Cmentarzysko ludności kultury przeworskiej z wczesnego okresu wpływów rzymskich na stan. 29 w Dąbku, pow. mławski

• Authors: Anna Mistewicz

Title variants

EN

Early Roman Period cemetery of the Przeworsk Culture at Dąbek, site 29, distr. Mława

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The village Dąbek lies some 10 km south of Mława, in the valley of a small stream called Dunajczyk. Site 29, situated on a prominent elevation raised 146 m amsl (Fig. 1), was discovered by accident in 1994. Rescue excavations carried out in November 1996 and August 1997 by the museum in Mława (Muzeum Ziemi Zawkrzeńskiej) helped to uncover 30 features (Fig. 3). Twenty of these are Przeworsk culture cremation graves from the Early Roman Period. Pit outlines were mostly circular or oval, with a diameter of 30–70 cm, basin-like cross-section and depth of 15–40 cm. Grave fill was typically black, dark brown-black and dark brown-grey. Six graves (1?, 12, 20, 23, 25, 26) were urned and contained pyre remains. In two cases (10, 13) a concentration of burnt bone fragments rested within clean sand suggesting by its compact arrangement original deposition inside an organic container. Eight graves (3?, 4?, 14, 18?, 19, 21, 22, 27) were pit burials, the bones and remains of the pyre scattered within the grave pit. Five other graves were destroyed. Finally, nine features were pits of undetermined function. Most graves held a single burial, just three contained the remains of more than one individual (12, 20 and 23). Of 20 or so identifiable individuals 7 were children, 8 were women and 5 were men (see Appendix). In five graves human bones were mixed with fragments of burnt bird bones, mostly chicken, but also mallard (Table 1). Four assemblages registered the presence of other animal bones – cattle, sheep/goat, perhaps pig (Table 2). One grave (23) originally may have been marked on the surface by one (two?) stone stele. Pit graves tended to be less well furnished than urned burials. Most graves only held pottery deposits. The number of vessels in urned graves ranged between 1 and 8 pieces (including the urn), in pit graves it was never higher than 5 pieces. Grave 12 poroduced an exceptional small pottery bowl ornamented with eleven vertical ribs (Fig. 7/12:3), apparently an imitation of E.181–184 glass cups imported from the Roman Empire. A rare form is represented by a small goblet-like vessel found in grave 20 (Fig. 11/20:9). The pottery from Dąbek is ornamented by engraved, pricked, impressed and plastic designs forming menders, zigzag, chervrons etc. The richest ornament is seen on a bowl from grave 23 (Fig. 13/23:3). Grave 19 produced fragments of a vessel tempered with an organic admixture (Fig. 10/19:1). Grave 20 yielded an remarkable brooch, similar to group V, series 7th forms, but without the crest on the head (Fig. 11/20:5). It may be a variant, encountered both in the Przeworsk and the Wielbark area, in which the chord is coiled around the base of the bow, in imitation of a crest (in the specimen from Dąbek both the spring and the chord are missing). Wielbark culture tradition is recalled by a bronze strap-end type J.V, from grave 26, a relatively delicate and short form (Fig. 14/26:2). Grave 13 produced fragments of a bronze unprofiled bracelet (Fig. 8/13:4) – object typical for Przeworsk sites east of the Vistula river. Grave inventories recovered at Dąbek did not contain weapons which is consistent with the situation noted at other Early Roman gravefields registered at Dąbek itself as well as at Modła and Stupsk. The materials from Dąbek, site 29, are relatively compact chronologically. The oldest graves originate from phase B1 (18, 22, 24?, 26) the youngest are datable to the younger segment of phase B2 (13, 21). Given that only a small fragment of the site was investigated this cannot reflect the actual time of duration of the cemetery which probably continued in use to before the end of phase B2, similarly as other cemeteries of the Przeworsk people in the area of the so-called Nidzica group. The Przeworsk culture necropole at Dąbek, site 29 is analogical to cemeteries of the Eastern Zone of this culture. Absence of weaponry among the grave goods and distinctive pottery forms and styles are local features which set apart the local settlement of Mława and Nidzica regions from the rest of the Przeworsk culture area. At the same time it should be noted that Dąbek, site 29, did not produce more elaborate stone structures, such as are recorded at cemeteries of the so-called Nidzica group. The cemetery at Dąbek, site 29, was in use parallel to another burial ground, at site 5, which continued from phase A1 until the Early Roman Period. During the Late Roman Period it was taken over by Wielbark culture people. Traces of Przeworsk occupation during phases B1-B2 have been registered also at the cemetery at Dąbek, site 6. Unfortunately as yet no Przeworsk culture settlement has been identified in the vicinity of Dąbek itself.

