Nauka i racjonalność na gruncie teorii działań komunikacyjnych

• Authors: Michalska Anna

Title variants

EN

Science and Rationality in the Theory of Communicative Actions

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Klasyczna filozofia nauki, której podstawowe założenia zostały na przestrzeni lat poddane surowej krytyce, pojmuje naukę jako medium i probierz racjonalności. Przy tym założeniu teoria nauki staje się teorią racjonalności. Teoria działań komunikacyjnych Jürgena Habermasa proponuje interesującą modyfikację tej klasycznej perspektywy. W tym ujęciu, pojęcie racjonalności jest szersze niż pojęcie nauki; racjonalność okazuje się niesprowadzalna do nauki w tym sensie, że nauka stanowi jeden z trzech filarów racjonalności. Oznacza to również, że nauka nie może być degradowana do poziomu racjonalności instrumentalnej. To ujęcie relacji między nauką a racjonalnością, które proponuje Habermasowska pragmatyka formalna, rzuca światło na jeden z najczęściej formułowanych pod adresem koncepcji Habermasa zarzutów, zgodnie z którym idea działań komunikacyjnych jest nierealistyczna. W odpowiedzi na ten zarzut zwracam uwagę na fakt, iż teoria działań komunikacyjnych wyznacza zbiór warunków empirycznych, które muszą być spełnione, aby działanie komunikacyjne było możliwe. Te warunki są wymagające, lecz nie nierealistyczne.

EN

The “classical” philosophy of science, basic tenets of which have been subjected to severe criticism over the years, conceives of science as the medium and the touchstone of rationality. Based on this assumption, the theory of science is the theory of rationality. Habermas’ theory of communicative action offers an interesting switch to this classical perspective. In his account, the notion of rationality is wider than that of science: rationality is irreducible to science constituting only one of three pillars of rationality. It also means that science cannot be reduced to an instrumental form of rationality. This account of the relationship between science and rationality sheds a light on the most frequently formulated critical argument against Habermas’ theory, according to which the idea of communicative action is unrealistic. In my reply to that I argue that the theory of communicative actions determine a set of empirical conditions that must be met for a communicative action to be possible. These conditions are demanding, but hardly unrealistic.

Keywords

PL

nauka; racjonalność; teoria działań komunikacyjnych; empiryczne warunki działania komunikacyjnego; trancendentalne warunki działania komunikacyjnego

EN

science; rationality; theory of communicative action; empirical conditions of communicative action; transcendental conditions of communicative action

• Publisher: Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne
• Year: 2015
• Volume: 3
• Pages: 223-240

Contributors

author

Michalska Anna

• Instytut Filozofii i Socjologii PAN, 00-330 Warszawa, ul. Nowy Świat 72, Polska