Żmigród i Zamczysko w Opatowie, woj. świętokrzyskie. Stan rozpoznania i problemy ochrony

• Authors: Florek Marek

Title variants

EN

Żmigród and the Burgstall in Opatów, Świętokrzyskie Voivodeship. State of research and preservation issues

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The part of Opatów situated on the northern side of the Opatówka river is called Żmigród. This is the area of the oldest early medieval settlement. It is the location of e.g.: a pagan place of the Slavic dragon deity (Żmij), a hillfort from the 11th-13th centuries and the first municipal commune. Archaeological research has confirmed the existence of an early-municipal settlement here before the end of the 13th century. In 2016, at the so-called Burgstall, which is a part of Żmigród, a car park covering an area of 35 acres was illegally constructed, destroying part of historic substance of the archaeological site. In 2020, monument preservation services managed to force the owner of the site to close down the car park and caused the further use of the Burgstall area as a square, in a way which would not pose a threat to the archaeological monument.

Keywords

EN

monument preservation; Opatów; Żmigród; Bernardine Monastery

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Raport
• Year: 2020
• Volume: 15
• Pages: 325-346

Contributors

author

Florek Marek

• Instytut Archeologii Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie

References

• Banaszkiewicz J. 1998. Polskie dzieje bajeczne Mistrza Wincentego Kadłubka. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Bochnak T. 2020. A Celtic stater if the Cracow type from the Opatów area (Opatów County, Świętokrzyskie Province). Notae Numismaticae 15 (w druku).
• Buko A. 2005. Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej. Odkrycia – hipotezy – interpretacje. Warszawa: Wydawnictwo TRIO.
• Chądzyński J. N. 1856. Historyczno-statystyczne opisy miast starożytnych w ziemi sandomierskiej leżących. Z dodatkiem powieści z rzeczywistych wydarzeń pod tytułem: Pustelnik w Iłżeckiej Puszczy 1. Warszawa: nakładem F. Blumenthal.
• Chlebowski B. 1886. Opatów. W: B. Chlebowski, W. Walewski (red.), Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich 7. Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 545–549.
• Demetrykiewicz W. 1903. Sprawozdanie z posiedzeń odbytych w latach 1901/1902. Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne 6, 8–15.
• Długosz J. 1863. Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis nunc primum e codice autographo editus, t. 1. Joannis Dlugossi Senioris Canonici Cracoviensis Opera omnia 7, wyd. A. Przeździecki, Cracoviae.
• Florek M. 1984. Wyniki obserwacji wykopu fundamentowego pod dzwonnicę przy kościele O.O. Bernardynów w Opatowie. Tarnobrzeg (maszynopis w archiwum Delegatury w Sandomierzu WUOZ w Kielcach).
• Florek M. 1988. Opatów. Bernardyni – nadzory 1988. Tarnobrzeg (maszynopis w archiwum Delegatury w Sandomie¬rzu WUOZ w Kielcach).
• Florek M. 1997. Średniowieczny Żmigród w Opatowie w świetle ostatnich odkryć archeologicznych. Zeszyty Sandomierskie 6, 38–41.
• Florek M. 2000. Badania weryfikacyjno-rozpoznawcze na Żmigrodzie w Opatowie i domniemanym grodzisku w Słupii Nadbrzeżnej. W: A. Buko, Z. Świechowski (red.), Osadnictwo i architektura w dobie Zjazdu Gnieźnieńskiego. Warszawa: Generalny Konserwator Zabytków, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Stowarzyszenie Patria Polonorum, 209–224.
• Florek M. 2013. Żmij-Żmigród-Opatów. Tajemnicze początki Opatowa. W: R. Kubicki (red.), Początki osadnictwa, infrastruktura miejska i życie religijne w Opatowie do końca XVIII wieku. Kielce: Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Urząd Miasta i Gminy Opatów, Powiatowa i Miejsko-Gminna Biblioteka im. S. Czernika, 24–32.
• Florek M. 2019. Badania archeologiczne, poszukiwanie zabytków, wydawanie pozwoleń na nie. Absurdy, wewnętrze sprzeczności, niekonsekwencje i braki w przepisach prawnych ich dotyczących oraz propozycje zmian. Raport 14, 137–149.
• Florek M. 2020. Średniowieczny kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Opatowie. W: A. Rozwałka, P. Gorazd-Dziuban, P. Kocańda (red.), Ad futuram rei memoriam. Studia z historii i archeologii architektury średniowiecznej ofiarowane prof. dr. hab. Zbigniewowi Pianowskiemu w 70. rocznicę urodzin. Rzeszów: Instytut Archeologii Uni-wersytetu Rzeszowskiego (w druku).
