Plan Zarządzania w ochronie miasta historycznego – założenia i kluczowe działania w Planie Zarządzania Starego Miasta w Zamościu

• Authors: Szmygin Bogusław , Fortuna-Marek Anna , Siwek Andrzej

Title variants

EN

The Management Plan for the protection of the historical town – assumptions and key measures in the Management Plan of the Old Town in Zamość

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

W większości z 900 polskich miast historyczne śródmieścia nadają im tożsamość, a zarazem pełnią współczesne funkcje użytkowe. Ochrona zabytkowych zespołów miejskich jest jednym z najtrudniejszych zadań konserwatorskich. Decyduje o tym złożoność przedmiotu ochrony oraz fakt, iż nawet najcenniejsze zespoły muszą być żywymi organizmami. W praktyce konieczne staje się połączenie restrykcyjnej ochrony konserwatorskiej i różnego rodzaju aktywności niezbędnych dla współczesnych funkcji. W systemie ochrony dóbr światowego dziedzictwa UNESCO dostrzeganie wartości kulturowej idzie w parze ze zrozumieniem procesów współczesnych. W systemie tym tworzy się szereg instrumentów służących ochronie dobra. Jednym z nich jest Plan Zarządzania, który sumuje informacje i na ich podstawie określa sposób ochrony i zakres użytkowania dobra. W 2018 roku dla obszaru staromiejskiego w Zamościu powstał Plan Zarządzania uwzględniający powyższe założenia. Plan Zarządzania Starego Miasta w Zamościu wykracza poza bezpośrednie utrzymanie zabytkowych wartości. Prezentuje on dopuszczalne i pożądane działania, które pozwalają jednocześnie chronić i użytkować omawiany obszar. Tematyka funkcji była przedmiotem konsultacji społecznych. Dyskusji poddano założenia oraz kluczowe działania, które mają służyć funkcjonowaniu zespołu staromiejskiego. Konsultacje przeprowadzono w celu określenia priorytetów. Z konsultacji wyłączono natomiast specjalistyczne problemy konserwatorskie. Finalnie kluczowe działania zostały zaprojektowane w trzech sferach: administracyjnej, inwestycyjnej i funkcjonalnej. Uzgodniona społecznie koncepcja wyważenia potrzeb ochrony i wymagań funkcjonalnych Starego Miasta w Zamościu to przykład wdrażania w życie dyrektyw wypracowanych w sferze światowego dziedzictwa. To „dobra praktyka”, która może inspirować kolejne działania w skali kraju.

EN

In the majority of 900 Polish towns and cities, historical centres define an identity of these localities. Simultaneously, they fulfil modern utility functions. Protection of historical urban complexes is one of the most difficult tasks in the field of conservation. It depends on the intricacy of a protection target and the fact that even the most valuable complexes must be living organisms. In practice, it becomes necessary to combine restrictive conservational protection and different activities which are crucial for modern functions. In the protection system of the UNESCO World Heritage Sites, perception of a cultural value is associated with the understanding of modern processes. In this system a range of tools can be created which serve for the site protection. One of them is the Management Plan. It collects all the information and, based on this information, defines how to protect a site and determines the extent of its use. In 2018, the Management Plan, taking the above-mentioned assumptions into account, was created for the Old Town area in Zamość. The Management Plan for the Old Town in Zamość surpasses the direct maintenance of historical values. The Plan presents acceptable and desirable activities which allow to protect the discussed area and utilise it. The issue of functions was the subject matter of social consultation. The discussion concerned the assumptions and crucial activities, which should serve for the functioning of the Old Town complex. Consultation was organised to define priorities. However, special conservational issues were excluded from the consultation. Finally, crucial activities were determined in three spheres: administrative, investment and functional. The socially agreed conception to balance the needs of protection and functional requirements of the Old Town in Zamość is an example of implementation of directives developed in the sphere of the world heritage. It is “good practice”, which can inspire further activities in the scale of the country.

Keywords

PL

ochrona zabytków,; plan zarządzania,; Zamość,; dobro; światowego dziedzictwa UNESCO,; miasto historyczne

EN

protection of historical monuments,; management plan,; Zamość,; UNESCO World Heritage Site,; historical town

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2020
• Issue: 2
• Pages: 129-162

Dates

published

2020

Contributors

author

Szmygin Bogusław

• prof. dr hab. inż., Politechnika Lubelska
• Prof. PhD (post-doctoral) Eng., Lublin University of Technology

author

Fortuna-Marek Anna

• historyk sztuki, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Oddział Terenowy w Rzeszowie
• art historian, National Institute of Cultural Heritage, Regional Office in Rzeszów

author

Siwek Andrzej

• Narodowy Instytut Dziedzictwa, Oddział Terenowy w Krakowie, Uniwersytet Jagielloński
• National Institute of Cultural Heritage, Regional Office in Krakow, Jagiellonian University