Keywords

PL

cmentarzysko; wczesny okres rzymski; kultura przeworska

EN

cemetery; Early Roman period; Przeworsk Culture

• Publisher: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
• Journal: Wiadomości Archeologiczne
• Year: 2005
• Volume: LVII
• Issue: 57
• Pages: 197-234

Dates

published

2005-12-31

Contributors

author

Anna Mistewicz

• Muzeum Narodowe w Warszawie, Al. Jerozolimskie 3, 00-495 Warszawa

References

• Abramek, B., Osada kultury przeworskiej w Strobinie na stan. 3, Sprawozdania Archeologiczne XXXIV, 1982, s. 153–169.
• Abramowicz, A., Materiały z cmentarzyska w Zadowicach pow. Kalisz, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna 1, 1956, s. 61–95.
• Abramowicz, A., Lepówna, B., Materiały z cmentarzyska w Zadowicach, pow. Kalisz (Część II), Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna 2, 1957, s. 25–51.
• Almgren, O., Die ältere Eisenzeit Gotlands, t. 1, Stockholm, 1914.
• Almgren, O., Studien über Nordeuropäische Fibelformen der ersten nachchristlichen Jahrhunderte mit Berücksichtigung der provinzialrömischen und südrussischen Formen, Leipzig2, 1923.
• Almgren, O., Nerman, B., Die ältere Eisenzeit Gotlands, t. 2, Stockholm, 1923.
• Andrzejowski, J., Zagadnienie kontynuacji cmentarzysk we wschodniej strefie kultury przeworskiej, [w:] J. Gurba, A. Kokowski (red.), Kultura wielbarska w młodszym okresie rzymskim (materiały z konferencji), t. II, Lublin, 1989, s. 103–125.
• Andrzejowski, J., Powiązania kultur przeworskiej i wielbarskiej w świetle znalezisk bransolet, Kultura przeworska I, Lublin, 1994, s. 317–341.
• Andrzejowski, J., Cmentarzysko kultury przeworskiej w Todzi, gmina Kadzidło, województwo ostrołęckie, stanowisko 2, Wiadomości Archeologiczne LIII/2 (1993–1994), 1997, s. 101–126.
• Andrzejowski, J., Nadkole 2. A Cemetery of the Przeworsk Culture in Eastern Poland, Monumenta Archaeologica Barbarica V, Kraków, 1998.
• Andrzejowski, J., Wschodnia strefa kultury przeworskiej – próba definicji, Wiadomości Archeologiczne LIV (1995–1998), 2001, s. 59–87.
• Andrzejowski, J., Cieśliński, A., Germanie i Bałtowie u schyłku starożytności. Przyjazne związki czy wrogie sąsiedztwo?, [w:] Anna Bitner-Wróblewska (red.), Kultura Bogaczewska w 20 lat później. Materiały z konferencji, Warszawa 26–27 marca 2003, Seminarium Bałtyjskie I, Warszawa 2007, s. 279–319.
• Antoniewicz, J., Gozdowski, M., Wyniki badań powierzchniowych w dorzeczu górnego Orzyca, Sprawozdania PMA IV (1951), 1952, s. 47–78.
• Antoniewicz, J., et alii, J. Antoniewicz, M. Kaczyński, J. Okulicz, Sprawozdanie z badań w 1955 r. na cmentarzysku kurhanowym w miejsc. Szwajcaria, pow. Suwałki, Wiadomości Archeologiczne XXIII/4, 1956, s. 308–326.
• Asmus, W.-D., Tonwaregruppen und Stammesgrenzen in Mecklenburg während der ersten beiden Jahrhunderte nach der Zeitenwende, Neumünster, 1938.
• Becker, C. J., Førromersk Jernadler i Syd- og Midtjylland, Nationalmuseets Skrifter VI, København, 1961.
• Beckmann, Ch., Metallfingerringe der römischen Kaiserzeit im freien Germanien, Saalburg Jahrbuch XXVI, 1969, s. 5–106.
