Proporcje profili żebra średniowiecznych dzwonów jako narzędzie pomocnicze przy datowaniu (na tle problemu inwentaryzacji dzwonów w Polsce)

• Authors: Tureczek Marceli

Title variants

EN

Proportions of the Rib Profiles of Medieval Bells as an Auxiliary Dating Tool (Against the Background of the Bell Inventory Issue in Poland)

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na problem datowania najstarszych dzwonów w Polsce przy uwzględnieniu zagadnień technologicznych. W artykule, na podstawie wybranej grupy przykładów, pozyskanych głównie podczas badań na terenie województwa lubuskiego, omówiono problem kształtu dzwonów wczesnośredniowiecznych. Zagadnienie to znajduje szerokie odzwierciedlenie w literaturze niemieckiej, zarówno na tle badań teoretycznych, jak też praktycznych. Literatura polska podejmuje problematykę dzwonów przede wszystkim na tle zagadnień inskrypcji i dekoracji. Pomijanie zagadnień technologicznych i muzykologicznych dzwonów nastręcza trudności w datowaniu najstarszych dzwonów w Polsce. Tłem dla rozważań pozostaje postulat pełnej inwentaryzacji tego typu dzwonów.

EN

The aim of the article is to draw attention to the problem of dating the oldest bells in Poland, taking into account technological issues. On the basis of a selected group of examples, obtained mainly during research in the Lubuskie Voivodeship, the article discusses the problem of the shape of early medieval bells. This issue is particularly reflected in German literature, both against the background of theoretical and practical research. Polish literature deals with the issues of bells mainly against the background of inscriptions and decorations. Ignoring the technological and musicological issues of bells causes difficulties in dating the oldest bells in Poland. The postulate for a full inventory of this type of bells remains as the background to these considerations.

Keywords

PL

dzwon,; datowanie,; profil,; dźwięk dzwonu,; inwentaryzacja

EN

bell,; dating,; profile,; sound of the bell,; inventory

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2021
• Issue: 2
• Pages: 187-215

Dates

published

2021

Contributors

author

Tureczek Marceli

• Uniwersytet Zielonogórski Nr ORCID: 0000-0001-6888-0276
• University of Zielona Góra ORCID iD: 0000-0001-6888-0276

