Proces fundacji dominikanów w Raciborzu

• Authors: Kublin Grzegorz

Title variants

EN

The process of the foundation of Dominicans in Racibórz

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Zakon dominikanów, zatwierdzony w 1216 r. przez papieża Honoriusza III, bardzo szybko rozprzestrzenił się, licząc już w 1228 r. dwanaście prowincji. Zdaniem Jana Andrzeja Spieża, w 1221 r. św. Jacek i jego towarzysze, jako Bracia Kaznodzieje, przybyli z Italii do Krakowa, goszcząc najpierw na dworze biskupa krakowskiego Iwona Odrowąża. Potem około 25 marca 1222 r. zamieszkali oni przy kościele Świętej Trójcy w Krakowie. W tych wydarzeniach można upatrywać zalążki polskiej prowincji dominikanów. W 1224 lub 1225 r. prowincjałem polskim został Gerard z Wrocławia, który rozesłał braci do: Wrocławia, Pragi, Kamienia, Płocka, Gdańska i Sandomierza. Od tego czasu można mówić o istnieniu polskiej prowincji zakonu dominikanów, obejmującej również teren Czech i Moraw. W latach trzydziestych i czterdziestych XIII w. powstały kolejne klasztory, m.in. w Raciborzu. Przybycie dominikanów do Raciborza można datować na lata 1241–1244. Otrzymali oni wówczas dom w mieście i pierwotny kościół św. Jakuba. Fundatorami raciborskiego klasztoru byli książęta opolscy, Mieszko II Otyły i Władysław I, oraz ich matka, Wiola. Utworzenie konwentu dominikanów w Raciborzu mogło nastąpić w 1243 lub 1244 r. Dokument z 29 października 1245 r. zawiera informacje o pierwszej donacji księcia Mieszka II Otyłego na rzecz raciborskich dominikanów i o ich przeorze oraz wylicza imiona ośmiu zakonników. Można przyjąć, że już w 1255 r. została zakończona budowa (względnie przebudowa) klasztoru i kościoła św. Jakuba, zgodnie z potrzebami dominikanów, chociaż tzw. dokument fundacyjny (raczej konfirmacyjny) został wystawiony dopiero 14 kwietnia 1258 r. Z tego dokumentu wiadomo o fundatorach raciborskiego klasztoru i jego pierwotnym uposażeniu. Baza źródłowa pozwala na uchwycenie najstarszych dochodów raciborskich zakonników.

EN

The Dominicans, approved in 1216, by Pope Honorius III, very quickly spread, having already twelve provinces by 1228. According to John Andrew Spież, in 1221 St. Jack and his companions, the Brothers Preachers, came from Italy to Kraków, hosting first the court of the bishop of Kraków – Iwon Odrowąż. Then on March 25th 1222 they lived at the St. Trinity Church in Kraków. These events are credited as being the seedbed of the Polish province for the Dominicans. In 1224 or 1225 the Polish provincial head was Gerard of Wrocław, which had sent the brothers to Wroclaw, Prague, Kamień, Płock, Gdańsk and Sandomierz. Since that time, we can talk about the existence of the Polish Province of the Dominicans, which also includes the area of Bohemia and Moravia. In the thirties and forties in the XIII Century they built more monasteries, including Racibórz. The arrival of the Dominicans to Racibórz can be dated to the years 1241–1244. They owned a house in the city and the early St. Jacob’s church. The founders of the monastery were the Princes of Opole, Mieszko II Otyły and Władysław I and their mother Viola. The creation of the Dominican convent in Racibórz may have taken place in 1243 or 1244. A document from October 29th 1245 contains information about the first donation of Prince Mieszko II Otyły to the Dominicans in Racibórz, it also contains information about their Prior as well as lists of the names of eight monks. It can be assumed that by 1255 construction (or reconstruction) of the monastery was completed as well as St. Jacob’s church, according to the needs of Dominicans. Although the so-called foundation document was not issued until April 14th 1258 and it is this document which provides information concerning the founders of the monastery and its original salary. Database sources enable the capturing of data concerning the oldest religious incomes in Racibórz.

Keywords

PL

Racibórz; dominikanie; Śląsk; wiek XIII;

EN

Racibórz; Dominican Order; Silesia; XIII Century;

• Publisher: Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego
• Journal: Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego
• Year: 2016
• Volume: 36
• Issue: 36/1
• Pages: 189-216