• Bednarczyk, J., Łaszkiewicz, T., Cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich w Inowrocławiu-Szymborzu woj. bydgoskie, stanowisko 1, Źródła do studiów nad prahistorią Kujaw 7, Inowrocław, 1990.
• Bezzenberger, A., La Tène-Gräberfeld bei Gr. Lensk, Kr. Neidenburg, Prussia 22 (1900–1904), 1909, s. 63–70.
• Blume, E., Die germanische Stämme und die Kulturen zwischen Oder und Passarge zur römischen Kaiserzeit, cz. I: Text, Mannus-Bibliothek 8, Würzburg, 1912.
• Błażejewski, A., Obrządek pogrzebowy kultury przeworskiej na Śląsku, Wrocław, 1998.
• Bohnsack, D., Die Germanen im Kreise Neidenburg, Altpreußen 3, 1938, s. 67–79.
• v. Carnap-Bornheim, C., Der Trachtschmuck, die Gürtel und das Gürtelzubehör, [w:] J. Peška, J. Tejral (red.) Das germanische Königsgrab von Mušov in Mähren, t. 1, Römisch-Germanisches Zentralmuseum, Monographien, t. 55/1, Mainz, 2002, s. 189–305.
• v. Carnap-Bornheim, C., Trachtbestandteile u. a. (C1–C64), [w:] J. Peška, J. Tejral (red.) Das germanische Königsgrab von Mušov in Mähren, t. 3, Römisch-Germanisches Zentralmuseum, Monographien, t. 55/3, Mainz, 2002, s. 537–557.
• Czarnecka, K., Struktura społeczna ludności kultury przeworskiej. Próba rekonstrukcji na podstawie źródeł archeologicznych i analizy danych antropologicznych z cmentarzyska, Warszawa, 1990.
• Czarnecka, K., Zwei Glasbecher aus dem Gräberfeld in Oblin, Woiw. Siedlce. Bemerkungen zur Chronologie, [w:] K. Godłowski, R. Madyda-Legutko (red.), Probleme der Relativen und Absoluten Chronologie ab Latènezeit bis zum Frühmittelalter. Materialien des III. Internationalen Symposiums: Grundprobleme der frühgeschichtlichen Entwicklung im nördlichen Mitteldonaugebiet, Kraków-Karniowice 3.–7. Dezember 1990, Kraków, 1992, s. 121–128.
• Dąbrowska, T., Wschodnia granica kultury przeworskiej w późnym okresie lateńskim i wczesnym okresie rzymskim, Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne II, 1973, s. 127–253.
• Dąbrowska, T., Późne odmiany fibul silnie profilowanych w Polsce, Wiadomości Archeologiczne LIII/1, 1995, s. 3–34.
• Dąbrowska, T., Kamieńczyk. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur in Ostmasowien, Monumenta Archaeologica Barbarica III, Kraków, 1997.
• Dąbrowska, T., Die kräftig profilierten Fibeln Almgren Gruppe IV, Fig. 74–84 (Trompetenfibeln) − mit einem Ausblick auf die östlichen Formen, [w:] 100 Jahre Fibelformen nach Oscar Almgren, Internationale Arbeitstagung 25.–28. Mai 1997 in Kleinmachnow, Land Brandenburg, Forschungen zur Archäologie im Land Brandenburg 5 (1998), Wünsdorf, [2002], s. 149–156.
• Dąbrowska, T., Cmentarzysko kultury przeworskiej w Kołaczu, stan. 2, gm. Mrozy, pow. Mińsk Mazowiecki, woj. mazowieckie, [w:] J. Andrzejowski, R. Prochowicz, A. Żórawska, Varia Barbarica Zenoni Woźniak ab amicis dicata, Warszawa-Lublin, 2002, s. 219–262.
• Eggers, H. J., Der römische Import im freien Germanien, Atlas der Urgeschichte 1, Hamburg, 1951.
• Fischer, B., Die spätkaiserzeitlichen Brandgräber von Braunsdorf, Lkr. Oder-Spree, Veröffentlichungen des Brandenburgischen Landesmuseums für Ur- und Frühgeschichte 32, 1998, s. 63–86.
• Gądzikiewicz, M., Groby z okresu wpływów rzymskich we wsi Łajski, pow. Warszawa, Sprawozdania PMA II (1948–1949), 1949, s. 79–82.
