Great musical forms dedicated to Saint Martin of Tours. Outline of the issues

• Authors: Towarek Piotr
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

This article gives an overview of the great musical forms dedicated to St Martin of Tours. These are primarily liturgical compositions, connected with the reverence for the person of the saint which has been formed in the Church over the centuries. This group includes single-voice parts of the proprium Missae (Alleluia verses, sequences), multi-voice liturgical motets of the medieval period (Brassart, Roullet, Fresneau), as well as extra-liturgical works (de Grudencz, de Machaut). These compositions show the process of transformation of the image of St Martin, which was taking place at the time and was extremely important in terms of liturgical worship and popular piety: from a follower, bishop and monk, to a noble knight and soldier of Christ (miles Christi). Evidence of liturgical reverence towards St Martin can be found in the two masses (ordinarium Missae) of the medieval period (d’Amaerval, Obrecht), the motets of the Renaissance and Baroque (di Lasso, Palestrina, de Monte, Handl, Marenzio, Anerio, Mielczewski), the masses of the Romanticism (Stahl, Kircher, Bottazzo) and the 20th and 21st centuries (Miškinis, Pitzl, Nowak, Halter), as well as oratorio and cantata works (Kocsár, Schlenker) and hymns (Augustinas, Monks, Łukaszewski). The theological reflection presented in this article falls within in the field of aspectual hagiology, i.e. one that brings together specialists from various disciplines on a common research subject, i.e. ‘saints, holiness’, aiming at innovation.

PL

Prezentowany artykuł stanowi przegląd wielkich form muzycznych poświęconych św. Marcinowi z Tours. Są to przede wszystkim kompozycje liturgiczne związane z czcią wobec świętego, jaka ukształtowała się w Kościele na przestrzeni wieków. Do tej grupy należą jednogłosowe części proprium Missae (wersety Alleluja, sekwencje), wielogłosowe motety liturgiczne okresu średniowiecza (Brassart, Roullet, Fresneau), a także utwory pozaliturgiczne (de Grudencz, de Machaut). Kompozycje te ukazują dokonujący się w tym czasie niezmiernie ważny na gruncie kultu liturgicznego i pobożności ludowej proces przemiany wizerunku św. Marcina od wyznawcy, biskupa i mnicha do szlachetnego rycerza i żołnierza Chrystusa (miles Christi). Dowody liturgicznej czci wobec św. Marcina można znaleźć w dwóch mszach (ordinarium Missae) z okresu średniowiecza (d’Amaerval, Obrecht), motetach renesansu i baroku (di Lasso, Palestrina, de Monte, Handl, Marenzio, Anerio, Mielczewski), mszach romantyzmu (Stahl, Kircher, Bottazzo) oraz XX i XXI wieku (Miškinis, Pitzl, Nowak, Halter), a także utworach oratoryjno-kantatowych (Kocsár, Schlenker) i hymnach (Augustinas, Monks, Łukaszewski). Przedstawiona w niniejszym artykule refleksja teologiczna mieści się w obszarze hagiologii aspektowej, czyli takiej, która skupia specjalistów z różnych dyscyplin nad wspólnym tematem badawczym, tj. „święci, świętość”, dążąc do innowacyjności.

Keywords

EN

St Martin of Tours; liturgical music; Mass; motet; cult; hagiology

PL

św. Marcin z Tours; muzyka liturgiczna; msza; motet; kult; hagiologia

• Publisher: Verbinum / Wydawnictwo Księży Werbistów
• Journal: Nurt SVD
• Year: 2023
• Issue: 1
• Pages: 189-217

