Risan, Montenegro. Excavations in 2013

• Authors: Kowal Tomasz

Title variants

PL

Risan, Czarnogóra. Wykopaliska w 2013 r.

• Languages of publication: EN PL

Abstracts

PL

W 2013 roku w Risan badania wykopaliskowe przeprowadzono na dwóch stanowiskach, przy czym główne prace ulokowano na wzgórzu Gradine. Jest to miejsce górujące nad antycznym miastem. Drugim obszarem eksploracji był odcinek Carine VII. W czasie tegorocznej kampanii poczyniono ważne ustalenia chronologiczne dotyczące użytkowania wzgórza w czasach nowożytnych. Na szczycie Gradine odsłonięto wszystkie znajdujące się tu mury. Po ich oczyszczeniu okazało się, że można wyróżnić dwie podstawowe fazy aktywności budowlanej. Pierwszą fazę zabudowy stanowiły konstrukcje tureckie, datowane na lata 1482-1684 (Ryc. 1), drugą - konstrukcje weneckie, datowane na lata 1684-1797. Wenecjanie przebudowali szczyt wzgórza (I) oraz jeden taras (II). Podczas prac pozyskano wiele zabytków związanych z okresem osmańskim, w tym dekoracyjną przykrywkę czajnika bądź dzbana - nr inw. 15/13 W (Ryc. 2). Odkryto także kilka monet weneckich. Na szczególną uwagę zasługuje moneta opatrzona herbem Republiki Weneckiej na awersie i legendą * / DALM» /•E»T» / ALB» / * na rewersie - nr inw. 29/13 W (Ryc. 3). Podczas eksploracji wzgórza znaleziono starożytne artefakty, lecz nie odkryto antycznej zabudowy in situ. Jedyną pozostałością po niej są wyprofilowane w skale macierzystej łoża pod mury oraz krótki odcinek muru z kamieni cyklopowych, wtórnie wmontowany w tureckie konstrukcje. Brak antycznych murów należy tłumaczyć tym, że gotowe bloki skalne wykorzystali późniejsi budowniczowie podczas wznoszenia nowożytnych konstrukcji. Na Carine wytyczono jeden wykop na odcinku VII. Był on zlokalizowany pomiędzy współczesną asfaltową drogą do szkoły a ogrodzeniem domu mieszkalnego. Uchwycono i odsłonięto mury z trzech podstawowych faz architektonicznych antycznego Risan (Ryc. 4). Odkryto dom z najwcześniejszej fazy budowlanej, wstępnie datowanej na przełom IV i III w. p.n.e. Obiekt ten wzniesiono z łamanych kamieni wapiennych o jednym licu, łączonych ziemią. Odkryto dwa pomieszczenia. Jedna izba miała szerokość 4,4 m, a długość jej odsłoniętego odcinka wynosiła 3,5 m. Druga izba, równoległa do pierwszej, była mniejsza, miała 2 m szerokości, a długość jej odsłoniętego odcinka wynosiła 1 m. Fundamenty murów z drugiej fazy architektonicznej miasta, datowanej na panowanie króla Ballaiosa, tj. na połowę III w. p.n.e., zostały w wielu przypadkach osadzone na murach iliryjskich. W związku z tym wnętrza nowo budowanych domów miały najczęściej taką samą orientację, jak stare mury. Niekiedy jednak wznoszono budowle na nowych fundamentach. Do budowy nowego miasta użyto także innego materiału. Łamane kamienie wapienne zostały zastąpione starannie obrobionymi blokami wapiennymi i łupkami o mniejszych rozmiarach. Podłogi zostały wykonane ze starannie dociętych płytek kamiennych. Trzecia faza przebudowy architektonicznej miasta jest z tego samego okresu co zabudowy tzw. domów Aristiona i Aglaosa, tj. z II i I w. p.n.e. Uchwycono główną drogę o orientacji E-W, obramowującą insulę Aristiona od północy. Przedłużenie tej drogi oraz znajdującego się pod nią kanału ściekowego tworzyło skrzyżowanie z kanałem odkrytym w roku 2011. Obie insule zabudowano już po tym, jak pożar strawił całe miasto. W trakcie wykopalisk odkryto wiele monet, w tym głównie z przedstawieniem króla Ballaiosa. Odnaleziono także bogaty materiał ceramiczny, jak choćby zestawy naczyń stołowych, w tym czarnofirnisowanych: misy, talerze, pucharki, skyfosy, unguentaria itp. Z warstw rumowiskowych wydobyto także pozostałości amfor, głównie grecko-italskich i rzymskich. Najciekawszym znaleziskiem tegorocznej kampanii wykopaliskowej jest odlana z brązu figurka przedstawiająca Sylena, towarzysza i mentora Dionizosa (nr inw. 81/13 W; Ryc. 5). Znaleziono ją w warstwie spalenizny, ponad poziomem rumowiska, wraz z monetą Ballaiosa i czarnofirnisowaną miską.

• Publisher: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
• Journal: Światowit
• Year: 2014
• Volume: Tom XI (LII), fasc. A
• Pages: 209-215

Contributors

author

Kowal Tomasz

References

• CIOŁEK R., 2010, “Great Hoard’’ of4656 Coins of King Ballaios from Risan, “Novensia” 21, 7-12.
• DRESSEL H., 1899 (ed.) Inscriptiones urbis Romae latinae. Instrumentum domesticum, Corpus Inscriptionum Latinarum XV/2 :1, Berlin.
• DROBNJAKOVIć L., 2003 Risan i stare risanskieporodice, Beograd.
• DYCZEK P., 2011, Iliria i prowincje bałkańskie w zjednoczonej Europie. Iliria dhe provincat ballkanike ne Evropen e bashkuar. Illyria and the Balkan Provinces in United Europe, Warszawa.
• DYCZEK P. ET AL., 2009 P. Dyczek, V. Kovacevic, M. Lemke, P. Lutovac, J. Recław, Rhizon, 2004-2007. Preliminary Report on the Excavations of the Center for Research on the Antiquity of Southeastern Europe, University of Warsaw, “Archeologia” (Warsaw) LVIII (2007), 121-139, pls. XIX, XX.
• GELICHI S., GUSTIN M., 2005 (eds.) Stari Bar. The Archaeological Project 2004. Preliminary Report, Firenze.
• GARDIAKOS S., 1980 A Catalogue of the Coins of Dalmatia et Albania (1410-1797), Chicago.
• KOWAL T., 2012, Risan, Montenegro. Excavations in 2011, “Światowit” IX (L)/A (2011), 201-207.
• KOWAL T., 2013, Risan, Montenegro. Excavations in 2012, “Światowit” X (LI)/A (2012), 163-170.
• TONIOLO A., 2000 Le anfore di Adria (IV-IIsecolo a.C.), Vicenza.
• VANDERMERSCH C., 1994 Vins et amphores de Grande Grece et de Sicile, IVe-IIIe s. avantJ.-C., Etudes Centre Jean Berard 1, Naples.