Contributors

author

Kublin Grzegorz

• Żywocice

References

• Źródła archiwalne
• Archiwum Archidiecezjalne we Wrocławiu (AAWr); IV e 1: Visitatio generali Capituli Rattiboriensis 20 Juny 1750.
• Archiwum Generalne Zakonu Kaznodziejów w Rzymie (AGOP); XIV Lib. E, s. 799–811: Catalogus conventuum et fratrum Provinciae Bohemiae, 1710–1711.
• Archiwum Narodowe w Pradze (NAPr); ŘD 11: Monumenta conventuum triunius Provinciae Bohemiae, Moraviae et Silesiae, 1720.; ŘD 127: Liber memorabilium – Litoměřice, 1488–1735.
• Archiwum Państwowe we Wrocławiu (APWr); Rep. 57: Inhaltsverzeichniß der Urkunden- oder Albrechtskloster-Archive zu Breslau, nr 1–2.
• Archiwum Instytutu Historii Uniwersytetu Opolskiego; Grabowska A., Życie i działalność księcia opolskiego Mieszka II Otyłego (ok. 1220–1246), Opole 2007, praca magisterska.
• Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu (BUWr); IV F 221: Gross R.N., Fragmenta miscellanea pro historia Provinciae Bohemiae Ordinis Praedicatorum, 1740.; IV Q 194: Kodeks Piotra Dirpauera OP.
• Źródła drukowane
• Bielowski A. (oprac.), Galli chronicon, MPH, t. I, Warszawa 1960, s. 391–484.
• Bielowski A. (wyd.), Rocznik górnoszląski, MPH, t. III, Warszawa 1961, s. 714–716.
• Bł. Jordan z Saksonii, Książeczka o początkach Zakonu Kaznodziejów, przekł. M. Wylęgała, Warszawa 2008.
• Bremond A. (wyd.), Bullarium Ordinis FF. Praedicatorum, t. I, Romae 1729.
• De conventibus, provinciis et congregationibus sacri Ordinis Fratrum Praedicatorum in imperio Germanico (1221–1900), AOP 8 (1900), t. IV, z. 5, s. 527–571, 687–700.
• Długosz J., Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae, lib. 5–6, Varsaviae 1973; toż, lib. 7–8, Varsaviae 1975.
• Długosz J., Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, t. III: Monasteria (Opera Omnia 9), A. Przezdziecki (wyd.), Kraków 1864.
• Fijałek J., Woroniecki J. (wyd.), Zbiór formuł zakonu dominikańskiego prowincji polskiej z lat 1338–1411, AKHPAU 12 (1938), cz. II, s. 219–430.
• Grünhagen C. (wyd.), Regesten zur schlesischen Geschichte, t. II (CodSil, t. VII/2), Breslau 1875.
• Grünhagen C., Wutke K. (wyd.), Regesten zur schlesischen Geschichte, t. IV (CodSil, t. XVI), Breslau 1892.
• Irgang W. (wyd.), Schlesisches Urkundenbuch, t. I–IV, Wien – Köln – Graz 1971–1988.
• Jungnitz J., Visitationsberichte der Diözese Breslau. Archidiakonat Oppeln, t. II, Breslau 1904.
• Madura R.F. (wyd.), Acta capitulorum Provinciae Poloniae Ordinis Praedicatorum, t. I, Roma 1972.
• Martene E., Durand U. (wyd.), Veterum scriptorum et monumentorum historicorum, dogmaticorum, moralium, amplissima collectio. Complectens plures scriptores historicos de variis ordinibus religiosis, antiqua martyrologia nonnulla, cum quibusdam sanctorum actis, t. VI, Parisiis 1729.
• Mothon P. (wyd.), Liber Constitutionum Ordinis Fratrum Praedicatorum juxta codicem prototypum beati Humberti in Archivo Generali Ordinis Romae asservatum, „Analecta Sacri Ordinis Fratrum Praedicatorum” 3 (1897–1898), s. 31–60, 98–122, 162–181.
• Němec E. (wyd.), Listinář Těšínska (Codex diplomaticus Ducatus Tessinensis), t. I, cz. I, Český Těšín 1955.
• Pater J. (wyd.), Schematismen des Fürstbistums Breslau 1724 und 1738, Weimar – Wien 1994.
• Potthast A. (wyd.), Regesta pontificum romanorum, t. I, Graz 1957.
• Quetif J., Echard J., Scriptores Ordinis Praedicatorum recensiti, notisque historicis et criticis illustrati, t. I, Lutetiae Parisiorum 1719.
• Reichert B.M. (wyd.), Acta capitulorum generalium Ordinis Praedicatorum, t. I (Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica 3), Romae 1898.
• Wattenbach W. (wyd.), Aufzeichnungen der Franziskaner zu Ratibor, ZVGS 4 (1862), z. 1, s. 127–145.
• Wattenbach W. (wyd.), Urkunden der Klöster Rauden und Himmelwitz, der Dominicaner und der Dominicanerinnen in der Stadt Ratibor (CodSil, t. II), Breslau 1859.
• Wattenbach W. (wyd.), Urkunden des Klosters Czarnowanz (CodSil, t. I), Breslau 1857.
• Woelky C.P., Saage J.M. (wyd.), Codex diplomaticus Warmiensis, t. I: Diplomata, Mainz 1860.