Dates

published

2023-06-30

Contributors

author

Towarek Piotr

References

• Augustinas V., 2022, Hymne à Saint Martin, in: Lietuvos Muzikos Informacijos Centras [on-line], https://www.mic.lt/lt/baze/klasikine-siuolaikine/kompozitoriai/augustinas/ [access: 15.02.2022].
• Behrendt I., 2016, Hic est Martinus – Das erste Responsorium des Martinusoffiziums, in: Fürst G. (ed.), Martin von Tours. Leit figur für ein humanes Europa und die Zukunft des Christentums in Europa, Schwabenverlag, Ostfildern, p. 75-80.
• Bent M., 1998, Early Papal Motets, in: Sherr R. (ed.), Papal Music and Musicians in Late Medieval and Renaissance Rome, Clarendon Press, Oxford, p. 5-43.
• Bent M., 2008, Bologna Q15: The Making and Remaking of a Musical Manuscript, LIM Editrice, Lucca.
• Botazzo L., 2022, Messa Breve e Facile in onore di S. Martino Vescovo, in: Paolo Pandolfo. Compositore [on-line], http://www.pandolfopaolo.com/wp-content/uploads/2015/10/Bottazzo-Messaa-San-Martino-Vescovo.pdf [access: 2.02.2022].
• Brassart J., 1971, Opera Omnia, Mixter K. (ed), CMM 35, vol. II: Motetti, American Institute of Musicology.
• Brenet M., 1901, Un poète-musicien français du XVe siècle: Eloy d’Amerval, Revue d’histoire et de critique musicales, vol. 1, p. 46-53.
• Chomiński J., 2001², Forma, in: Chodkowski A. (ed.), Encyklopedia muzyki, PWN, Kraków.
• Chorgemeinschaft Apetlon - Weiden/See. Chorreise nach Rom von 3. - 9. November 2005, 2005, in: Pfarre Apetlon [on-line], https://www.pfarre-apetlon.at/wp-content/uploads/2017/07/Chorreise_nach_Rom_200511.pdf [access: 12.02.2022].
• D’Amerval E.,1997, Missa Dixerunt discipuli, Magro A., Vendrix Ph. (ed.), Collection Ricercar 3, Honoré Champion, Paris.
• Dobrzańska Z., 1987, Guillaume de Machaut, in: Dziębowska E. (ed.), Encyklopedia muzyczna PWN. Część biograficzna, vol. 3 (efg), PWM, Kraków, p. 511-522.
• Fabris D., 2007, Music in Seventeenth-Century Naples: Francesco Proven zale (1624-1704), Routledge, Taylor & Francis Group, London.
• Fassler M., 1993, Gothic Song: Victorine Sequences and Augustinian Reform in Twelfth-Century Paris, Cambridge University Press, Cambridge.
• Fédoroff Y., 1961, Les Cantiques à saint Martin, Revue de Musicology, vol. 47, p. 81-102.
• Gancarczyk P., 2006, Petrus Wilhelmi de Grudencz (b. 1392) – A Central European Composer, De musica disserenda, vol. 2, nr 1, p. 103-112.
• Gancarczyk P., 2021, Petrus Wilhelmi de Grudencz i muzyka Europy Środkowej XV wieku, Instytut Sztuki PAN, Warszawa.
• Gancarczyk P., 2014, „Presulem ephebeatum” by Petrus Wilhelmi de Grudencz and the Musical Indentity of Central Europe, in: Rausch A., Tammen B.R. (ed.), Musikalische Repertoires in Zentraleuropa (1420-1450). Prozesse und Praktiken, Böhlau Verlag, Wien-Köln-Weimar, p. 135-150.
• Goudesenne J-F., 2012, „Pannonia letetur, Italia exultet et Gallie trina divisio, Francorum atque Germanie, omnes pariter gaudeant…”. Les répertoires liturgiques latins pour saint Martin (VIe-Xe siècle), Les abbayes martiniennes, vol. 119-3, p. 131-152.
• Graduale triplex seu Graduale Romanum Pauli PP. VI cura recognitum & rhythmicis signis a solesmensibus monachis ornatum neumis laudunensibus (Cod. 239) et sangallensibus (Codicum San Gallensis 359 et Einsidlensis 121) nunc auctum, 1979, Abbaye Saint-Pierre de Solesmes, Solesmis.
• Gy P.M., 1988, Les répons de l’office nocturne pour la fête de saint Martin, Studia Anselmiana, vol. 95, p. 215-223.