• Gedl, M., Groby z okresu wpływów rzymskich na stanowisku 1 w Kietrzu, pow. Głubczyce (materiały z badań ekspedycji kietrzańskiej w latach 1961–1962), Materiały Archeologiczne V, 1964, s. 147–159.
• Ginalski, J., Ostrogi kabłąkowate kultury przeworskiej, klasyfikacja typologiczna, Przegląd Archeologiczny 38, 1991, s. 53–84.
• Godłowski, K., Materiały z cmentarzyska z późnego okresu wpływów rzymskich w Opatowie, pow. Kłobuck, Materiały Archeologiczne I, 1959, s. 173–277.
• Godłowski, K., Materiały do poznania kultury przeworskiej na Górnym Śląsku (część II), Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne IV, 1977, s. 7–237.
• Godłowski, K., Kultura przeworska, [w:] J. Wielowiejski (red.), Prahistoria ziem polskich V: Późny okres lateński i okres rzymski, 1981, s. 57–135.
• Godłowski, K., Wichman, T., Chmielów Piaskowy. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur im Świętokrzyskie-Gebirge, Monumenta Archaeologica Barbarica VI, Kraków, 1998.
• Grzymkowski, A., „Książę” z Mazowsza, Z otchłani wieków XLV/3, 1979, s. 197–200.
• Grzymkowski, A., Ślady cmentarzyska w Pierławkach koło Działdowa, Mławska Kronika Archeologiczno-Numizmatyczna 4, 1981, s. 17–21.
• Grzymkowski, A., Wstępne wyniki badań na birytualnym cmentarzysku ciałopalnym i szkieletowym z okresu rzymskiego w Modle, gm. Wiśniewo, woj. Ciechanów, Sprawozdania Archeologiczne 38, 1986, s. 223–257.
• Grzymkowski, A., Ziemia zawkrzeńska w pierwszych wiekach naszej ery, [w:] Studia i Materiały do Dziejów Ziemi Zawkrzeńskiej, t. II, Mława, 1996, s. 151–208.
• Hadaczek, K., Album przedmiotów wydobytych w grobach cmentarzyska ciałopalnego koło Przeworska (z epoki Cesarstwa Rzymskiego), Teka Konserwatorska. Rocznik Grona c. i k. Konserwatorów Starożytnych Pomników Galicji Wschodniej, t. 3, z. 2, Lwów, 1909.
• Hingst, H., Vorgeschichte des Kreises Stormarn, Die vor- und frühgeschichtlichen Denkmäler und Funde in Schleswig-Holstein V, Neumünster, 1959.
• Hingst, H., Die vorrömische Eisenzeit Westholsteins, Offa-Bücher 49, Neumünster, 1983.
• Hollack, E., Das Gräberfeld bei Grodtken, Kr. Neidenburg, Prussia 22 (1900–1904), 1909, s. 356–363.
• Hollack, E., Peiser, F. E., Das Gräberfeld von Moythienen, Königsberg, 1904.
• Iwanicki, P., Materiały z okresu rzymskiego ze stanowiska I w Woźnej Wsi, gmina Rajgród, województwo podlaskie, [w:] W. Nowakowski, A. Szela (red.), Officina Archaeologica Optima. Studia ofiarowane Jerzemu Okuliczowi-Kozarynowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa, 2001, s. 89–97.
• Jamka, R., Fibule typu oczkowatego w Europie Środkowej ze szczególnym uwzględnieniem ziem polskich, Materiały Starożytne X, 1964, s. 7–104.
• Jasnosz, S., Cmentarzysko z okresu późno-lateńskiego i rzymskiego w Wymysłowie, pow. Gostyń, Fontes Archaeologici Posnanienses II (1951), 1952, s. 1–284.
• Jażdżewska, M., Najciekawsze obiekty na stanowisku kultury przeworskiej w Siemiechowie nad górną Wartą, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna 32 (1985), 1988, s. 109–142.
