Bulla antypapieża Jana XXIII odkryta w Brzeziu koło Opatowa

• Authors: Tomisław Giergiel , Marek Florek , Dariusz Wróbel

Title variants

EN

Antipope John XXIII’s bull discovered in Brzezie near Opatów

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł analizuje odkryty na terenie wsi Brzezie k. Opatowa interesujący zabytek – połówkę ołowianego odcisku pieczęci papieskiej – bulli. Tego typu artefakty są zazwyczaj przechowywane w archiwach, w Polsce tylko około 10 bulli papieskich odkryto metodami archeologicznymi, zawsze nieopodal kościołów, a Brzezie jest jedyną miejscowością, gdzie odkryto bullę, w której nigdy nie było świątyni. Analiza sfragistyczna pozwoliła na identyfikację bulli z antypapieżem Janem XXIII. Został on zdeponowany w czasie soboru w Konstancji w 1415 r., lecz wystawił szereg dokumentów dotyczących ziem polskich i polskiego Kościoła, także dla instytucji i duchownych sandomierskich i opatowskich, które zostały omówione w artykule. Autorzy (sfragistyk, archeolog i mediewista) wskazują także okoliczności, w których bulla mogła znaleźć się w Brzeziu. W artykule zostały przedstawione sylwetki trzech duchownych, którzy mieli bliskie związki z tą miejscowością, bądź z nieistniejącym dziś dworem Lipińskich, na terenie którego znaleziono bullę. Byli to: dziekan kapituły opatowskiej Rafał z Brzezia (występuje w latach 1412-1438), kanonik wielu kapituł, sekretarz królewski i dyplomata Aleksander Brzeski (zm. w 1650 r.) oraz rektor kościoła NMP w Opatowie Karol Targowski (zm. w 1942 r.).

EN

The article analyzes the interesting relic discovered in the village of Brzezie near Opatów, that is a half of the lead impression of a papal bull. Such artifacts are usually kept in archives; in Poland only about 10 papal bulls have been found with the use of archeological methods, always near churches, and Brzezie is the only place where a bull was found despite the fact that there has never been a church there. Sigillographic analysis has allowed identifying the bull as Antipope John XXIII’s one. He was deposed during the Council of Constance in 1415, but he issued a number of documents concerning Polish lands and the Church of Poland including the Sandomierz and Opatów Church institutions and clergy that are discussed in the article. The authors (a sillographer, an archaeologist, and a mediaevalist) also point to the conditions under which the bull might find itself in Brzezie. In the article profiles are presented of three clergymen who had close relations with that place, or with the Lipńskis’ estate that does not exist today, on the area of which the bull was found. The clergymen were: the Dean of the Opatów Chapter Rafał of Brzezie (his name occurs in the years 1412-1438), the Canon of many Chapters, the royal secretary and diplomat Aleksander Brzeski (died 1650) and the Rector of the Virgin Mary Church in Opatów Karol Targowski (died 1942).

Keywords

PL

bulla ołowiana; antypapież Jan XXIII; Brzezie koło Opatowa; kolegiata w Opatowie; kolegiata w Sandomierzu

EN

lead bull; Antipope John XXIII; Brzezie near Opatów; collegiate church in Opatów; collegiate church in Sandomierz

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2015
• Volume: 63
• Issue: 2: Historia
• Pages: 25-47

Contributors

author

Tomisław Giergiel

• Zakład Nauk Pomocniczych Historii, Instytut Historii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

author

Marek Florek

• Zakład Archeologii Wczesnośredniowiecznej, Instytut Archeologii UMCS

author

Dariusz Wróbel

• Zakład Historii Polski Średniowiecznej i Dziejów Gospodarczych, Instytut Historii UMCS

References

• Blumenthal H.: Johann XXIII., seine Wahl und seine Persönlichkeit, „Zeitschrift für Kirchengeschichte” Bd. 21(1901), s. 488-516.
• Brandmüller W.: Das Konzil von Konstanz 1414-1418, Bd. I: Bis zur Abreise Sigismunds nach Narbonne, Paderborn etc. 1991.
• Brandmüller W.: Infeliciter electus fuit in papam. Zur Wahl Johannes XXIII., w: D. Berg, M.W. Goetz (Hrsg.), Ecclesia et regnum. Beiträge zur Geschichte von Kirche, Recht und Staat im Mittelalter. Festschrift für Franz-Josef Schmale zu seinem 65. Geburtstag, Bochum 1989, s. 309-322.
• Brandmüller W.: Johannes XXIII. im Urteil der Geschichte – oder die Macht des Klischees, „Annuarium Historiae Conciliorum” Bd. 32(2000), s. 106-145.
• Ekdahl S.: Grunwald 1410. Studia nad tradycją i źródłami, Kraków 2010.
• Frenken A.: Johannes XXIII., Papst (1410-1419), w: Lexikon des Mittelalters, Tlb. 5, München–Zürich 1991, kol. 546-547.
• Gumowski M., Haisig M., Mikucki S.: Sfragistyka, Warszawa 1960.
• Kalina D.: Kilka przykładów nieistniejących dworów na terenie gminy Opatów. Wstęp do problematyki badawczej, w: R. Kubicki (red.), Początki osadnictwa, infrastruktura miejska i życie religijne w Opatowie do końca XVIII wieku, Kielce–Opatów 2013, s. 145-176.
• Łętowski L.: Katalog biskupów, prałatów i kanoników krakowskich, T. II [Cz. 2], Prałaci i kanonicy krakowscy, Kraków 1852.
• Nowak Z.H.: Międzynarodowe procesy polubowne jako narzędzie polityki Zygmunta Luksemburskiego w północnej i środkowowschodniej Europie (1412-1424), Toruń 1981.
• Pastor L.: Geschichte der Päpste seit dem Ausgang des Mittelalters, Bd. I, Freiburg 1886.
• Tomaszewski Z.: Sub habitatu templariorum – porta occidentalis eeclesiae Oppatoviensis, w: D. Gawinowa [i in.] (red.), Kultura średniowieczna i staropolska. Studia ofiarowane Aleksandrowi Gieysztorowi w pięćdziesięciolecie pracy naukowej, Warszawa 1991, s. 295-303.
• Uginet F.Ch.: Giovanni XXIII, antipapa, w: Enciclopedia dei papi, vol. II, Roma 2000, s. 614-618.
• Wiśniewski J.: Katalog prałatów i kanoników sandomierskich od 1186-1926 r. tudzież sesje kapituły sandomierskiej od 1581 do 1866 r., Radom 1926.

Identifiers

DOI

10.18290/rh.2015.63.2-2