• Halter T., 2022, Über mich, in: Homepage von KMD Thomas Halter [online], https://kirchenmusikdirektor.jimdofree.com/%C3%BCber-mich/ [access: 14.02.2022].
• Higgins P. & Dean J., 2001, Eloy d’Amerval, in: Sadie S. (ed.), The New Grove Dictionary of Music and Musicians. Second Edition, vol. 8, MacMillan, London, p. 160.
• Higgins P., 2009, Speaking of the Devil and Discipuli: Eloy d’Amerval, Saint-Martin of Tours, and Music in the Loire Valley, ca. 1465-1505, in: Bloxam M.J., Filocamo G., Holford-Strevens L. (ed.), Uno gentile et subtile ingenio: Studies in Renaissance Music in Honour of Bonnie J. Blackbum, Brepols, Turnhout, p. 169-182.
• Huglo M. (ed.), 2004, Les Sources du plain-chant et de la musique médiévale, Variorum Collected Studies Series 800, Ashgate, Aldershot.
• Karolewicz G., 1970, Kult św. Marcina w Polsce u schyłku XVI w., Studia Theologica Varsaviensia, vol. 8, no. 1, s. 421-445.
• Keane M.M., 1968, Martin hymns of the Middle Ages: a collection and analysis of hymns in honor of St. Martin of Tours up to c. 1300, Ph.D. dissertation, The Catholic University of America, Washington.
• Kircher J., 2022, St. Martinus Messe, in: Stretta Music [on-line], https://www.stretta-music.com/en/johann-st-martinus-messenr-602966.html [access: 25.02.2022].
• Kocsár Miklós – Józsa László: Szent Márton püspök dicsérete – Koncert a Székesegyházban (Szombathely), 2015, in: Via Sancti Martini [online], http://www.viasanctimartini.hu/ programok/2015-november-8-1600--kocsar-miklos--jozsa-laszlo-szent-martonpuspok-dicserete--koncert-a-szekesegyhazban--elte-bartok-bela-enekkara-es-egyetemi-koncert-zenekaraszombathely-szekesegyhaz [access: 14.02.2022].
• Kowalewicz H., 1965, Polska twórczość sekwencyjna wieków średnich, in: Lewański J. (ed.), Średniowiecze. Studia o kulturze, vol. II, Załad Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Launay D., 1961, A propos de quelques motets polyphoniques en l’honneur de saint Martin. Contribution à l’histoire du motet aux XVIe et XVIIe siècle, Revue de Musicologie, vol. 47, p. 67-80.
• Lefèvre S., 1992, Éloi d’Amerval, in: Hasenohr G., Zink M. (ed.), Diction naire des lettres françaises: Le Moyen Âge, Fayard, Paris, p. 402-403.
• Leszczyńska A., 1997, Melodyka niderlandzka w polifonii Josquina, Obrechta i La Rue, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Leszczyńska A., 2002, Obrecht Jakob, in: Dziębowska E. (ed.), Encyklopedia muzyczna. Część biograficzna, vol. 7, Wydawnictwo Naukowe PWM, Kraków, p. 128-131.
• Lindmayr-Brandl A., 1990, Quellenstudien zu den Motetten von Johannes Ockeghem, Laaber-Verlag, Laaber.
• Magro A., Vendrix P. (ed.), 1997, Intoduction, in: D’Amerval E., Missa Dixerunt discipuli, Honoré Champion, Paris, p. IX-XIV.
• Maurey Y., 2005a, Music and Ceremony in Saint-Martin of Tours, 1205-1500, Ph.D. dissertation, The University of Chicago, Chicago.
• Maurey Y., 2005b, A Courtly Lover and an Earthly Knight Turned Soldiers of Christ in Machaut’s Motet 5, Early music history, vol. 24, p. 169-211.
• Maurey Y., 2014, Medieval Music, Legend, and the Cult of St Martin. The Local Foundations of a Universal Saint, Cambridge University Press, Cambridge.
• Maurey Y., 2015, A Soldier of Great Prowess in a Motet around 1500, Acta Musicologica, vol. 87, f. 2, p. 154-191.
