Czeski humor po polsku

• Authors: Németh Vítová Lenka

Title variants

CS

Český humor polsky

EN

Czech humour in Polish

• Languages of publication: PL

Abstracts

CS

V Polsku je velmi populární tzv. český humor. Otázka, jak je překládán, je zodpovídána na základě rozboru krátkých úryvků z Haškova románu o Švejkovi a hry Divadla Járy Cimrmana — dvou rozdílných typů humoru, se kterým se sami Češi ztotožňují natolik, že některé obraty přecházejí do každodenního jazyka. Analýza románu o Švejkovi ukázala zásadní rozdíl mezi první a poslední, už třetí verzí překladu — první překlad zaměňuje mnoho neutrálních obratů originálu na stylisticky zabarvené s konotacemi citového prožitku, třetí překlad přesně odráží příznakovost originálu; ale právě odstupňované zabarvení vyvolává prostřednictvím postupné konfrontace nesourodých prvků komický efekt. Analýza hry Divadla Járy Cimrmana dokázala, že humor týkající se převážně české identity může být tlumočený, ale ne přeložený. Oba příklady vedou k formulování dvou základních kulturních bariér v překladu: jazyková bariéra a bariéra tradice.

EN

So-called Czech humour is very popular in Poland. This contribution analyzes short sections of Hašek’s novel about Švejk and a play by the Jára Cimrman Theatre in order to explore how humour is translated. The chosen texts represent two different types of humour that Czechs identify with to such an extent that some expressions actually seep into everyday language. The analysis of the novel about Švejk suggests significant differences between the first and final (in fact third) translation into Polish. While the first translation replaces a number of originally neutral expressions with stylistically marked ones to denote emotional experiences, the third one reflects the original’s stylistic marks. Yet, it is the gradual use of these marks that brings about a comic effect through the gradual confrontation of disparate elements. The analysis of the play by the Jára Cimrman Theatre shows that humour that mainly involves Czech identity can be interpreted but not translated. Both examples suggest two basic cultural barriers in translation: the language barrier and the barrier of tradition.

Keywords

PL

czeski humor; literatura czeska; Švejk; Cimrman; przekład

CS

český smysl pro humor; česká literatura; Švejk; Cimrman; překlad

EN

Czech sense of humour; Czech literature; Švejk; Cimrman; translation

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Przekłady Literatur Słowiańskich
• Year: 2012
• Volume: 3
• Issue: 1
• Pages: 107-118

Dates

published

2012-10-01

Contributors

author

Németh Vítová Lenka

• Instytut Filologii Polskiej, Uniwersytet Adama Mickiewicza

References

• Baluch, Jacek. Poetyzm. Propozycja czeskiej awangardy lat dwudziestych. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1969.
• Barańczak, Stanisław. Ocalone w tłumaczeniu. Poznań: Wydawnictwo a5, 1992.
• Even-Zohar, Itamar. Papers in Historical Semiotics and Poetics. Tel Awiw 1978.
• Exner, Milan. „Komplex Cimrman. Pokus o poetiku S & S.” Tvar 11 (2009): 8 [Trans. L.N.V.].
• Janaszek-Ivaničková, Halina. „Heroikomiczna epopeja Jaroslava Haška.” Literatura na Świecie 5 (1985): 300—307.
• Jankowska, Barbara Teresa. Przygoda teatralna Voskovca i Wericha (1927—1938). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1977.
• Kardyni-Pelikánová, K. „Divadlo Járy Cimrmana — prześmiewna iluzja czeskiego arcygeniusza. O czeskich mistyfikacjach literackich (3).” Twórczość 8 (2008): 130—135.
• Koczur-Lejk, Klaudia. Osudy dobrého vojáka Švejka za světové války Jaroslava Haška w polskich przekładach. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2006.
• Kroh, Antoni. O Szwejku i o nas. Nowy Sącz: Sądecka Oficyna Wydawnicza, 1992.
• Nawrocki, Witold. „Uwagi o Józefa Waczkowa przekładzie »Przygód dobrego wojaka Szwejka«.” Literatura na Świecie 4 (1986): 292—293.
• Osadnik, Wacław M., Izabela Urban. „Teoria wielosystemowa a kulturowo-obyczajowy aspekt tłumaczenia idiomów.” Obyczajowość a przekład. Red. Piotr Fast. Katowice: Śląsk, 1996.
• Smoljak, L., Z. Svěrák, J. Šebánek, K. Velebný. „Zapoznany geniusz czeski.” Literatura na Świecie 6 (1973): 260—326.
• Stanisławska, Justyna. „Jára Cimrman — geniusz wszechczasów!” Scena 3 (2003).
• Szczepańska, Elżbieta. „»Obecná čeština« w polskich tłumaczeniach (na przykładzie książki J. Haška »Osudy dobrého vojáka Švejka «).” Konsekwencje sąsiedztwa polsko-czeskiego dla rozwoju języka i literatury. Red. Teresa Z. Orłoś, Jiří Damborský. Wrocław: Zakad Narodowy im. Ossolińskich, 1997.
• Tabakowska, Elżbieta. „Językoznawstwo kognitywne a poetyka przekładu.” Teksty Drugie 3 (1990).
• Tokarz, Bożena. „Tłumacz i norma językowa, forma genologiczna i wyznaczniki obyczajowości.” Obyczajowość a przekład. Red. Piotr Fast. Katowice: Śląsk, 1996.

Identifiers

ISSN

1899-9417