Gacka Górka – miejsce znaczące

• Authors: Tomasz Maliszewski

Title variants

EN

Gacka Górka – an important place

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przypomina dzieje powstania jednej z najważniejszych polskich instytucji edukacji dorosłych z okresu dwudziestolecia międzywojennego – uniwersytetu ludowego prowadzonego przez Ignacego Solarza w Gaci Przeworskiej oraz ukazuje, w jaki sposób społeczny zryw ówczesnych środowisk wiejskich doprowadził do powstania nowego budynku Wiejskiego Uniwersytetu Orkanowego na Gackiej Górce. Wiele uwagi autor poświęca również ukształtowaniu się w zbiorowej świadomości wizerunku powstałej tam placówki jako m i e j s c a s p o ł e c z n i e z n a c z ąc e g o, symbolicznego dla procesów emancypowania się polskiej wsi oraz oddolnego tworzenia się niezależnej polskiej edukacji dorosłych w XX stuleciu. Szkic jest jednocześnie głosem w trwającej obecnie dyskusji na przyszłością budynku po byłym uniwersytecie ludowym na Gackiej Górce, apelującym o ponowne wykorzystanie tego m i e j s c a – s y m b o l u dla rozwoju kultury i edukacji.

EN

The article recounts the history of one of the most important Polish adult education institutions from the inter-war era – that of the folk university directed by Ignacy Solarz in Gać Przeworska and shows how a social impulse of the contemporary rural community made it possible for a new building of the Rural University named after Władysław Orkan in Gacka Górka. The author devotes a significant amount of attention to the formation in the group consciousness of an image of the facility created there as a p l a c e o f s o c i a l i m p o r t a n c e , symbolic of the processes of emancipation of the Polish rural environment and a grassroots formation of an independent adult education in the XX century. The outline is at the same time a voice in the current discussion – on the future of the building housing the former folk university in Gacka Góra, a voice calling for renewed use of this p l a c e – s y m b o l for the development of culture and education.

Keywords

PL

Wiejski Uniwersytet Orkanowy w Gaci Przeworskiej (na Gackiej; Górce); instytucja edukacyjna jako miejsce pedagogicznie znaczące; uniwersytet ludowy – przeszłość a teraźniejszość

EN

Rural University in Gać Przeworska (in Gacka Górka); educational; institution as a place of importance; folk university – past and present

• Publisher: Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
• Journal: Edukacja Dorosłych
• Year: 2011
• Issue: 1(64)
• Pages: 215-229

Contributors

author

Tomasz Maliszewski

• Zakład Historii Nauki, Oświaty i Wychowania Instytut Pedagogiki Wydział Nauk Społecznych Uniwersytet Gdański ul. Bażyńskiego 4 80-952 Gdańsk

