Zapis procesów peryglacjalnych i wiek szczelin kontrakcji termicznej w południowo-zachodniej części poziomu katarzynowskiego (Polska Środkowa)

• Authors: Joanna Petera-Zganiacz

Title variants

EN

Record of periglacial processes and age of the thermal contraction structures in the southwestern part of the Katarzynów Level (Central Poland)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przeanalizowano ślady środowiska peryglacjalnego zapisanego w osadach, takie jak struktury kontrakcji termicznej czy poziom kamienisty. Badania przeprowadzono na stanowisku Rosanów położonym w strefie krawędziowej Wyżyny Łódzkiej, w obrębie poziomu katarzynowskiego. W budowie geologicznej stanowiska dominują glacigeniczne piaski gliniaste, zdeponowane podczas stadiału warty, w których powstały różne struktury deformacyjne. Część struktur została zinterpretowana jako szczeliny kontrakcji termicznej z pierwotnym wypełnieniem piaszczystym. Typ pozostałych struktur określono jako dajki klastyczne. Analiza cech teksturalnych utworów budujących podłoże dla struktur kontrakcji termicznej oraz wypełniających te struktury pozwoliła na ocenę oddziaływania środowiska peryglacjalnego na osady. Zastosowanie datowania termoluminescencyjnego nie okazało się pomocne podczas określenia wieku badanych osadów i struktur. Wiek klinów z pierwotnym wypełnieniem piaszczystym określono przede wszystkim na podstawie ich relacji z poziomem kamienistym.

EN

The occurrence of periglacial processes in the past is possible to reconstruct on the base of evidences such as thermal contraction structures or stone pavement. Textural properties of deposits can also deliver important information. Investigations was carried in Rosanów site, located on the Katarzynów level – one of the levels of the edge-zone of the Łódź Plateau. In the study area sand till as host sediment of deformational structures occur. Some of the structures has typical features of the sand-wedge casts, the other were interpreted as clastic dikes. Textural analysis of the host sediments and deposits, which fill thermal contraction structures allow to evaluate impact of periglacial environment on deposits. Thermoluminescence dating of host deposits, infilling of sand wedges and covering aeolian sand gives very similar results, so the age of structures was establish by the indirect indicators.

Keywords

PL

szczeliny kontrakcji termicznej; analiza teksturalna; datowania TL; Polska Środkowa

EN

sand wedges; textural analysis; TL dating; Central Poland

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe
• Journal: Acta Geographica Lodziensia
• Year: 2013
• Volume: 101
• Pages: 101-115

Dates

published

2013

Contributors

author

Joanna Petera-Zganiacz

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geomorfologii i Paleogeografii

