacrum, chociaż ta jest dominująca. Ilustrują to wybrane słowniki symboli. Głównym celem referatu jest prezentacja semantyki słowa krzyż we współczesnej polszczyźnie i przemian tej semantyki w czasie ostatniego dwudziestolecia. Podstawą materiałową analizy są słowniki języka polskiego i trzy ankiety przeprowadzone w odstępach dziesięcioletnich wśród studentów lubelskich wyższych uczelni (ASA 1990, ASA 2000 i ASA 2010). Na podstawie zgromadzonych materiałów można wskazać tzw. „wspólną bazę kulturową” (tzw. wiedza wspólna, wg van Dijka) i profile semantyczne krzyża oraz tendencje w zakresie przemian językowego obrazu krzyża w ostatnim dwudziestoleciu (taki okres rejestrują ankiety) w oczach lubelskich studentów. Tekst pozwala na porównanie danych symbolicznych, zewnątrzjęzykowych i językowych. Dla lubelskich studentów krzyż jest cały czas symbolem – symbolem chrześcijaństwa i symbolem cierpienia i męczeństwa. Wyraźnie zwiększa się przy tym nacisk na potrzebę szacunku dla krzyża ze strony wszystkich ludzi. Niestety, na podstawie tych ankiet niemożliwe jest ustalenie rangi krzyża jako symbolu i wartości.Jeżeli zestawimy ze sobą teraz trzy ujęcia symboliki i semantyki krzyża w słownikach kulturowych, słownikach języka polskiego i wypowiedziach studenckich, to zauważymy, że w polszczyźnie:1) najbardziej aktualne są te elementy znaczenia krzyża, które odnoszą się do cierpieniai męczeństwa;2) krzyż od samego początku jest też znakiem i symbolem Chrystusa i chrześcijaństwa,któremu należny jest szacunek.Zatraca się natomiast w języku polskim symbolika krzyża jako drzewa życia i jakkolwiek gdzieś głęboko pewnie istnieje, to jest już zupełnie nieuświadamiana przez lubelskich studentów.

Keywords

PL

krzyża; słownikach

• Publisher: Uniwersytet Gdański
• Journal: Miscellanea Anthropologica et Sociologica
• Year: 2012
• Volume: 13(1)

Contributors

author

Brzozowska, Małgorzata

Identifiers

DOI

10.5604/20842937.1093879