Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2015 | 29 | 301-311

Article title

Biała magia w leksyce dawnej polszczyzny

Authors

Content

Title variants

EN
The white magic in the lexicology of the old Polish

Languages of publication

PL

Abstracts

PL
W artykule analizie poddano jednostki wiązane z polem BIAŁA MAGIA. Mimo że we współczesnej polszczyźnie pojęcie to nie istnieje, do końca XIX wieku tworzyło rozległą kategorię, w skład której wchodziły elementy aktualnie kojarzone z medycyną lub religią. Analizie poddano zasygnalizowane zagadnienie, aby móc prześledzić, w jaki sposób doszło do jego zaniku. Okazało się, że mimo iż pierwsza wzmianka o białej magii odnotowana została dopiero w XVIII wieku, kategoria ta funkcjonowała począwszy od staropolszczyzny. Jej elementy charakteryzowały początkowo zabiegi o proweniencjach pogańskich, z czasem natomiast do tego pojęcia weszły również nazwy egzorcyzmów. Metodą dominującą w niniejszym szkicu jest analiza kontekstów, w których występowały wyrazy należące do pola semantycznego BIAŁA MAGIA w historii języka polskiego. Na podstawie poświadczeń użycia danego wyrazu w słownikach rejestrujących polszczyznę dawną wnioskowano o jego wartości znaczeniowej w danym okresie.
EN
In this article were undertaken the units corresponding with the field of white magic in the form of analysis. Beside the fact that this word ‘white magic’ does not exist in the contemporary Polish — it has a meaning in the interpretation itself namely it was considered as a broad category (to the end of the 19th century) which included the elements associated with the medicine and the religion. The above mentioned topic (the white craft) was analysed as a matter of the investigation of how it was extinct this ‘white lore’. It was stated that the first indication of the white magic was recorded scarcely in the 18th century. The category of the topic was prevalent starting from the ancient Polish language. The onset of it's elements and features characterized the measures of the pagan provenances. By and by to this ‘white way of life’ were introduced the names of the exorcisms. The method dominating in this essay is the analysis of contexts. Considering as an evidence the use of that particular word in the dictionary recording the old Polish and deduce the meaning value of it in the particular time.

Year

Issue

29

Pages

301-311

Physical description

Dates

published
2015

Contributors

  • Uniwersytet Śląski, Katowice

References

  • Amber K. 2002: True magick. A beginner’s guide, St. Paul: Llewellyn Publication.
  • Aveni A. 2001: Poza kryształową kulą. Magia, nauka i okultyzm od starożytności po New Age, tł. R. Bartołd, Poznań: Zysk i S-ka.
  • Bugaj R. 1976: Nauki tajemne w dawnej Polsce w dobie odrodzenia, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
  • Dunwich C. 1998: Tajemnice białej magii, tł. H. Koniuszewska, Warszawa: Wydawnictwo Filar.
  • Engelking A. 2000: Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa, Wrocław: Wydawnictwo Funna.
  • ESJPBań — Bańkowski A., Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1–2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
  • Frost G. 1999: The magic Power of white witchcraft, Paramus, NJ: Prentice Hall Press.
  • Grochowski M. 1990: Wprowadzenie do analizy pojęcia przekleństwo, Acta Universitatis Nicolai 221, 83–99.
  • Janowska A., 1999, Funkcje przestrzenne przedrostków czasownikowych w polszczyźnie, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
  • Jawór A. 2011: Gasnące frazeologizmy, Poradnik Językowy 8, 88–100.
  • Kracik J. 2012: Chrześcijaństwo kontra magia. Historyczne perypetie, Kraków: Wydawnictwo M.
  • Kieckhefer R. 2001: Magia w średniowieczu, tł. I. Kania, Kraków: Universitas.
  • Kraczoń K. 2014: Gesty święte i uświęcające jako element religijności ludowej (na przykładzie obrzędu błogosławieństwa pól), [w:] I. Lis-Wielgorz, W. Jóźwiak, P. Dziadul, Obraz świętości — świętość w obrazie, Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Filologii Słowiańskiej, 214–223.
  • Kowalewska D. 2009: Magia i astrologia w literaturze polskiego oświecenia, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
  • Kurek H. 2001: Rola Kościoła w kształtowaniu się współczesnej polszczyzny, [w:] Z. Cygal-Krupowa (red.), Studia Językoznawcze. Dar przyjaciół i uczniów dla Zofii Kurzowej, Kraków: Universitas.
  • L — B.S. Linde, Słownik języka polskiego, t. 1–6, Warszawa: Drukarnia XX. Piiarów, 1807–1814.
  • Lis-Wielgosz I. 2014: Pod klątwą strzeżone... Formuły interdykcyjne na marginesach serbskich rękopisów i starodruków, [w:] I. Lis-Wielgosz i in. (red.), Obraz świętości — świętość w obrazie, Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Filologii Słowiańskiej, 242–254.
  • Moszyński K. 1934: Kultura ludowa Słowian, cz. 2: Kultura duchowa, Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
  • Piela A. 2013: Nieuświadomione archaizmy w polskich związkach frazeologicznych, LingVaria 1/15, 59–71.
  • Russ M. 2007: The secret science of white magic, Virginia Beach: Pamela Leach.
  • SEJPBor — W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005.
  • SEJPBr — Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1927.
  • SEJPS — F. Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. 1–5, Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, 1952–1982.
  • SJPDor —W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego, t. 1–11, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1958–1969.
  • SJPXVII —W. Gruszczyński (red.), Słownik języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku. Polska Akademia Nauk, online: http://sxvii.pl.
  • SPXVI — M.R. Mayenowa i in. (red.), Słownik polszczyzny XVI wielu, t. 1–36, Warszawa–Wrocław–Kraków: Zakład im. Osso lińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, 1966–.
  • SStp — S. Urbańczyk (red.), Słownik staropolski, t. 1–11, Warszawa–Wrocław–Kraków: Zakład im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Kraków: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, 1953–2002.
  • SW — J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Słownik języka polskiego, t. 1–8, Warszawa: nakładem prenumeratów, 1900–1927.
  • SWil — A. Zdanowicz i in., Słownik języka polskiego, t. 1–2, Wilno: M. Orgelbrand, 1861.
  • USJP — S. Dubisz (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 1–6, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003.
  • Walczak B. 1988: Magia językowa dawniej i dziś, [w:] H. Zgółkowa (red.), Język zwierciadłem kultury, czyli nasza codzienna polszczyzna, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 54–68.

Document Type

Publication order reference

Identifiers

YADDA identifier

bwmeta1.element.desklight-033ae4a0-ba0e-43f0-9667-f54cd9663936
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.