• Kaszewska, E., Cmentarzysko kultury przeworskiej w Gledzianówku (st. 1), woj. płockie, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna 24, 1977, s. 63–232.
• Kaszewska, E., Wstępne wyniki badań cmentarzyska z okresu przedrzymskiego i rzymskiego w Zadowicach pod Kaliszem, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna 32 (1985), 1988, s. 45–69.
• Kempisty, A., Birytualne cmentarzysko z późnego okresu rzymskiego w miejsc. Brulino-Koski, pow. Ostrów Mazowiecka, Wiadomości Archeologiczne XXXIII/3-4 (1966–1967), 1968, s. 409–450.
• Kietlińska, A., Struktura społeczna ludności kultury przeworskiej, Materiały Starożytne IX, 1963, s. 7–97.
• Klindt-Jensen, O., Slusegårdgravpladsen. Bornholm fra 1. årh. f. til 5 årh. e.v.t., t. II: Beskrivelse af oprindelig overflade og grave, København, 1978.
• Kmieciński, J., et alii, J. Kmieciński, M. Blombergowa, K. Walenta, Cmentarzysko kurhanowe ze starszego okresu rzymskiego w Węsiorach w pow. kartuskim, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna 12, 1966, s. 37–122.
• Kokowski, A., Schlossbeschläge und Schlüssel im Barbaricum in der römischen Kaiserzeit und der frühen Völkerwanderungszeit, Klasyfikacje zabytków archeologicznych II, Lublin, 1997.
• Kondracki, J., Geografia regionalna Polski, Warszawa 2000.
• Kostrzewski, B., Cmentarzysko z okresu późnolateńskiego i rzymskiego w Domaradzicach, pow. Rawicz, Fontes Archaeologici Posnanienses IV (1953), 1954, s. 153–274.
• Kostrzewski, J., Die ostgermanische Kultur der Spätlatènezeit, Mannus-Bibliothek 18-19, Leipzig-Würzburg, 1919.
• Kostrzewski, J., Wielkopolska w pradziejach, Poznań, 1955.
• Kozłowska, R., Cmentarzysko z okresu późnolateńskiego i wczesnorzymskiego w Niecieplinie, pow. Garwolin, Materiały Starożytne IV, 1958, s. 337–365.
• Leube, A., Eine Kaiserzeitliche Röhrenhenkelkanne aus dem Oderbruch, Ausgrabungen und Funde 18/3, 1973, s. 139–146.
• Liana, T., Znaleziska z okresu późnolateńskiego i rzymskiego na terenach między Wisłą a dolnym Bugiem, Materiały Starożytne VII, 1961, s. 215–222.
• Liana, T., Chronologia względna kultury przeworskiej we wczesnym okresie rzymskim, Wiadomości Archeologiczne XXXV/4, 1970, s. 429–491.
• Liana, T., Wykopaliska Kaliksta Jagmina w Łęgonicach, pow. Opoczno, Wiadomości Archeologiczne XXXVIII/2, 1973, s. 309–324.
• Liana, T., Cmentarzysko kultury przeworskiej w Nowym Mieście, pow. Rawa Mazowiecka, Wiadomości Archeologiczne XL/3, 1975, s. 375–410.
• Liana, T., Kurhan i cmentarzysko płaskie kultury przeworskiej na stan. II w Łęgonicach Małych, pow. Opoczno, Wiadomości Archeologiczne XLI/1, 1976, s. 64–127.
• Łęga, W., Nieznane materiały z cmentarzyska z okresu rzymskiego w miejscowości Babięta, pow. Mrągowo, Rocznik Olsztyński III, 1961, s. 73–79.
• Madyda, R., Sprzączki i okucia pasa na ziemiach polskich w okresie rzymskim, Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne IV, 1977, s. 351–409.
• Madyda-Legutko, R., Die Gürtelschnallen der Römischen Kaiserzeit und der frühen Völkerwanderungszeit im mitteleuropäischen Barbaricum, B.A.R. International Series 360 (1986), Oxford, 1987.
• Makiewicz, T., Znaki na ceramice, [w:] Słownik starożytności słowiańskich, t. 7, red. G. Labuda, Z. Stieber, Wrocław, 1982, s. 155–162.