References

• Åmark M., Sveriges Medeltida Kyrkklockor, Stockholm–Uppsala 1960.
• Danmarks middelalderlige Kirkenklokker, af. F. Uldall, Kjøbenhavn 1906.
• Deutsche Inschriften. Terminologie zur Schriftbeschreibung, Wiesbaden 1999.
• Dirga M., Sliž R., Sprievodca najväcšimi zvonmi Slovenska, „Monument revue” 2015, R. 4, c. 2.
• Drescher H., Glockenfunde aus Haithabu, Das archäologische Fundmaterial IV: Berichte über Die Ausgrabungen in Haithabu, Bericht 19, hrsg. von K. Schietzel, Neumünster 1984.
• Dukes F. E., Campanology in Ireland. A Study of Bells, Bell-Founding, Inscriptions and Bell-ringing, Dublin 1994.
• Dzwony Starodawne z przed 1600 r. na obszarze b. Galicji, red. T. Szydłowski, Kraków 1922.
• Encyklopedia muzyki, red. A. Chodkowski, Warszawa 1995.
• Frankfurter Glockenbuch, hrsg. von K. Bund, Frankfurt am Main 1986.
• Gierdziejewski K., Zarys dziejów odlewnictwa polskiego, Stalinogród (Katowice) 1954.
• Gierlotka S., Dzwony, historia, technika ich wykonania i napędy, Katowice 2013.
• Gnirs A., Alte und neue Kirchenglocken. Als ein Katalog der Kirchenglocken im österreichschen Künstenlande und in angrenzenden Gebieten mit Beiträgen zur Geschichte der Guβmeister, Wien 1917.
• Hahn J. G., Kampanologie, oder praktische Anweisung, wie Läut-und Uhrglocken verfertigt, dem Glockengiesser verakkordirt, behandelt und reparirt werden, ferner wie sie und ihre wesentlichen Nebentheile und Vorrichtungen beschaffen und eingerichtet seyn müssen..., Erfurt 1802.
• Karkocha M., Zabytkowe dzwony kościelne na terenie diecezji kieleckiej. Warsztaty i twórcy, „Przegląd Nauk Historycznych” 2015, R. 14, nr 2.
• Kloos R. M., Einführung in die Epigraphik des Mittelalters und der frühen Neuzeit, Darmstadt 1992.
• Kohte J., Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Posen, Bd. III, Berlin 1895.
• Kowalski K. M., Inskrypcje na dzwonach gotyckich w Prusach. Studium z epigrafiki kampanologicznej, Gdańsk 2006.
• Krokosz J., Przybylski J., Rzadkosz S., Najstarsze dzwony w Polsce, [w:] Odlewnictwo w Polsce. Materiały z VII Sesji Naukowej z cyklu Rzemiosło artystyczne i wzornictwo w Polsce, red. K. Kluczwajd, Toruń 2007.
• Ławnikowska B., Przyczynek do dziejów ludwisarstwa na Dolnym Śląsku. dzwony z Mirska, Studia Epigraficzne, t. 4, 2011.
• Majewski M., Ludwisarstwo Stargardzkie XV-XVII wieku, Stargard 2005.
• Makarewicz S., Podominikański kościół i klasztor św. Jakuba Apostoła w Sandomierzu, Sandomierz 1979.
• Ornamenta Silesiae. Tysiąc lat rzemiosła artystycznego na Śląsku, red. M. Starzewska, Wrocław 2000.
• Oszczanowski P., Rodzina Götzów - z historii wrocławskiego ludwisarstwa. Wstęp do badań, [w:] Rzemiosło artystyczne i wzornictwo w Polsce. Ludwisarstwo w Polsce, red. K. Kluczwajd, Toruń 2003.
• Otte H., Glockenkunde, Leipzig 1884.
• Pfeiffer-Rupp R., Grundlagen der Struktur des Glockenklanges – am Beispiel einiger Glocken in Polen, [w:] Dzwon w chrześcijańskiej Europie, red. nauk. G. Guźlak, Bydgoszcz 2017.
• Piaskowski J., Technologia dawnych odlewów artystycznych, Kraków 1981.
• Piłkowski Z., Dzwon – konstrukcja i mikrostruktura, [w:] Dzwon w chrześcijańskiej Europie, red. nauk. G. Guźlak, Bydgoszcz 2017.
• Poettgen J., 700 Jahre Glockenguss in Köln. Meister und Werkstätten 1100 und 1800, Worms 2005.
• Pokora J., Stan i potrzeba badań nad zabytkowymi dzwonami w Polsce, „Ochrona Zabytków” 1972, nr 4.
• Rokosz M., Dzwony i wieże Wawelu, Kraków 2006.
• Rzepa J., Kornecki M., Dzwony Diecezji Tarnowskiej, Kraków 2001.
• Schilling M., Glocken. Gestalt, Klang und Zier, Dresden 1988.
• Sharikov P., Acoustic studies of Bells in Russia, [w:] Dzwon w chrześcijańskiej Europie, red. nauk. G. Guźlak, Bydgoszcz 2017.
• Swadowski J., Niektóre problemy związane z analizą akustyczną dzwonów, [w:] Ludwisarstwo w Polsce. Materiały z III sesji naukowej z cyklu rzemiosło artystyczne i wzornictwo w Polsce, red. K. Kluczwajd, Toruń 2003.
• Trelińska B., W sprawie datacji średniowiecznych dzwonów krakowskich, „Annales Universitatis Marie Curie-Skłodowska” 1990, Sectio F, Historia 45.
• Tureczek M., Campanae que in confinio sonant. Studium z dziejów ludwisarstwa na pograniczu śląsko-brandenbursko-pomorskim w XIII-XVIII wieku, Zielona Góra 2015.
• Tureczek M., Leihglocken. Dzwony z obszaru Polski po 1945 roku przechowywane na terenie Niemiec, Warszawa 2011.
• Tureczek M., Wstępne badania historyczne i konserwatorskie dzwonu Georga Wielda I z 1595 roku w Konotopie, „Lubuskie Materiały Konserwatorskie”, t. 17, 2020.
• Tureczek M., Zabytkowe dzwony na Ziemi Lubuskiej. Dokumentacja – ochrona, badania, Zielona Góra 2010.
• Wagner G., Die Glocke als Musikinstrument, [w:] Frankfurter Glockenbuch, hrsg. von K. Bund, Frankfurt a. Main 1986.
• Walter K., Glockenkunde, Regensburg und Rom 1913.
• Wróblewska E., Ludwisarnie Benningków, Wittwercków i Antonych. Studium z dziejów gdańskiego cechu odlewniczego, Warszawa 1999.
• Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, http://www.ispan.pl/pl/dzialalnosc-badawcza/zaklad-historii-sztuk-plastycznych/katalog-zabytkow-sztuki-w-polsce/spisy-tresci [dostęp: 14.05.2021].
• Memorandum kampanologiczne A.D. 2017, https://ludwisarstwo.pl/o-portalu/memorandum/ [dostęp: 14. 05. 2021].
• Tureczek M., Przegląd ważniejszej literatury polskiej poświęconej problematyce dzwonów, https://zbc.uz.zgora.pl/Content/9766/PDF/bibliografia.pdf [dostęp: 14.05.2021].

Identifiers

ISSN

0029-8247