PL
Artykuł ma na celu przedstawienie i dokonanie oceny zmian wprowadzonych na mocy ustawy nowelizacyjnej z dnia 31 sierpnia 2011 r. (Dz. U. Nr 207, poz. 1230) do ustawowej regulacji przysługujących muzeom rejestrowanym przy nabywaniu zabytków szczególnych uprawnień - prawa pierwszeństwa i pierwokupu. Doniosłość potrzeby korektury i uzupełnienia normatywnej konstrukcji prawa pierwszeństwa i pierwokupu w ich dotychczasowym kształcie, podkreśla fakt obserwowanych dotąd w praktyce przejawów dysfunkcjonalności i nieskuteczności tych instytucji, szczególnie w obliczu niedostatecznego poziomu prawnej ochrony interesów muzeów rejestrowanych w sytuacji rozporządzenia zabytkiem z naruszeniem ustawowego uprawnienia muzeum, co skłaniało przedstawicieli doktryny i ośrodków muzealnych do formułowania w tym zakresie licznych uwag krytycznych i postulatów zmian. Z punktu widzenia ratio legis wyposażenia przez ustawodawcę muzeów rejestrowanych, jako instytucji kultury o szczególnej funkcji i zadaniach, w instrumenty prawne mające gwarantować im uprzywilejowaną pozycję na rynku sztuki, godna uwagi jest próba skonfrontowania stanu prawnego wywołanego wejściem w życie cytowanej wyżej nowelizacji z postulatami de lege ferenda. Istotna jest przede wszystkim weryfikacja, na ile nowe rozwiązania jurydyczne rozbudowujące i precyzujące regulację prawa pierwszeństwa i prawa pierwokupu na gruncie ustawy z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 1997 r. Nr 5, poz. 24 z późn. zm.) usprawnią proces wzbogacania zbiorów publicznych przez wyspecjalizowane jednostki muzealne o obiekty najbardziej wartościowe dla zasobu dziedzictwa narodowego, zasługujące na udostępnienie ich ogółowi zainteresowanych, a jednocześnie zapobiegną lub przynajmniej złagodzą zagrożenia utraty najcenniejszych zabytków polskiej spuścizny kulturowej wskutek ich wywozu za granicę bądź włączenia do prywatnych kolekcji nieudostępnianych publicznie. Potrzeba wzmocnienia pozycji muzeów rejestrowanych jako uczestników cywilnoprawnego obrotu na rynku sztuki, z jednoczesnym zagwarantowaniem skutecznych instrumentów ochrony ich interesów prawnych ze względu na reprezentowany przez nie wysoki poziom merytorycznej działalności i kwalifikowane znaczenie gromadzonych zbiorów, wpisuje się w szeroki program kształtowania optymalnego, nowoczesnego systemu prawnej ochrony zabytków.