Księgozbiór toruńskiego pastora Krzysztofa Henryka Andrzeja Gereta. Na podstawie katalogów aukcyjnych z lat 1764–1768

• Authors: Iwona Imańska

Title variants

EN

The book collection of Torun’s vicar Krzysztof Henryk Andrzej Geret: on the basis of the auction catalogues from the years 1764–1768

DE

Buchsammlung des Thorner Pastors Christoph Heinrich Andreas Geret. Anhand der Auktionskataloge aus den Jahren 1764–1768

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Księgozbiór toruńskiego pastora Krzysztofa Henryka Andrzeja Gereta to największa biblioteka prywatna zgromadzona przez toruńskich kolekcjonerów w okresie staropolskim. Po śmierci pastora biblioteka została rozproszona w trakcie trzech licytacji, które odbyły się w Toruniu w latach: 1764, 1765 i 1768. W artykule zawarta została krótka prezentacja tej biblioteki na podstawie katalogów aukcyjnych, które obecnie w komplecie przechowywane są w zbiorach Staatsbibliothek zu Berlin – Preussischer Kulturbesitz i są dostępne on-line. Księgozbiór zdominowały prace tematycznie bliskie zainteresowaniom zawodowym Gereta, tj. publikacje o treści religijnej, na które przeznaczono trzecią aukcję. Przeważała w tym wypadku książka protestancka z przewagą luterańskiej, ale inne wyznania też były reprezentowane. Poza tym pastor posiadał w sporym wyborze książki o bardzo różnej tematyce, w tym dzieła z zakresu prawa, historii, filologii i filozofii, a także publikacje o treści medycznej. Katalogi rejestrują w sumie 15 174 woluminy, jednak tytułów zgromadził pastor znacznie więcej, gdyż niektóre tomy zawierały czasami nawet po kilkaset drobnych druków, dokumentujących ówczesne życie religijne, społeczne i polityczne. Tak pokaźny zbiór drobnych objętościowo publikacji wyróżniał księgozbiór Gereta spośród innych znanych nam z zawartości dużych bibliotek prywatnych XVIII stulecia.

EN

The book collection of Toruń’s vicar Krzysztof Henryk Adrzej Geret is the biggest private library in Toruń from the Old-Polish period. After the vicar’s death the books from the library were dispersed as a result of three auctions which took place in Torun in the years: 1764, 1765 and 1768. The article includes a short presentation of the library on the basis of the auction catalogues which are now kept in the collections of Staatsbibliothek zu Berlin – Preussischer Kulturbesitz and are available on-line. The majority of the books from Geret’s library are connected with his professional interest- they are mostly religious texts which were sold in the third auction. The collection predominantly included Protestant books (the majority of which were Lutheran); however, other denominations were also represented in the collection. Besides, the vicar also owned books from other fields such as law, history, philology, philosophy and medicine. The catalogues record 15,174 books; it must be noted that some volumes included even hundreds of minor prints which documented the religious, social and political life of the time. The considerable quantity of minor prints made Geret’s collection unique in comparison with the content of private libraries in the 18th century.

DE

Die Buchsammlung des Thorner Pastors Christoph Heinrich Andreas Geret war die größte unter den privaten altpolnischen Bibliotheken der Thorner Buchsammler. Nach dem Tode des Seelsorgers wurde der Buchbestand infolge von drei Auktionen, die in den Jahren 1764, 1765 und 1768 in Thorn stattfanden, zerstreut. In dem Beitrag wurde die Bibliothek anhand von Auktionskatalogen, die sich zur Zeit in den Beständen der Staatsbibliothek zu Berlin – Preußischer Kulturbesitz befinden und on-line zugänglich sind, beschrieben. In der Sammlung dominierten Arbeiten, die den beruflichen Interessen Gerets nahe standen, d.h. Publikationen mit religiösem Inhalt, die in der dritten Auktion verkauft wurden. Den Großteil machten protestantische – hauptsächlich lutherische – Bücher aus, vertreten waren jedoch auch andere Konfessionen. Der Pastor besaß überdies eine große Auswahl von Büchern mit sehr unterschiedlicher Thematik, darunter juristische, historische, philologische und philosophische sowie medizinische Werke. In den Katalogen sind insgesamt 15 174 Bände verzeichnet. In Wirklichkeit hat der Pastor jedoch deutlich mehr Titel gesammelt, da manche Bände gar einige Hunderte von kleineren Veröffentlichungen enthielten, welche das damalige religiöse, gesellschaftliche und politische Leben dokumentierten. Dieser beindruckende Bestand an weniger umfassenden Publikationen zeichnete Gerets Buchsammlung unter den anderen, uns bekannten großen Privatbibliotheken des 18. Jahrhunderts aus.