• G. Martyniak, R. Pastwiński, S. Pazda, Cmentarzysko kultury przeworskiej w Ciecierzynie, gmina Byczyna, woj. opolskie, Wrocław, 1997.
• Mączyńska, M., Bemerkungen über einige Typen der Augenfibeln im Barbaricum, [w:] H. Friesinger, A. Stuppner (red.), Zentrum und Peripherie – Gesellschaftliche Phänomene in der Frühgeschichte, Materialien des 13. Internationalen Symposiums „Grundprobleme der frühgeschichtlichen Entwicklung im mittleren Donauraum” Zwettl, 4.–8. Dezember 2000, Mitteilungen der Prähistorischen Kommission 57, Wien, 2004, s. 211–240.
• Mistewicz, A., O glinianych naśladownictwach naczyń szklanych. Znalezisko miseczki zdobionej plastycznymi żeberkami z miejscowości Dąbek, gm. Stupsk (stanowisko 29), [w:] A. Bursche, R. Ciołek (red.), Nowe znaleziska importów rzymskich z ziem Polski III, Corpus der römischen Funde im europäischen Barbaricum Polen, Suplement tom III, Warszawa, s. 157–175.
• Miśkiewicz, M., Osada z okresu rzymskiego w Mierzanowicach pow. Opatów, Materiały Starożytne VII, 1961, s. 255–288.
• Moszczyński, J., Cmentarzyska kultury przeworskiej z okresu rzymskiego w Kutnie woj. płockie (stan. 2, 3, 6), Kultura przeworska I, Lublin, 1994, s. 213–236.
• Moszczyński, J., Siciński, W., Importy przemysłowe i ich naśladownictwa na obszarze górnego i środkowego dorzecza Bzury, Kultura przeworska III, Lublin, 1998, s. 17–38.
• v. Müller, A., Formenkreise der älteren römischen Kaiserzeit im Raum zwischen Havelseenplatte und Ostsee, Berlin, 1957.
• Natuniewicz, M., „Nowe” znaleziska ze starych wykopalisk − ocalałe materiały archeologiczne z okresu wpływów rzymskich ze stanowisk z okolic Elbląga, [w:] J. Kolendo, W. Nowakowski (red.), Antiquitates Prussiae. Studia z archeologii dawnych ziem pruskich, Warszawa, 2000, s. 105–161.
• Niewęgłowski, A., Ogólne wyniki i problematyka badań stanowisk z okresu późnolateńskiego i rzymskiego w okolicach Garwolina, Wiadomości Archeologiczne XXX/3–4, 1964, s. 229–245.
• Niewęgłowski, A., Mazowsze na przełomie er. Przemiany społeczno-demograficzne i gospodarcze, Wrocław, 1972.
• Niewęgłowski, A., Obrządek pogrzebowy ludności kultury przeworskiej na przełomie er (II wiek p.n.e.-II wiek n.e.), Wrocław, 1981.
• Niewęgłowski, A., Cmentarzysko kultury przeworskiej z okresu rzymskiego w Gościeradowie, gm. loco, woj. Tarnobrzeg, Sprawozdania Archeologiczne XXXIII (1981), 1982, s. 61–98.
• Niewęgłowski, A., Cmentarzysko kultury przeworskiej w Garwolinie, woj. siedleckie, Warszawa, 1991.
• Niezabitowska, B., Nowe znaleziska fibul oczkowatych z terenu Polski południowo-wschodniej, [w:] P. Łuczkiewicz, M. Gładysz-Juścińska, M. Juściński, B. Niezabitowska, S. Sadowski (red.), Europa Barbarica. Ćwierć wieku archeologii w Masłomęczu, Monumenta Studia Gothica IV, Lublin, 2005, s. 489–495.
• Nowakowski, W., Od Galindai do Galinditae. Z badań nad pradziejami bałtyjskiego ludu z Pojezierza Mazurskiego, Barbaricum 4, Warszawa, 1995.
• Nowakowski, W., Das Samland in der römischen Kaiserzeit und seine Verbindungen mit dem römischen Reich und der barbarischen Welt, Marburg-Warszawa, 1996.