References

• 1. Åkerlund E. (1975), Storstugan. Historien om den svenska folkhögskolan. Bohusläningens AB, Uddevalla.
• 2. Berndtsson R. (2003), Nya folkhögskolor. En uppföljningsstudie av de folkhögskolor som blivit självständiga mellan åren 1991–2000. ”Folbildningsrådet utvärderar 1”, Folkbildningsrådet, Stockholm.
• 3. Byczkowski M. (2003), Uniwersytet Ludowy – „Szkoła dla Życia”, [w:] M. Byczkowski, T. Maliszewski, E. Przybylska (red.), Uniwersytet ludowy – szkoła dla życia. Kaszubski Uniwersytet Ludowy, Wieżyca, s. 346–364.
• 4. Deklaracja (1/2-11-1931), Deklaracja ideowa oraz uchwały Walnego Zjazdu ZMW RP. 1931, listopad 1–2, Warszawa, [w:] Związek Młodzieży Wiejskiej RP „Wici” w walce o postęp i sprawiedliwość społeczną. Wybór dokumentów 1928–1948. Przedm. D. Gałaj; wstęp i oprac. E. Gołębiowski, S. Jarecka-Kimlowska. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza [dalej: LSW], Warszawa 1978, s. 72–80.
• 5. Duczek F. (1967), Pobyt w Uniwersytecie Ludowym, [w:] Moja droga do uniwersytetu ludowego. Wspomnienia wychowawców i wychowanków uniwersytetów ludowych. Wybór, wstęp i oprac. S. Dyksiński. LSW, Warszawa, s. 110–113.
• 6. Dyksiński S. (1967), W poszukiwaniu rodowodu, [w:] Moja droga do uniwersytetu ludowego. Wspomnienia wychowawców i wychowanków uniwersytetów ludowych. Wybór, wstęp i oprac. S. Dyksiński. LSW, Warszawa, s. 11–17.
• 7. Fołta W. (1969), Wieś Gać – 100 lecie Kasy Spółdzielczej. LSW, Warszawa. 8. Fołta W. (1987), Życie z własnego nadania. Wstęp J. Szczepański, J. Tejchma. LSW, Warszawa 1987.
• 9. Jamrożek W. (2010), Uniwersytet ludowy Ignacego Solarza a ruch młodochłopski II Rzeczypospolitej, [w:] E. Sapia-Drewniak, J. Janik-Komar (red.), Uniwersytety ludowe i inne formy oświaty dorosłych, Uniwersytet Opolski, Opole, s. 53–59.
• 10. Jurgiel A. (2003), Współczesna koncepcja uniwersytetu ludowego jako szkoły dla życia, [w:] M. Byczkowski, T. Maliszewski, E. Przybylska (red.), Uniwersytet ludowy – szkoła dla życia. Kaszubski Uniwersytet Ludowy, Wieżyca, s. 343–345.
• 11. Kołodziejczyk A. (1987), Maciej Rataj a młodzież ludowa, „Rocznik Dziejów Ruchu Młodowiejskiego”, t. 2, s. 80–98.
• 12. Kulich J. (2002), Grundtvig’s Educational Ideas in Central and Eastern Europe and the Baltic States. Forlaget Vartov, Copenhagen.
• 13. Łuczak A. (1982), Społeczeństwo i państwo w myśli politycznej ruchu ludowego II Rzeczypospolitej. LSW, Warszawa.
• 14. Maliszewski T. (2010), „Z ludźmi – ku ludziom”. Tradycje XX wieku versus przyszłość edukacji dorosłych, [w:] M. Brodnicki, E. Gorloff,
• A. Kołakowski, Wychowanie – opieka – kształcenie. Z badań nad wybranymi problemami edukacji w XX i XXI wieku, Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit”, Toruń, s. 45–61.
• 15. Mendel M. (2006), Kategoria miejsca w pedagogice, [w:] M. Mendel (red.), Pedagogika miejsca. Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
• 16. Męczkowska A. (2005), Locus educandi. Wokół problematyki miejsca w refleksji pedagogicznej. „Edukacja” 2005, nr 1(89), s. 20–32.
• 17. Mierzwińska-Szybka Z. (1997), Moje wędrowanie. Wspomnienia, refleksje, sylwetki przyjaciół. Przedm. Z. Kaczor-Jędrzycka, Fundacja Polskich Uniwersytetów Ludowych, Warszawa.
• 18. Mockałło E. (2006), Jan Witkiewicz-Koszczyc – sylwetka wielkiego społecznika, „Spotkania z Zabytkami”, nr 6, s. 9–13.
• 19. Odezwa (1932), Odezwa Spółdzielni dla prowadzenia Uniwersytetów Wiejskich w sprawie budowy nowego Uniwersytetu Ludowego. 1932, luty, Warszawa,
• [w:] Związek Młodzieży Wiejskiej RP „Wici” w walce o postęp i sprawiedliwość społeczną. Wybór dokumentów 1928–1948. Przedm. D. Gałaj; wstęp i oprac. E. Gołębiowski, S. Jarecka-Kimlowska. LSW, Warszawa 1978, s. 81–82.
• 20. Popławski F. (1985), Polski uniwersytet ludowy. Wydawnictwo Spółdzielcze, Warszawa.
• 21. Solarzowa Z. (1985), Mój pamiętnik. LSW, Warszawa.
• 22. Stopińska-Pająk A. (2010), Uniwersytet ludowy w II Rzeczypospolitej. Społeczno-kulturowa przestrzeń spotkania i dialogu ludzi dorosłych, [w:] E. Sapia-Drewniak, J. Janik-Komar (red.), Uniwersytety ludowe i inne formy oświaty dorosłych, Uniwersytet Opolski, Opole, s. 13–22.
• 23. Straatsma-Westerhof K. (2001), Fryzyjska Wyższa Szkoła Ludowa, „Rocznik Andragogiczny 2000”, Akademickie Towarzystwo Andragogiczne, Warszawa-Toruń, s.163–166.
• 24. Śliwa F. (1985), Moja młodość w „Wiciach”. LSW, Warszawa.
• 25. Świrski J. (1937), Wznosimy gmach, [w:] Pogwarki wiciarek. „Biblioteka Wici”, Nakładem Związku Młodzieży Wiejskiej R.P., Warszawa 1937.
• 26. Turos L. (1970), Uniwersytet ludowy Ignacego Solarza i jego wychowankowie. Przedm. K. Wojciechowski. LSW, Warszawa.
• 27. Uchwała (8-10-1931), Uchwała Prezydium Zarządu Głównego ZMW RP w sprawie Uniwersytetu Ludowego w Szycach. 1931, październik 8, Warszawa, [w:] Związek Młodzieży Wiejskiej RP „Wici” w walce o postęp i sprawiedliwość społeczną. Wybór dokumentów 1928–1948. Przedm. D. Gałaj; wstęp i oprac. E. Gołębiowski, S. Jarecka-Kimlowska. LSW, Warszawa 1978, s. 71–72.
• 28. WUO ([1933]), Wiejski Uniwersytet Orkanowy w Gaci. Pierwsza chłopska niezależna uczelnia. Drukarnia „Nowogrodzka”, Warszawa.
• 29. „Wici” – czasopismo Związku Młodzieży Wiejskiej Rzeczypospolitej Polskiej (lata: 1931–1932).
• 30. Ziejka F. (1991), Uniwersytety ludowe w krajobrazie polskiej wsi, [w:] Ignacy Solarz i jego dzieło: referaty na Sesję Naukową z okazji 100 rocznicy urodzin „Chrzestnego”. Towarzystwo Uniwersytetów Ludowych – Zarząd Krajowy i Oddział w Krakowie, Uniwersytet Jagielloński – Instytut Historii, Kraków, s. 3–17.