References

• Bateman M.D., 2008 – Luminescence dating of periglacial sediments and structures. Boreas, 37: 574-588.
• Czubla P., Forysiak J., Petera-Zganiacz J., Grajoszek M., Wiśniewska M., 2013 – Charakterystyka litologiczno-petrograficzna osadów czwartorzędowych w dolinie Warty (stanowisko Koźmin-Północ). Przegląd Geologiczny, 61 (2): 120-126.
• Dobrowolski R., Fedorowicz S., 2007 – Glacial and periglacial transformation of palaeokrast in the Lublin-Volhynia region (SE Poland, NW Ukraine) on the base of TL dating. Geochronometria, 27: 41-46.
• Dylik J., 1953 – O peryglacjalnym charakterze rzeź-by środkowej Polski. Acta Geographica Universitatis Lodziensis, 4: 109 s.
• Dylik J., 1964 – Sur les changements climatiques pendant le dernière période froide. Report VIth International Congress on Quaternary, v. 4, Łódź: 55-66.
• Dylik J., 1966 – Problems of icewedge structures and frost-fissure polygons. Biuletyn Peryglacjalny, 15: 241-291.
• Dylik J., 1976 – The main elements of Upper Pleistocene paleogeography in Central Poland. Biuletyn Peryglacjalny, 16: 85-115.
• Dylikowa A., 1961 – Katarzynów. Guide-book of Excursion C. The Łódź region. VIth INQUA Congress, Poland: 42-48.
• Dylikowa A., 1967 – Wydmy środkowej Polski i ich znaczenie dla stratygrafii schyłkowego plejstocenu. W: J. Dylik, R. Galon (red.), Czwartorzęd Polski. PWN, Warszawa: 353-371.
• Dylikowa A., 1970 – Cechy podłoża wydm w Katarzynowie kolo Łodzi. Acta Geographica Lodziensia, 24: 135-154.
• Fiedorczuk J., Bratlund B., Kolstrup E., Schild R., 2007 – Late Magdalenian feminine flint plaquettes from Poland. Antiquity, 81: 97-105.
• Folk R.L., Ward W.C., 1957 – Brazos River bar: a study in the significance of grain size parameters. Journal of Sedimentary Petrology, 27 (1): 3-26.
• Forysiak J., 2005 – Rozwój doliny Warty między Burzeninem i Dobrowem po zlodowaceniu warty. Acta Geographica Lodziensia, 90: 116 s.
• French H.M., 1976 – The periglacial environment. Longman, London and New York: 309 s.
• French H.M., Demitroff M., Forman S.L., Newell W.L., 2007 – A chronology of Late-Pleistocene permafrost events in Southern New Jersey, Eastern USA. Permafrost and Periglacial Processes, 18: 49-59.
• Ghysels G., Heyse I., 2006 – Composite-wedge pseudomorphs in Flanders, Belgium. Permafrost and Periglacial Processes, 17: 145-161.
• Gilewska S., 1986 – Podział Polski na jednostki geomorfologiczne. Przegląd Geograficzny, 58 (1-2): 15-40.
• Goździk J.S., 1973 – Geneza i pozycja stratygraficzna struktur peryglacjalnych w środkowej Polsce. Acta Geographica Lodziensia, 31: 117 s.
• Goździk J.S., 1991 – Sedimentological record of aeolian processes from the upper Pleni-vistulian at the turn of Pleni- and Late Vistulian in Central Poland. Zeitschrift für Geomorphologie, Supplement bd, 90: 51-60.
• Goździk J.S., 2007 – The Vistulian aeolian succession in central Poland. Sedimentary Geology, 193: 211-220.
• Gradziński R., Kostecka A., Radomski A., Unrug R., 1986 – Zarys sedymentologii. Wyd. Geol., Warszawa: 628 s.
• Guhl A., Bertran P., Zielhofer C., Fitzsim-mons K.E., 2013 – Optically Stimulated Luminescence (OSL) dating of sand-filled wedge structures and their fine-grained host sediment from Jonzac, SW France. Boreas, 42 (2): 317-332.
• Hałuszczak A., 2007 – Dike-filled extensional structures in Cenozoic deposits of the Kleszczów Graben (Central Poland). Sedimentary Geology, 193: 81-92.
• Harry D.G., Goździk J.S., 1988 – Ice wedges: growth, thaw transformation, and palaeoenvi-ronmental significance. Journal of Quaternary Sciences, 3 (1): 39-55.
• Jewtuchowicz S., 1961 – Dąbrówka Strumiany. Guide-book of Excursion C. The Łódź region. VIth INQUA Congress, Poland: 36-37.
• Klatkowa H., 1961 – Smardzew. Guide-book of Excursion C. The Łódź region. VIth INQUA Congress, Poland: 48-52.
• Klatkowa H., 1965 – Niecki i doliny denudacyjne w okolicach Łodzi. Acta Geographica Lodziensia, 19: 141 s.
• Klatkowa H., 1972 – Paleogeografia Wyżyny Łódzkiej i obszarów sąsiednich podczas zlodowacenia warciańskiego. Acta Geographica Lodziensia, 28: 220 s.
• Klatkowa H., 1990 – Synsedimentary frost cracks of the Warta cold substage and their paleogeographical significance. Quaternary Studies in Poland, 9: 33-50.