• Nowakowski, Z., Cmentarzysko kultury przeworskiej w Żdżarowie, pow. sochaczewski, Wiadomości Archeologiczne LVI (2002–2003), 2004, s. 283–379.
• Odoj, R., Prace wykopaliskowe na cmentarzysku z okresu rzymskiego w Szczepkowie-Zalesiu, pow. Nidzica, w r. 1962, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 4/78 (1962), 1963, s. 824–827.
• Okulicz, J., Studia nad przemianami kulturowymi i osadniczymi w okresie rzymskim na Pomorzu Wschodnim, Mazowszu i Podlasiu, Archeologia Polski XV/2, 1970, s. 419–497.
• Okulicz, J., Cmentarzyska z okresu rzymskiego na „Łysej Górze” i „Zwierzyńcu” w Gródkach w województwie ciechanowskim, Rocznik Olsztyński 14/15, 1983, s. 73–189.
• Pescheck, Ch., Die frühwandalische Kultur in Mittelschlesien (100 vor bis 200 nach Christus), Leipzig, 1939.
• Peškař, I., Fibeln aus der römischen Kaiserzeit in Mähren, Praha, 1972.
• Petersen, E., Die Wandalen im Niederschlesien, Vorgeschichtliche Forschungen 1/2, Berlin, 1925.
• Pfeiffer-Frohnert, U., „Mit Augen am Fuß und mit Wulst statt Scheibe” Verbreitung und Zeitstellung der preußischen Nebenserie A 57-61 und ihrer Varianten, [w:] 100 Jahre Fibelformen nach Oscar Almgren, Internationale Arbeitstagung 25.–28. Mai 1997 in Kleinmachnow, Land Brandenburg, Forschungen zur Archäologie im Land Brandenburg 5 (1998), Wünsdorf [2002], s. 125–134.
• Pietrzak, M., Pruszcz Gdański. Fundstelle 10. Ein Gräberfeld der Oksywie- und Wielbark-Kultur in Ostpommern, Monumenta Archaeologica Barbarica IV, Kraków, 1997.
• Pietrzak, M., Cmentarzysko płaskie kultury wielbarskiej z okresu wpływów rzymskich na stan. 7 w Kościelnej Jani, woj. pomorskie, [w:] J. Andrzejowski (red.), Varia Barbarica Zenoni Woźniak ab amicis dicata, Warszawa-Lublin, 2002, s. 375–394.
• Piotrowski, M., Szela, A., Pogranicze trzech światów − cmentarzysko kultury przeworskiej w Dzierzgowie, na północnym Mazowszu, [w:] W. Nowakowski, A. Szela (red.), Officina Archaeologica Optima. Studia ofiarowane Jerzemu Okuliczowi-Kozarynowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa, 2001, s. 165–173.
• Raddatz, K., Der Thorsberger Moorfund. Gürtelteile und Körperschmuck, Offa-Bücher 13, Neumünster, 1957.
• Reinbacher, E., Ein ostgermanischer Friedhof bei Stupsk, Kr. Mlawa in Polen, [w:] Varia Archaeologica. Wilhelm Unverzagt zum 70. Geburtstag dargebracht, Berlin, 1964, s. 148–161.
• Sawicki, L., Działalność Wydziału Konserwacji i Badań Zabytków w terenie w latach 1945–1947, Sprawozdania PMA I/1–4 (1945–1947) 1948 s. 85–144.
• Schubart, H., Die frührömischen Fibeln in Mecklenburg, „Forschungen zur Vor- und Frühgeschichte” 1 (Festschrift F. Behn), Leipzig, 1955, s. 106–134.
• Skorupka, T., Kowalewko 12. Cmentarzysko birytualne ludności kultury wielbarskiej (od połowy I w. n.e. do początku III wieku n.e.), Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, t. II: Wielkopolska, cz. 3, Poznań, 2001.
• Stasiak, M., Ceramika z cmentarzyska kultury przeworskiej w Opoce, Kultura przeworska II, Lublin, 1994.
• Stawiarska, T., Naczynia szklane okresu rzymskiego z terenu Polski. Studium archeologiczno–technologiczne, Warszawa, 1999.