Keywords

PL

Krzysztof Henryk Andrzej Geret; Toruń; aukcje książek; katalogi aukcyjne; proweniencja

EN

Krzysztof Henryk Andrzej Geret; Toruń; book auctions; auction catalogues; provenance

DE

Christoph Heinrich Andreas Geret; Thorn; Buchauktionen; Auktionskataloge; Provenienz

• Publisher: The Nicolaus Copernicus Public Provincial Library in Torun, Poland
• Journal: Folia Toruniensia
• Year: 2015
• Volume: 15
• Pages: 25-42

Dates

published

2015-12-23

Contributors

author

Iwona Imańska

• Instytut Informacji Naukowej i Bibliologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, ul. W. Bojarskiego 1, 87-100 Toruń, Polska

References

• [Geret Ch. H. A.], Bibliothecae viri dum viveret summe Reverendi Amplissimi Doctissimique Christoph. Henr. Andr. Geret S.R.M. Boruss. in consistorio Sambiensi et Seren. March. Brandenb. Onold. a consiliis Ecclesiasticis Rev. Ministerii I. A. C quod Thoruni est Senioris et Eccles. Pastoris Longe Meritissimi. Pars complectens libros philolog., philos., historicos et juridicos Thoruni d. 3 [rz.] Junii 1765 [rz.] in aedibus Geretianis auctionis lege parata pecunia vendendos, Gedani Literis Schreiberianis [1765].
• [Geret Ch. H. A.], Bibliothecae viri dum viveret summe Reverendi Amplissimi Doctissimique Christoph. Henr. Andr. Geret S.R.M. Boruss. in consistorio Sambiensi et Seren. March. Brandenb. Onold. a consiliis Ecclesiasticis Rev. Ministerii I. A. C quod Thoruni est Senioris et Eccles. Pastoris Longe Meritissimi. Pars reliqua complectens libros ad sanctiores disciplinas pertinentes cum appendice medicor. et miscellaneor Thoruni d. 30 [rz.] Maji 1765 [rz.] in aedibus Geretianis auctionis lege parata pecunia vendendos, Gedani Literis Schreiberianis [1768].
• [Geret Ch. H. A.], Catalogus librorum incompactorum ex omni atrium genere, Thoruni d. 18 [rz.] Junii 1764 [rz.] in aedibus Geretianis auctionis lege parata pecunia vendorum, b.m.w. [1764].
• de Lyra N., Postilla super totam Bibliam, cum expositionibus Guillelmi Britonis et additionibus Pauli Burgensis replicisque Matthiae Doering, Nürnberg A. Koberger 1481.
• Estreicher K., Bibliografia polska, t. 17, Kraków 1899.
• Grzegorz z Żarnowca, Postilla Oder Außlegung der Sontags Evangelien und anderer Fest Der Allgemeinen Kirchen durch das gantze Jahr, Amberg 1603.
• Herolt J., Sermones Discipuli de tempore et de sanctis, Strasburg 1487.
• Historia Torunia, red. M. Biskup, t. 2, cz. 3: Między barokiem i oświeceniem (1660–1793), oprac. J. Dygdała, S. Salmonowicz, J. Wojtowicz, Toruń 1996.
• Imańska I., Książnica Kopernikańska a kolekcjonerstwo w dawnym Toruniu. Na przykładzie książek z biblioteki pastora Krzysztofa Henryka Andrzeja Gereta, Folia Toruniensia, t. 13: 2013.
• Imańska I., Per medium auctionis. Aukcje książek w Rzeczypospolitej (XVII–XVIII w.), Toruń 2013.
• Jędrzejowska H., Pelczarowa M., Katalog inkunabułów Biblioteki Miejskiej w Gdańsku, Gdańsk 1954.
• Loha G., Verzeichnis der Kataloge von Buchauktionen und Privatbibliotheken aus dem deutschsprachigen Raum, Tl. 1–7, Leipzig 1995–2014
• Migoń A., W kręgu bibliologii XVIII w. Johann Carl Conrad Oelrichs (1722–1798). Jego prace bibliologiczne i księgozbiór, Roczniki Biblioteczne R. 27: 1983.
• Mocarski Z., Książka w Toruniu do roku 1793. Zarys dziejów, Toruń 1934.
• Piotrowska E., Gdańskie kolekcje biblioteczne XVI–XVIII wieku w zbiorach Biblioteki Gdańskiej PAN, Gdański Rocznik Kulturalny, R. 12: 1989.
• Podlaszewska K., XVIII-wieczne księgozbiory mieszczan toruńskich jako przejaw ich kultury umysłowej, [w:] 500-lecie polskiego słowa drukowanego na Śląsku. Materiały sesji naukowej 9–11 X 1973, Wrocław, kol. red. A. Kisza et al., Wrocław 1978.
• Salmonowicz S., Geret Krzysztof Henryk Andrzej, [w:] Toruński Słownik Biograficzny, t. 4, red. K. Mikulski, Toruń 2004.
• Salmonowicz S., Życie religijne luteranów toruńskich w XVII–XVIII w., Odrodzenie i Reformacja w Polsce, t. 34: 1989.
• Schertzera J. A., Breviculus theologicus, Lipsk 1688.
• Serczykowa B., Pierwszy stały regulamin aukcji książek w Toruniu z 1718 roku, Zeszyty Naukowe UMK w Toruniu, 1966, Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 18, Nauka o Książce 4.
• Thornische Wöchentliche Nachrichten und Anzeigen, 1764.
• Tondel J., Inkunabuły w zbiorach Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie, Toruń 2007.

Identifiers

DOI

10.12775/FT.2015.002