• Klatkowa H., 1991 – Wyniki analizy morfoskopowej wybranych osadów czwartorzędowych środkowej Polski. W: A. Kostrzewski (red.), Geneza, litologia i stratygrafia utworów czwartorzędowych. Wyd. Naukowe UAM, Geografia, 50: 277-287.
• Klatkowa H., 1993 a – Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, ark. Zgierz. Państw. Inst. Geol., Warszawa: 46 s.
• Klatkowa H., 1993 b – Niektóre cechy glacigenicznych osadów warty w Środkowej Polsce. Acta Geographica Lodziensia, 65: 99-140.
• Klatkowa H., 1996 a – Elementy glacitektoniczne w budowie geologicznej i rzeźbie podłódzkiej części środkowej Polski. Acta Geographica Lodziensia, 72: 7-103.
• Klatkowa H., 1996 b – Symptoms of the permafrost presence in Middle Poland during the last 150 000 years. Biuletyn Peryglacjalny, 35: 45-86.
• Klatkowa H., Kamiński J., Szafrańska D., 1991 – Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, ark. Zgierz. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• Kolstrup E., 1986 – Reappraisal of the Upper Weichselian periglacial environment from Danish frost wedge cast. Palaeogeography, Palaeoclima-tology, Paleoecology, 56: 237-249.
• Kolstrup E., 2007 – OSL dating in palaeo-environmental reconstructions. A discussion from a user’s perspective. Estonian Journal of Earth Sciences, 56 (3): 157-166.
• Kolstrup E., Mejdhal V., 1986 – Three frost wedge cast from Jutland (Denmark) and TL dating of their infill. Boreas, 15: 311-321.
• Komar M., Łanczont M., Valde-Nowak P., Bałaga K., Hołub B., Kusiak J., Mroczek P., Zieliński P., 2010 – Palaeoenvironmental background and age of the Late Palaeolithic set-tlement in SE Poland (A case study from the Sandomierz Upland and Carpathians). The Open Geography Journal, 3: 55-66.
• Kovàcs J., Fàbiàn S.A., Schweitzer F., Varga G., 2007 – A relict sand-wedge polygon site in north-central Hungary. Permafrost and Peri-glacial Processes, 18: 379-384.
• Kozarski S., 1995 – The periglacial impact on the deglaciation area of northern Poland after 20 kyr BP. Biuletyn Peryglacjalny, 34: 73-102.
• Larsen E., Mangerud J., 1992 – Subglacially formed clastic dikes. Sveriges Geologiska Undersökning, 81: 163-170.
• Manikowska B., 1992 – Ewolucja suchych dolin na terenie kopalni „Bełchatów” w plenivistulianie. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica, 15: 115-130.
• Manikowska B., 1993 – Mineralogy and abrasion of sand grains due to Vistulian (Late Pleisto-cene) aeolian processes in Central Poland. Geologie en Mijnbouw, 72: 167-177.
• Manikowska B., 1995 – The apogee of Vistulian cold in the periglacial area of Central Poland – geological records. Quaternary Studies in Poland, 13: 55-65.
• Marks L., 2005 – Pleistocene glacial limits in the territory of Poland. Przegląd Geologiczny, 53: 988-993.
• Murton J.B., 1996 – Morphology and paleo-environmental significence of Quaternary sand veins, sand wedges and composite wedges, Tuktoyaktuk Coastland, Western Arctic Canada. Journal of Sedimental Research, 66 (1): 17-25.
• Mycielska-Dowgiałło E., Woronko B., 2001 – Wybrane cechy sedymentologiczne osadów ułatwiające ich podział stratygraficzny, na przykładzie otworów Galumin 1, Kozły K-1, Niksowizna i Olszewo Węgorzewskie. W: E. Mycielska-Dowgiałło (red.), Eolizacja osadów jako wskaźnik stratygraficzny czwartorzędu. Prac. Sedyment. WGiSR UW: 43-58.
• Petera J., 1996 – Przykłady struktur glacitektonicznych w Celestynowie koło Łodzi. Acta Geographica Lodziensia, 72: 105-151.
• Romanovskij N.N., 1973 – Regularities in formation of frost-fissures and development of frost-fissure polygons. Biuletyn Peryglacjalny, 23: 237-277.
• Rühle E. (red.), 1973 – Metodyka badań osadów czwartorzędowych. Wyd. Geol., Warszawa: 688 s.
• Turkowska K., 2006 – Geomorfologia regionu łódzkiego. Wyd. UŁ, Łódź: 238 s.
• Twardy J., 2008 – Transformacja rzeźby centralnej części Polski Środkowej w warunkach antropopresji. Wyd. UŁ, Łódź: 292 s.
• Vandenberghe J., Pissart A., 1993 – Permafrost changes in Europe during the last glacial. Permafrost and Periglacial Processes, 4: 121-135.
• Van der Hammen T., Maarleveld G.C., Vogel J.C., Zagwijn W.H., 1967 – Stratigraphy, climatic succession and radiocarbon dating of the last glacial in the Netherlands. Geologie en Mijnbouw, 46: 79-95.
• Washburn A.L., 1979 – Geocryology. A survey of periglacial processes and environments. Fletcher and Sons Ltd. Norwich: 406 s.

Identifiers

ISSN

0065-1249