Czego nie widać w lustrze, czyli o przekraczaniu ciemności w „Katarynce” Bolesława Prusa

• Authors: Wietecha Anna

Title variants

EN

What Is Unseen in the Mirror, or Trespassing Darkness in “Katarynka” (“Barrel Organ”) by Bolesław Prus

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł stanowi interpretację utworu Bolesława Prusa „Katarynka”. Nowela ta jest tu oglądana przez pryzmat ludzkiego doświadczenia sensualnego: wzroku, jego braku, słuchu, ale przede wszystkim – dotyku. Bohaterem zniewolonym przez zmysł wzroku okazuje się pan Tomasz, którego postrzeganie świata jest, paradoksalnie, wskutek wzrokocentryzmu uboższe. Dzieje się tak jednak tylko do momentu ujrzenia przez niego niewidomej dziewczynki – drugiej głównej postaci noweli. Dziewczynkę zaś możemy obserwować w trakcie procesu utraty wzroku i adaptacji do nowej, bolesnej sytuacji. Uświadamia ona sobie, że nie jest już wzrokocentrycznym podmiotem poznającym rzeczywistość, do czego była tak bardzo przywiązana. Umieszczone w tytule artykułu lustro pełni funkcję motywu przewodniego, dzięki któremu można obserwować przemiany podmiotu percypującego rzeczywistość w Prusowskim utworze. Istotną rolę w interpretacji Katarynki odgrywa też zagadnienie spacjalności – zmiana w odczuwaniu przestrzeni po utracie wzroku. Rozważania podsumowuje, uprawniony interpretacją tekstu, wniosek o wielkiej empatii i wiedzy psychologicznej pisarza. W swym artykule autorka odnosi się m.in. do myśli Williama Jamesa, Jean-François Lyotarda, Eugène’a Minkowskiego, Juliana Ochorowicza, Jana Władysława Dawida oraz samego Bolesława Prusa z „Wędrówki po ziemi i niebie”.

EN

The article is an interpretation of Bolesław Prus’ “Katarynka (Barrel Organ).” The novella is viewed here through the prism of human sensual experience: sight, its absence, hearing, and above all – touch. Constrained by sight is Mr Tomasz, whose perception of the world is paradoxically scanty due to his sight-centrism. It is, however, the case only to the moment he discerns the novella’s second protagonist, the blind girl. The girl can be observed in the process of losing her sight and her adaptation to the new, painful situation. She realises that she is no longer a sight-centered subject experiencing the reality to which she was so much attached. The mirror placed in the title of the article plays the function of a leading motif due to which we may observe the changes of the subject perceiving the reality in Prus’ novella. To add, an important role in the novella’s interpretation is played by the problem of spatiality – the change in perceiving space after the loss of sight. In sum, the considerations, licensed by the text’s interpretation, lead to the conclusion about the writer’s great empathy and psychological knowledge. In the article the author refers to the thoughts by, inter alia, William James, Jean-François Lyotard, Eugène Minkowski, Julian Ochorowicz, Jan Władysław Dawid and Bolesław Prus himself from his “Wędrówka po ziemi i niebie (Travel on Earth and in Heaven).”

Keywords

EN

Bolesław Prus; B. Prus’ “Katarynka (Barrel Organ)"; William James; Jean-François Lyotard; Eugène Minkowski; Julian Ochorowicz; Jan Władysław Dawid; B. Prus' “Wędrówka po ziemi i niebie (Travel on Earth and in Heaven)”

• Publisher: Instytut Badań Literackich PAN
• Journal: Pamiętnik Literacki
• Year: 2016
• Volume: 107
• Issue: 3
• Pages: 119-137

Dates

printed

2016-09-26

Contributors

author

Wietecha Anna

• Uniwersytet Warszawski

Identifiers

ISSN

0031-0514