Принципы описания и адаптации «чужой» культуры языковыми средствами «своей» традиции

• Authors: Белова Ольга В.

Title variants

EN

The principles of description of another culture in the language of one’s own

• Languages of publication: RU

Abstracts

PL

Autorka podjmuje problematykę adaptacji obcej kultury poprzez wykorzystanie językowych środków własnej tradycji, a głównie leksyki i frazeologii. Rozpatrywanym zagadnieniem szczegółowym jest tu funkcjonowanie ludowej terminologii Słowian i Żydów. W relacjach między tymi etnosami autorka zauważa tendencję do nazywania wielu zjawisk obrzędowych czy zwyczajowych z zakresu kultury żydowskiej terminami własnej, słowiańskiej leksyki. Zjawisko to rozpatrywane jest poprzez charakterystykę następujących zagadnień: (1) wykorzystanie osobnych terminów dla opisu obcych realiów, np. окóпысько termin wydzielony dla nazwania tylko żydowskich miejsc pochówku; (2) użycie własnych terminów do określania elementów kultury obcej, np. cerkiew i kaplica dla nazwania także żydowskich budowli sakralnych; (3) adaptację obcego terminu do własnej tradycji, co autorka ilustruje takimi przykładami jak maca, szabas itp.; (4) wykorzystanie ludowej etymologii jako mechanizmu swoistego przekładu tekstów z obcej kultury, czego przykładem jest zapisana w polskiej wersji językowej nazwa święta żydowskiego jako lizowki wg ludowej etymologii nazwa ta powstała od zlizywania; (5) zastosowanie leksemu jako „zwiniętej” nazwy dla całego ludowego tekstu, co dokumentują ukraińskie przykłady typu Ґамана określenie pieczywa obrzędowego jako identyfikacja żydowskiego święta Purim. Analizowany materiał pochodzi z obszarów Polesia, Podola, Podlasia, terenów przykarpackich, Bukowiny i Zachodniej Białorusi.

EN

The author deals with the problem of adapting a foreign culture through linguistic means from one’s own tradition, mainly lexis and phraseology. Specifically, she deals with the folk terminology of Slavs and Jews and observes that Jewish rituals or customs may be referred to by means of Slavic, i.e. “one’s own” lexis. The following issues are discussed: (1) the use of distinct terms to describe foreign reality, e.g. окóпысько (the term used only in reference to Jewish burial places); (2) the use of familiar terms to refer to elements of the foreign culture (e.g. cerkiew ‘orthodox church’ or kaplica ‘chapel’ used in reference to Jewish temples); (3) adaptation of a foreign term to one’s own tradition (maca ‘matzah’, szabas ‘the Sabbath’); (4) the use of folk etymology as a mechanism of a peculiar kind of translation of texts from a foreign culture (e.g. a Jewish festival was called lizówki, which according to folk etymology came from lizać ‘lick’); (5) the use of a lexeme as a shortened form of a whole folk text (e.g. the Ukrainian Ґамана ‘bread used for the Purim holiday’). The data for the analysis come from Polesia (today’s Belarus, Ukraine and Poland), Podolia (today’s Ukraine), Podlachia (today’s eastern Poland and western Belarus), the vicinity of the Carpathians, Bukowina (today’s Ukraine) and western Belarus.

Keywords

PL

adaptacja; obca kultura; leksyka; frazeologia; ludowa terminologia słowiańska; terminologia żydowska; etymologia ludowa

EN

adaptation; foreign culture; lexis; phraseology; Slavic folk terminology; Jewish terminology; folk etymology

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2008
• Volume: 20
• Pages: 201-213

Contributors

author

Белова Ольга В.

• Instytut Słowianoznawstwa RAN (Moskwa)

References

• Белова Ольга В. О «жидах» и «жидовской вере» в народных представлениях восточных славян // Свой или чужой? Евреи и славяне глазами друг друга. М., 2003. С. 160--175.
• Белова Ольга В. Этнокультурные стереотипы в славянской народной традиции. М., 2005.
• Берман Иоанн. Календарь по народным преданиям в Воложинском приходе Виленской губернии, Ошмянского уезда // Записки Имп. Русского географического общества по отд. этнографии. СПб., 1873. Т. 5. С. 3--44.
• БТ --- «Бредни Талмуда, узнанные у самих евреев и явленные новой сектой сяпвсечухов или анти-талмудистов» // Праздник --- обряд --- ритуал в славянской и еврейской культурной традиции. М., 2004. С. 376--440.
• Гнатюк Володимир. Етнографiчнi матерiяли з Угорської Руси. Т. 1. Легенди i новелi // Етнографiчний збiрник. Львiв, 1897. Т. 3.
• Гнатюк Володимир. Галiцько-руськi анекдоти. Ч. 2 // Етнографiчний збiрник. Львiв, 1899. Т. 6. С. 163--269.
• Добровольский Владимир Н. Смоленский областной словарь. Смоленск, 1914.
• Никифоровский --- Простонародные приметы и поверья, суеверные обряды и обычаи, легендарные сказания о лицах и местах / Собр. в Витебской Белоруссии Н. Я. Никифоровский. Витебск, 1897.
• ПА --- Полесский архив Института славяноведения РАН (Москва).
• Сержпутоўскi Аляксандр. Прымхi i забабоны беларусаў-паляшукоў. Менск, 1930.
• Цыхун Геннадий А. Полесские нарубы // Язык культуры: семантика и грамматика. М., 2004. С. 466--475.
• Шарко 1891 --- Шарко Е. Из области суеверий малорусов Черниговской губ. Село Пашков Черниговской губернии, Нежинского уезда // Этнографическое обозрение. 1891. Кн. 3. С. 171--172.
• Шухевич Володимир. Гуцульщина. Ч. 5 // Матерiяли до українсько-руської етнольогiї. Львiв, 1908. Т. 8.
• Cała Alina. Wizerunek Żyda w polskiej kulturze ludowej. Warszawa, 1992.
• Cała Alina. The image of the Jew in Polish folk culture. Jerusalem, 1995.
• Federowski Michał. Lud Białoruski na Rusi Litewskiej. Kraków, 1897. T. 1.
• Hryciuk Renata, Moroz Ewa. Pamięć tradycji w relacjach mieszkańców Litwy narodowości żydowskiej // Polska Sztuka Ludowa --- Konteksty. 1993a. nr 3--4. S. 85--89.
• Hryciuk Renata, Moroz Ewa. Wizerunek Żyda // Polska Sztuka Ludowa --- Konteksty. 1993b. nr 3--4. S. 89--92.
• Kolberg DW 31 --- Kolberg Oskar. Dzieła wszystkie. T. 31. Pokucie. Cz. 3. Wrocław; Poznań, 1963.
• Kolberg DW 45 --- Kolberg Oskar. Dzieła wszystkie. T. 45. Góry i Podgórze. Cz. 2. Wrocław; Poznań, 1968.
• Lilientalowa Regina. Dziecko żydowskie // Materyały antropologicznoarcheologiczne i etnograficzne. Kraków, 1904. T. 7. S. 141--173.
• Siarkowski Władysław. Materyały do etnografii ludu polskiego z okolic Kielc // Zbiór wiadomości do antropologii krajowej. Kraków, 1879. T. 3. S. 3--61.
• Zowczak Magdalena. Biblia ludowa. Interpretacje wątków biblijnych w kulturze ludowej. Wrocław, 2000.

Notes

Статья написана в рамках работы над проектом «Славянская этнолингвистика» (грант Президента РФ на поддержку ведущих научных школ, НШ-8344.2006.6).