Reprezentacja świata u osób z afazją

• Authors: Panasiuk Jolanta

Title variants

EN

Representation of the world in patients with aphasia

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Ludzkie możliwości umysłowe jest wynikiem twórczej aktywności natury – taki pogląd przewija się w poglądach wielu badaczy i myślicieli. Na procesach filo- i ontogenetycznie wcześniejszych – automatycznych i nieświadomych – osadzają się czynności intencjonalne, uświadomione, zaplanowane i kontrolowane – najpóźniej wykształcone w rozwoju gatunku ludzkiego i najpóźniej kształtujące się w rozwoju każdej jednostki. Zgodnie z tezą Herdera-Humboldta, w wypowiedziach zawarta jest pewna forma myślenia, stąd należy się spodziewać, że afatyczna dezintegracja mowy doprowadza u osób z afazją do zmian na poziomie struktur poznawczych. Patomechanizmy mózgowe, które mają bezpośredni lub pośredni wpływ na procesy poznawcze człowieka zostały już w większości zidentyfikowane i opisane. Zaburzenia poznawcze występujące u osób ze schorzeniami neurologicznymi przejawiają się rozmaicie w zależności od: etiologii uszkodzenia mózgu, zakresu i lokalizacji zmian patologicznych w tkance nerwowej, przebiegu choroby neurologicznej, etapu jej leczenia i wyników rehabilitacji.

EN

Human intellectual capabilities are the result of nature’s creative activity: this view is present in the opinions of many scholars and thinkers. The phylogenetically and ontogenetically earlier processes, automatic and unconscious, are covered by intentional, conscious, planned and controlled functions shaped late in the development of the human species and formed in the late stage of every individual’s development. According to the Herder-Humboldt thesis, utterances contain a certain form of thinking, hence it should be expected that the aphasic disintegration of speech produces changes at the level of cognitive structures in aphasic persons. Cerebral pathomechanisms that have a direct or indirect impact on the processes of human cognitive processes have been mostly identified and described. Cognitive disorders in persons with neurological conditions manifest themselves differently, depending on: the etiology of brain damage, the range and location of pathological changes in nervous tissue, the course of a neurological disease, stages of its treatment, and rehabilitation results.

Keywords

PL

afazja; język; poznanie; postawa konkretna; postawa abstrakcyjna

EN

aphasia; language; cognition; concrete attitude; abstract attitude

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2014-2015
• Volume: 43-44
• Pages: 257-279

Dates

published

2014-01-01

Contributors

author

Panasiuk Jolanta

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin Zakład Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego

References

• Bartmiński J., 1993, Styl potoczny [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, red. J. Bartmiński, (t. 2: Współczesny język polski, 115–134), Wrocław.
• Bartmiński J., Panasiuk J., 2001, Stereotypy językowe [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wyd. UMCS, Lublin, 368–395.
• Bolewska A., 1985, Ogólne założenia teorii Kurta Goldsteina [w:] Wybrane zagadnienia neuropsychologii klinicznej, red. D. Kądzielawa, Wyd. UW, Warszawa, 23–28.
• Furdal A., 1990, Językoznawstwo otwarte, Zakł. Narod. im. Ossolińskich, Wrocław.
• Goldstein K., 1948, Language and Language Disturbances, Ronald Press, New York.
• Grabias S., 1997a, Język w zachowaniach społecznych, Wyd. UMCS, Lublin.
• Grabias S., 1997b, Mowa i jej zaburzenia, „Audiofonologia”, 10, 9–36.
• Grabias S., 2001, Perspektywy opisu zaburzeń mowy [w:] Zaburzenia mowy, red. S. Grabias, t. 1, Wyd. UMCS, Lublin, 11–43.
• Grabias S., 2007, Język, poznanie, interakcja. Mowa. Teoria – Praktyka [w:] Język, interakcja, zaburzenia mowy. Metodologia badań, red.T. Woźniak, A. Domagała, t. 2, Wyd. UMCS, Lublin, 355–377.
• Jakobson R., 1964, Dwa aspekty języka i dwa typy zakłóceń afatycznych, przeł. L. Zawadowski, [w:] W poszukiwaniu istoty języka, red. M. R. Mayenowa, t. 1, PIW, Warszawa, 150–175.
• Jakobson R., 1968, Child Language, Aphasia and Phonological Universal, Mouton, Haga.
• Jakobson R., 1989, W poszukiwaniu istoty języka, t. 1–2, przeł. M. R. Mayenowa, PIW, Warszawa.
• Kaczmarek B. L. J., 1995, Mózgowa organizacja mowy, Ag. Wyd.-Handlowa AD, Lublin.
• Kania J. T., 1969/1970, Narastanie systemu fonologicznego w mowie dziecka i jego rozpad w afazji (charakterystyka porównawcza), „Folia Societatis Scientiarum Lublinensis”, Sectio A-D, vol. 9/10, 55–60.
• Kogan W. M., 1962, Wosstanowlenije rieczi pri afaziji, Izd. CIETIN, Moskwa.
• Konorski J., 1969, Integracyjna działalność mózgu, PWN, Warszawa.
• Kordys J., 1991, Mózg i znaki, PIW, Warszawa.
• Kotarbiński T., 1990, Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk, PWN, Warszawa.
• Kozielecki J., 2000, Koncepcje psychologiczne człowieka, Wyd. Akademickie Żak, Warszawa.
• Krasowicz-Kupis G., 1999, Rozwój metajęzykowy a osiągnięcia w czytaniu u dzieci 6–9-letnich, Wyd. UMCS, Lublin.
• Kwarciak B., 1995, Początki i podstawowe mechanizmy świadomości metajęzykowej, Wyd. UJ, Kraków.
• Lakoff G., Johnson M., 1988, Metafory w naszym życiu, przeł. T. P. Krzeszowski, PIW, Warszawa.
• Lancker van D., 1972, Language Lateralization and Grammars, „Working Papers in Phonetics”, 23, 24–31.
• Lebrun Y., 1988, Multilinguisme et Aphasic, „Revue de Laryngologie”, 109, 299–306.
• Łączkowska M. A., 1993, Znaczenie ontogenezy w przywracaniu mowy [w:] Opuscula Logopaedica in honorem Leonis Kaczmarek, Wyd. UMCS, Lublin, 159–162.
• Łuria A. R., 1976, Problemy neuropsychologii i neurolingwistyki, przeł. E. Madejski, PWN, Warszawa.
• Maruszewski M., 1966, Afazja. Zagadnienia teorii i terapii, PWN, Warszawa.
• Matczak A., 2000, Style poznawcze [w:] Psychologia. Podręcznik akademicki, red. J. Strelau, t. 2, Gd. Wyd. Psychologiczne, Gdańsk, 761–782.
• Minsky M., 2007, Teoria systemu schematów, [w:] Psychologia poznawcza w trzech ostatnich dekadach XX wieku, red. Z. Chlewiński, przeł. R. Balas, Gd. Wyd. Psychologiczne, Gdańsk, 281–350.
• Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B., 2006, Psychologia poznawcza, PWN, Academica, Warszawa.
• Nosal Cz., 1990, Psychologiczne modele umysłu, PWN, Warszawa.
• Obuchowski K., 1982, Kody orientacji i struktura procesów emocjonalnych, PWN, Warszawa.
• Panasiuk J., 2012, Afazja a interakcja. TEKST – metaTEKST – konTEKST, Wyd. UMCS, Lublin.
• Panasiuk J., 2014, Terapia logopedyczna a mechanizmy neuroplastyczności, [w:] Nowa Logopedia, Diagnoza i terapia logopedyczna osób dorosłych i starszych, red. M. Michalik, t. 5, Collegium Columbianum, Kraków, 41–65.
• Pawłow I. P., 1951, Wybór pism, przeł. L. Skarżyński, oprac. Ch. S. Kosztojan, W. W. Strogonow, G. D. Smirnow, PZWL, Warszawa.
• Piaget J., 1992, Mowa i myślenie u dziecka, przeł. J. Kołudzka, PWN, Warszawa.
• Przesmycka-Kamińska J., 1980, Zaburzenia porozumiewania się słownego z otoczeniem w afazji, Wyd. Uniw. Wrocławskiego, Wrocław.
• Quine W. V. O., 1999, Słowo i przedmiot, przeł. C. Cieśliński, Fundacja Aletheia, Warszawa.
• Saussure de F., 1991, Kurs językoznawstwa ogólnego, przeł. K. Kasprzyk, PWN, Warszawa.
• Schaff A., 1967, Język a poznanie, PWN, Warszawa.
• Tatarkiewicz W., 1998, Historia filozofii, t. 1–3, PWN, Warszawa.
• Warchala J., 2003, Kategoria potoczności w języku. Katowice, Wydawnictwo UŚ.
• Wierzbicka A., 2000, Wielopoziomowość leksyki języka naturalnego. Na przykładzie współczesnego języka polskiego [w:] Beiträge der Europäischen Slavistischen Linguistik (POLYSLAV), red. K. Böttger, M. Giger, B. Wiemer, t. 3, Verlag Otto Sanger, München, 207–211.
• Wilkoń A., 1987, Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Wyd. UŚ, Katowice.
• Wolska A., 2000, Mózgowa organizacja czynności psychicznych. Skrypt dla studentów humanistycznych studiów uniwersyteckich, Oficyna Wyd. Impuls, Kraków.
• Wygotski L. S., 1982–1984, Sobranije soczinienij, t. 1–6, oprac. A. W. Zaporożec, Pedagogika, Moskwa.
• Wygotski L. S., 1989, Myślenie i mowa, przeł. E. Flesznerowa, J. Fleszner, PWN, Warszawa.
• Zeigarnik B. W., 1969, Patologia myślenia, przeł. I. Obuchowska, PWN, Warszawa.
• Zeigarnik B. W., 1983, Podstawy patopsychologii klinicznej, przeł. A. Marciszewska, H. Zaborowska, PWN, Warszawa.