References

• Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjęta w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r. przez Konferencję Generalną Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury na jej siedemnastej sesji (Dz.U. 76.32.190 z dnia 30 września 1976 r.; http://whc.unesco.org/en/conventiontext /).
• Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention, 2019; http://whc.unesco.org/en/guidelines
• Regulamin Ogólnopolskiego Konkursu Ministra Kultury i Dzie¬dzictwa Narodowego oraz Generalnego Konserwatora Zabytków pod nazwą „Samorząd dla Dziedzictwa”; https://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Aktualnosci/news.php?ID=4320
• Uchwała nr 82 Rady Ministrów z dnia 13 sierpnia 2019 r. w sprawie Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na lata 2019-2022; http://prawo.sejm.gov.pl/isap. nsf/download.xsp/WMP20190000808/O/M20190808.pdf
• Uchwała nr V/77/2019 Rady Miasta Zamość z dnia 25 lutego 2019 r. w sprawie przyjęcia Planu Zarządzania Dobrem Światowego Dziedzictwa Stare Miasto w Zamościu; https://prawomiejscowe.pl/MiastoZamosc/document/538684 Uchwa%C5%82a-V_77_2019
• Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 282, 782).
• Wskazówki dotyczące Ocen Oddziaływania na Dziedzictwo dla obiektów Światowego Dziedzictwa Kulturowego, Publikacja Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków i Miejsc ICOMOS, styczeń 2011 r.; http://www.icomos-poland.org/pl dokumenty-doktrynalne.html
• Współdziałanie Wojewódzkich Konserwatorów Zabytków oraz jednostek samorządu terytorialnego. Informacja o wynikach kontroli, LSZ.410.006.00.2015, Nr ewid. 190/2015/P/15/100/LSZ; https://www.nik.gov.pl/plik/id,10533,vp,12862.pdf
• Ashworth G.J., Heritage Planning: Conservation as The Management of Change, [w:] Heritage Landscapes, Kraków 1993.
• Błyskosz T., Fortuna-Marek A., Jagielska E., Liżewska I., Oszczanowska B., Welc-Jędrzejewska J., Gminny program opieki nad zabytkami. Poradnik metodyczny, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, Warszawa 2008; http://samorzad.nid.pl/publikacje/gminny-program-opieki-nad-zabytkami
• Gaczoł A., Kraków. Ochrona zabytkowego miasta. Rzeczywistość czy fikcja, Kraków 2009.
• Gwiazdowska M., Znaczenie samorządów w ochronie zabytków. Propozycje zmian, [w:] Założenia systemu służb konserwatorskich w Polsce, „Ochrona Dziedzictwa Kulturowego w Polsce”, nr 1 (15), 2016, Warszawa 2016.
• Murzyn-Kupisz M., Dziedzictwo kulturowe a rozwój miasta, „Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie”, nr 587, 2002, s. 65-80.
• Myczkowski Z., Marcinek R., Siwek A., Park kulturowy jako forma ochrony krajobrazu kulturowego (historycznego), Kraków 2017; http://krajobrazmojegomiasta.pl/wydawnictwa
• Pawłowska K., Interesariusze w procesach zarządzania obiektami wpisanymi na listę światowego dziedzictwa, [w:] Wybrane zagadnienia zarządzania dobrami UNESCO w Polsce, B. Szmygin (red.), Warszawa 2015, s. 9-36.
• Pudełko A., Dziedzictwo kulturowe a rewitalizacja obszarów miejskich, [w:] Ochrona i zarządzanie dziedzictwem kulturowym, Ł. Gaweł, W. Pokojska, A. Pudełko (red.), Kraków 2016.
• Purchla J., Towards a System of Heritage Preservation in Poland, [w:] Protecting and Safeguarding Cultural Heritage, J. Purchla (red.), Kraków 2011.
• Samorządowi konserwatorzy zabytków w Polsce – wykaz; https://lublin.eu/lublin/przestrzen-miejska/zabytki/biuro-miejskiego-konserwatora-zabytkow-kompetencje/samorzadowi-konserwatorzy-zabytkow-w-polsce
• Siwek A., Samorządowe programy opieki nad zabytkami – niedoceniony element polskiego systemu ochrony zabytków, [w:] Założenia systemu służb konserwatorskich w Polsce, B. Szmygin (red.), Warszawa 2016.
• Szmygin B., Fortuna-Marek A., Siwek A., Stare Miasto w Zamościu. Dobro Światowego Dziedzictwa UNESCO – ocena wartości i Plan Zarządzania, Lublin 2018.
• Szmygin B., Problemy ochrony zabytków – obecny stan oraz Zalecenie UNESCO w sprawie historycznego krajobrazu miejskiego, [w:] Dlaczego i jak w nowoczesny sposób chronić dziedzictwo kulturowe, A. Rottermund (red.), Warszawa 2014.
• Szmygin B., Teksty doktrynalne w ochronie dziedzictwa – analiza formalna i propozycje, [w:] Współczesne problemy teorii konserwatorskiej w Polsce, Warszawa–Lublin, 2008.
• Urbaniak J., Rower miejski: Dziewięć powodów, by mieć go w swoim mieście, „Transport Publiczny” 28.02.2014; http://www.transport-publiczny.pl/mobile/rower-miejski-dziewiec-powodow-by-miec-go-w-swoim-miescie-1715.html
• Vademecum Konserwatora Zabytków. Międzynarodowe normy ochrony dziedzictwa kultury. Edycja 2015, Warszawa 2015.
• Wijesuriya G., Thompson J., Young Ch., Managing Cultural World Heritage, Paris 2013; http://whc.unesco.org/en/managing-cultural-world-heritage
• Zalasińska K., Zeidler K., Wykład prawa ochrony zabytków, Warszawa 2015.
• Ziobrowski Z., Domański B., Rewitalizacja miast polskich jako sposób zachowania dziedzictwa materialnego i duchowego oraz czynnik zrównoważonego rozwoju, Kraków 2010.

Identifiers

ISSN

0029-8247