• Mielczewski M., 1976, Opera Omnia, vol. II, Koncerty wokalno-instrumentalne, Szweykowski Z.M. (ed.), Monumenta Musicae in Polonia, PWM, Kraków.
• Mielczewski M., 2013, Opera Omnia, Series II, Katalog tematyczny utworów, Przybyszewska-Jarmińska B. (ed.), Instytut Sztuki PAN, Warszawa.
• Mika B., 2018, Beatus Vir. Błogosławiony Mąż, in: Beatus Vir. Paweł Łukaszewski, Chór Filharmonii Częstochowskiej Collegium Cantorum – Aleksandra Zeman (booklet accompanying the CD), „Musica Sacra” 9, DUX 1465.
• Miškinis V., 2006, Missa brevis. Missa Sancti Martini, Mainz: Schott Music, in: Schott Music Group [online], https://en.schott-music. com/shop/missa-brevis-no220543.html [access: 10.02.2022].
• Morawska K., 2002, Orlando di Lasso, in: Dziębowska E. (ed.), Encyklopedia muzyczna PWM. Część biograficzna, vol. 7, PWM, Kraków, p. 175-218.
• Musik im Gottesdienst, 2017, Katholische Kirche in Rapperswil-Jona. Stadtpfarrblatt no. 11, p. 13, in: Katholische Kirche in Rapperswil-Jona [on-line], https://krj.ch/wp-content/uploads/spbnov17hp.pdf [access: 14.02.2022].
• Nowak W., 2010, St. Martinus Messe in D, in: Musicalion [on-line], https://www.musicalion.com/en/scores/sheet-music/2935/ wolfgang-nowak/24323/st-martinus-messe-in-b-1-kyrie [access: 23.03.2022].
• Nowak W., 2019, Św. Marcin z Tours: duchowość, kult, wzór ewangelizacji w dziele integracji Europy, Studia Elbląskie, vol. 20, p. 245-256.
• Obrecht J., 1984, Missa de Sancto Donatiano; Missa de Sancto Martino, in: Hudson B. (ed.), Collected Works, New Obrecht Editon 3, Vereniging voor Nederlandse Muziekgeschiednis, Utrecht.
• Oury G., 1962, Les messes de saint Martin dans les sacramentaires gallicans, romano-francs et milanais, Etudes grégoriennes, vol. 5, p. 73-97.
• Oury G., 1967, Formulaires anciens pour la Messe de saint Martin, Études grégoriennes, vol. 7, p. 21-40.
• Parzych-Blakiewicz K., 2019, Warmińska hagiologia (2010-2018), Studia Elbląskie, vol. 20, p. 285-300. Pikulik J., 1973, Sekwencje polskie, „Musica Medii Aevi”, vol. IV, Morawski J. (ed.), PWM, Kraków.
• Pikulik J., 1976, Sekwencje polskie, „Musica Medii Aevi”, vol. V, Morawski J. (ed.), PWM, Kraków.
• Pikulik J., 1995, Śpiewy Alleluia de sanctis w polskich rękopisach przedtrydenckich. Studium muzykologiczne, Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej, Warszawa.
• Pitzl J. & Prikoszovits J., 2004, St. Martinus – Messe, in: Seeps Music Treff [on-line], https://www.musikinstrumente-noten.at/produkt/st-martinus-messe-ausgabe-fuer-orgel/ [access: 12.02.2022].
• Planchart A.E., 2012, Music for the Papal Chapel in the Early Fifteenth Century, in: Kirkman A. (ed.), Sacred and Liturgical Renaissance Music, Ashgate, Farnham, p. 3-34.
• Przybyszewska-Jarmińska B., 2011, Muzyka pod patronatem polskich Wazów. Marcin Mielczewski, Instytut Sztuki PAN, Warszawa.
• Przybyszewska-Jarmińska B., 2004, Polychoral Compositions and/or Polychoral Performances. On Sacred Works by Marcin Mielczewski from Sources Originating from Gdańsk and Silesia, in: Szlagowska D. (ed.), Musica Baltica. Im Umkreis des Wandels – von den „cori spezzati” zum konzertierenden Stil, Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki, Gdańsk, p. 256-264.
• Robertson A.W., 2002, Guillaume de Machaut and Reims: Context and Meaning in his Musical Works, Cambridge University Press, Cambridge.