• Florek M., Libera J. 1989. Dokumentacja z badań powierzchniowych realizowanych w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski na obszarze AZP 86-70. Lublin (maszynopis w archiwum Delegatury w Sandomierzu WUOZ w Kielcach).
• Fudalewski W. 1895. Miasto Opatów podług miejscowych źródeł i podań. Warszawa.
• Gąssowski J. 1955. Nowe odkrycia w Opatowie. Wiadomości Archeologiczne 22, 97–98.
• Gąssowski J. 1969. Materiały do osadnictwa wczesnośredniowiecznego Sandomierszczyzny. Materiały Wczesnośredniowieczne 6, 303–473.
• Gąssowski J., Manteufell T., Tomaszewski Z. 1954. Sprawozdanie z badań przeprowadzonych w okresie od 7 do 30 maja 1953 r. nad osadnictwem wczesnośredniowiecznym i architekturą romańską w Opatowie. Przegląd Historyczny 14, 691–721.
• Kiryk F. 1985. Opatów XIII–XVI w. W: F. Kiryk (red.), Opatów. Materiały z sesji 700-lecia Miasta. Sandomierz: Muzeum Okręgowe w Sandomierzu, 21–37.
• Kiryk F. 1994. Urbanizacja Małopolski. Województwo sandomierskie XIII–XVI wiek. Kielce: Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego.
• Kowalczyk E. 1977. Żmij, Żmigrody, Wały Żmijowe – odpowiedź Ryszardowi Tomickiemu. Archeologia Polski 22, 192–212.
• Kowalczyk E. 1993. Żmigród w świetle badań historycznych i językowych. W: S. Tabaczyński (red.), Sandomierz. Badania 1969–1973. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 80–89.
• Kubicki R. 2009. Zarys dziejów kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i klasztoru O.O. Bernardynów w Opatowie. Opatów: Oficyna Poligraficzna Apla.
• Kubicki R. 2012. Opatów. Administracja, dzieje, mieszkańcy i zabytki – zarys monograficzny. Warszawa: Oficyna Drukarska Jacek Chmielewski.
• Kuczyński J. 1966. Sprawozdanie z archeologicznych prac badawczych przeprowadzonych przez Muzeum Świętokrzyskie w 1966 r. nad wczesnośredniowiecznym stanowisku osadniczym Żmigród w Opatowie. Kielce (maszynopis w archiwum Delegatury w Sandomierzu WUOZ w Kielcach).
• Kuczyński J. 1970. Wyniki badań archeologicznych nad wczesnośredniowiecznym Opatowem przeprowadzonych przez Muzeum Świętokrzyskie w 1966 r. Rocznik Muzeum Świę-tokrzyskiego 6, 437-453.
• Łuszczkiewicz W. 1897. Kościół kolegiacki Św. Marcina w Opatowie. Studyum zabytku romańszczyzny XII wieku w Polsce. Sprawozdania Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce 6, 17–41.
• Petrovic S. 1999. Srpska mitologia. Niš: Prosvieta.
• Polanowska E. 2017. Gminny program opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Opatów na lata 2018–2021. Sandomierz – Opatów (maszynopis w archiwum Delegatury w Sandomierzu WUOZ w Kielcach).
• Sobieszczański F. 1852. Wycieczka archeologiczna w niektóre rejony Guberni Radomskiej odbyta w miesiącu wrześniu 1851 r. przez F. Sobieszcańskiego. Warszawa.
• Tomicki R. 1974. Żmij, Żmigrody, Wały Żmijowe. Z problematyki religii przedchrześcijańskich Słowian. Archeologia Polski 19, 483–509.
• Tomicki R. 1982. Żmij. W: G. Labuda, Z. Stieber (red.), Słownik Starożytności Słowiańskich 7. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 258.
• Welc F., Mieszkowski R., Budziszewski J., Wysocki J., Kowalczyk S., Nalazek C. 2014. Przydatność metody georadarowej (GPR) w nieinwazyjnej prospekcji archeologicznej na przykładzie trzech typów stanowisk z obszaru Polski. Fontes Archaeologici Posnanienses 50, 147–160.
• Targowski K. 1904. Zabytki z dołu ze szczątkami przedhistorycznymi w Opatowie oraz nieco wiadomości o zabytkach w najbliższej okolicy. Światowit 5, 177–179.
• Wiśniewski J. 1907. Dekanat opatowski. Radom: s.n.
• Wojciechowski T. 1925. Szkice historyczne jedenastego wieku (= Bibljoteka Historyczna). Warszawa: „Bibljoteka Polska”.
• Wysocki J. 2013. Wyniki badań archeologicznych na stanowisku nr 1, „Żmigród” w Opatowie w 2011–2012 roku. W: R. Kubicki (red.), Początki osadnictwa, infrastruktura miejska i życie religijne w Opatowie do końca XVIII wieku. Kielce – Opatów: Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Urząd Miasta i Gminy Opatów, Powiatowa i Miejsko-Gminna Biblioteka im. S. Czernika, 33–39.
• Zub J. 2007. Z dziejów opatowskiego klasztoru bernardynów. Zeszyty Sandomierskie 25, 27–33.
• Żurowski J. 1932. Wczesnohistoryczna osada w Opatowie. Z Otchłani Wieków 8, 24.