• Stjernquist, B., Simris. On cultural connections of Skania in the Roman Iron Age, Lund, 1955.
• Szydłowski, J., Cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich w Choruli, pow. Krapkowice, Wrocław, 1964.
• Szymański, P., Ceramika z cmentarzysk kultury bogaczewskiej. Próba analizy na podstawie wybranych materiałów, Barbaricum 6, Warszawa, 2000, s. 109–201.
• Tejral, J., Přispěvek k datováni moravských hrobových nálezů ze sklonku starši a z počátku mladši doby rimské, Slovenská Archeológia XIX/1, 1971, s. 27–93.
• Tejral, J., Mähren und Markomannenkriege, Slovenská Archeológia XXXI/1, 1983, s. 85–120.
• Tempelmann-Mączyńska, M., Strój kobiecy kultury wielbarskiej i jego powiązania z sąsiednimi obszarami, [w:] J. Gurba, A. Kokowski (red.), Kultura wielbarska w młodszym okresie rzymskim (materiały z konferencji), t. I, Lublin, 1988, s. 205–220.
• Tempelmann-Mączyńska, M., Das Frauentrachtzubehör des mittel- und osteuropäischen Barbaricums in der römischen Kaiserzeit, Kraków, 1989.
• Tischler, O., Kemke, H., Ostpreussische Altertümer aus der Zeit der grossen Gräberfelder nach Christi Geburt, Königsberg, 1902.
• Węgrzynowicz, T., Szczątki zwierzęce jako wyraz wierzeń w czasach ciałopalenia zwłok, Warszawa, 1982.
• Wielowiejski, J., Główny szlak bursztynowy w czasach Cesarstwa Rzymskiego, Wrocław, 1980.
• Wiśniewska, A., Podwójne i zbiorowe pochówki w kulturze przeworskiej, Kultura przeworska IV, Lublin, 1999, s. 55–144.
• Wołągiewicz, R., Zagadnienie stylu wczesnorzymskiego w kulturze wielbarskiej, [w:] Studia Archaeologica Pomeranica, Koszalin, 1974, s. 129–152.
• Wołągiewicz, R., Gronowo 1973. Badania na cmentarzysku kurhanowym z okresu wpływów rzymskich, Materiały Zachodniopomorskie XIX (1973), 1976, s. 129–167.
• Wołągiewicz, R., Kultura pomorska a kultura oksywska, [w:] Problemy kultury pomorskiej, Koszalin, 1979, s. 33–69.
• Wołągiewicz, R., Ceramika kultury wielbarskiej między Bałtykiem a Morzem Czarnym, Szczecin, 1993.
• Wołągiewicz, R., Lubowidz. Ein birituelles Gräberfeld der Wielbark-Kultur aus der Zeit vom Ende des 1. Jhs. v.Chr. bis zum Anfang des 3. Jhs. n.Chr., Monumenta Archaeologica Barbarica I, Kraków, 1995.
• Ząbkiewicz-Koszańska, H., Materiały z cmentarzyska kultury łużyckiej w Lutomiersku-Wrzącej, pow. Łask (część I) (Badania z 1940 r.), Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna 1, 1956, s. 51–60.
• Zielonka, B., Cmentarzysko z okresu cesarstwa rzymskiego w Lachmirowicach w pow. inowrocławskim, Przegląd Archeologiczny IX/2-3 (1951–1952), 1953, s. 353–386.
• Ziemlińska-Odojowa, W., Materiały kultury przeworskiej z cmentarzyska w Dłutowie stan. 3, pow. Działdowo, [w:] J. Andrzejowski (red.), COMHLAN. Studia z archeologii okresu przedrzymskiego i rzymskiego w Europie Środkowej dedykowane Teresie Dąbrowskiej w 65. rocznicę urodzin, Warszawa, 1999, s. 401–422.
• Ziemlińska-Odojowa, W., Niedanowo. Ein Gräberfeld der Przeworsk- und Wielbark-Kultur in Nordmasowien, Monumenta Archaeologica Barbarica VII, Kraków, 1999.
• Żurowski, T., Sprawozdanie z badań w 1957 r. cmentarzyska kurhanowego na stanowisku 2 we wsi Szurpiły, pow. Suwałki, Wiadomości Archeologiczne XXVII/1, 1961, s. 58–81.