• Rombach W., 2016, Die Solomotetten zum heiligen Martin aus der Sammlung Johann Donfrieds, in: Fürst G. (ed.), Martin von Tours. Leitfigur für ein humanes Europa und die Zukunft des Christentums in Europa, Schwabenverlag, Ostfildern, p. 81-84.
• Rozynkowski W., 2016, Przejawy kultu św. Marcina w Polsce – wybrane zagadnienia, Przegląd Zachodniopomorski, vol. 1, p. 233-248.
• Schlager K.H., 1965, Thematischer Katalog der ältesten Alleluia-Melodien, Verlag: W. Ricke, München.
• Schlenker M., 2022, Martin. Kantate, in: Merseburger Verlag [on-line], https://merseburger.de/produkt/martin-2/# [access: 15.02.2022].
• Sehnal J., Pešková J., 1998, Caroli Liechtenstein-Castelcorno Episcopi Olomucensis operum artis musicae collectio Cremsiri Reservata (Catalogus artis musicae in Bohemia et Moravia Cultae. Artis Musicae Antiquioris Catalogorum Series V), vol. I-II, Národní knihovna ČR, Editio Supraphon, Praha.
• Sparks E.H., 1963, Cantus Firmus in Mass and Motet 1420-1520, University of California Press, Berkeley.
• Stahl A., 2022, Missa in honorem S. Martini Turonensis, in: Hoffmeister XIX [on-line], https://hofmeister.rhul.ac.uk/2008/content/database/indices/composers/composer/compo_032893.html?fieldTxt=composers&startTxt=Sa-Sz&current=compo_032893&field1Txt=Stahl,%20Al [access: 12.02.2022].
• St. Martins Fest, 2004, Amtliche Mitteilungen der Diözese Eisenstadt, no. 519/9 (25 Oktober).
• Strohm R., 1990, Music in Late Medieval Bruges, Clarendon Press, Oxford.
• Sulpicjusz S., 1995, Żywot świętego Marcina, in: Sulpicjusz S., Pisma o św. Marcinie z Tours, transl. Nowak P.J., Źródła Monastyczne 8, Wydawnictwo Benedyktynów Tyniec, Kraków, p. 49- 87.
• Szent Márton dicsérete-koncert a Székesegyházban november 8-án, 2015, in: Szent Márton [on-line], http://szentmarton.martinus.hu/hirek/203/szent-marton-dicserete-koncert-a-szekesegyhaz ban-november-8-an [access: 14.02.2022].
• Szweykowski Z.M., 1999, Z problemów techniki polichóralnej Marcina Mielczewskiego, in: Szweykowski Z.M. (ed.), Marcin Mielczewski.
• Studia, Musica Iagellonica, Kraków, p. 125-137.
• Towarek P., 2021a, Messe Kompositionen zu Ehren der heiligen Anna.
• Umriss der Problematik, Roczniki Humanistyczne, vol. 69/12, p. 183-196.
• Towarek P., 2022, Św. Marcin z Tours w średniowiecznych propriach mszal nych. Zarys problematyki, in: Mączka E.M., Mikołajczak S., Piechocka-Kłos M., Towarek P. (ed.), Święty Marcin w wierze, pobożności sztuce – dawniej i dziś. Perspektywa uniwersalna i regionalna, Zakład Poligraficzny UWM, Olsztyn, p. 53-74.
• Towarek P., 2021b, Wielkie formy muzyczne dedykowane św. Józefowi, Studia Elbląskie, vol. 22, p. 227-257.
• Troupeau G., 1996, Une description de l’Office de la Saint-Martin dans la collégiale de Tours au début du XVIIIe siècle, Bulletin de la Société archéologique de Touraine, vol. 44, p. 897-912.
• Van Zandt Fickett M., 1983, Chants for the Feast of St Martin of Tours, Ph.D. dissertation, The Catholic University of America, Washington.
• Van Zandt Fickett M. (ed.), 2006, Historia Sancti Martini, Institute of Mediæval Music, Ottawa.
• Wegman R., 1996, Born for the Muses: The Life and Masses of Jacob Obrecht, Clarendon Press, Oxford.
• Zeman A., 2019, Autoreferat. Dzieło habilitacyjne, in: Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina [online], https://chopin.edu.pl/uploaded_files/1590677753_1590662898_aleksandra-zemanautoreferat-habilitacja-30-04-201.pdf [access: 15.02.2022].

Identifiers

ISSN

1233-9717