• Zakrzewski I. (wyd.), Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. I, Poznań 1877.
• Opracowania
• Barciak A., Książęta raciborscy a klasztory dominikańskie w Raciborzu, w: tenże (red.), Święty Jacek Odrowąż i dominikanie na Śląsku, Katowice 2008, s. 115–123.
• Barciak A., Mendykanci w średniowiecznym Raciborzu, w: M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz (red.), Klasztor w mieście średniowiecznym i nowożytnym, Wrocław – Opole 2000, s. 495–502.
• Barciak A., Mieszczanie raciborscy w średniowieczu, w: S.K. Kuczyński (red.), Społeczeństwo Polski średniowiecznej. Zbiór studiów, Warszawa 2007, s. 113–134.
• Barciak A., Podstawy ekonomiczne obu klasztorów dominikańskich w Raciborzu w średniowieczu, w: W. Długołęcki, T. Gałuszka, R. Kubicki, A. Zajchowska (red.), Inter oeconomiam coelestem et terrenam. Mendykanci a zagadnienia ekonomiczne, Kraków 2011, s. 377–394.
• Barciak A., Posiadłości biskupów wrocławskich w księstwie opolskim do początków XIV w. Przykład Ujazdu, w: tenże (red.), Tysiącletnie dziedzictwo kulturowe diecezji wrocławskiej, Katowice 2000, s. 66–74.
• Barciak A., Sepiał M., Ulice, place i cmentarze w przestrzeni miasta Raciborza w średniowieczu i w początkach nowożytności, w: S. Krabath, J. Piekalski, K. Wachowski (red.), Ulica, plac i cmentarz w publicznej przestrzeni średniowiecznego i nowożytnego miasta Europy Środkowej, Wrocław 2011, s. 51–61.
• Barciak A., Spory między plebanem a dominikanami w Raciborzu w XIV wieku, w: F. Wolnik (red.), Kościół na Śląsku. Z dziejów kultury i życia religijnego, Opole 2012, s. 213–218.
• Burek J., Dzieje Raciborza od czasów piastowskich do 1741 r., Katowice 1981.
• Dekański D.A., Początki zakonu dominikanów prowincji polsko-czeskiej, Gdańsk 1999.
• Dola K., Dzieje Kościoła na Śląsku. Średniowiecze, cz. I, Opole 1996.
• Dola K., Struktury kościelne w księstwie opolsko-raciborskim do połowy XIII wieku, w: A. Pobóg-Lenartowicz (red.), Sacra Silentii provincia. 800 lat powstania dziedzicznego księstwa opolskiego (1202–2002), Opole 2003, s. 107–115.
• Dominiak W., Ostatni władca Górnego Śląska. Władysław I, pan na Opolu i Raciborzu (1225–1281), Racibórz 2009.
• Dziewulski W., Dzieje Raciborza od najdawniejszych czasów do zaboru Śląska przez Prusy, w: Szkice z dziejów Raciborza, Katowice 1967, s. 63–109.
• Grabowska A., Książę opolski Mieszko II Otyły (ok. 1220–1246), w: A. Pobóg-Lenartowicz, Opolanie znani i nieznani. Średniowiecze, cz. I, Opole 2009, s. 53–62.
• Habuda M. (oprac.), Bibliografia piśmiennictwa o świętym Jacku Odrowążu (Studia i Źródła Dominikańskiego Instytutu Historycznego w Krakowie 11), Kraków 2013.
• Heyne J., Dokumentirte Geschichte des Bisthums und Hochstiftes Breslau. Aus Urkunden, Aktenstücken, älteren Chronisten und neueren Geschichtschreibern, t. I–III, Breslau 1860–1868.
• Hinnebusch W., Dominikanie – krótki zarys dziejów, w: M.A. Babraj (red.), Dominikanie. Szkice z dziejów zakonu, Poznań 1986, s. 83–267.
• Hyckel G., Geschichte der Stadt Ratibor. Frühzeit bis 1336 (Beiträge zur Heimatkunde der Stadt Ratibor 3–4), Ratibor 1937.
• Hyckel G., Vom Werden und Wesen der Stadt Ratibor, w: tenże (red.), Aus Ratibors Vergangenheit und Gegenwart (Beiträge zur Heimatkunde der Stadt Ratibor 1), Ratibor 1936, s. 10–14.
• Jasiński K., Genealogia Piastów wielkopolskich, „Kronika Miasta Poznania” 2 (1995), s. 34–66.
• Jasiński K., Rodowód Piastów śląskich, Kraków 20072.
• Kaczmarek K., Konwent dominikanów wrocławskich w późnym średniowieczu, Poznań – Wrocław 2008.
• Kantak K., Franciszkanie polscy, t. I, Kraków 1937.
• Kloch B., Najstarsze parafie Górnego Śląska. Średniowieczna organizacja parafialna Górnego Śląska w diecezji wrocławskiej, Racibórz 2008.
• Kłoczowski J., Dominik. 1. Życie i działalność, EK, t. IV, Lublin 1985, k. 60–61.
• Kłoczowski J., Dominikanie polscy na Śląsku w XIII–XIV wieku, Lublin 1956.
• Kłoczowski J., Dominikanie. I. Geneza i dzieje, EK, t. IV, Lublin 1985, k. 69–72.
• Kłoczowski J., Polska prowincja dominikańska w średniowieczu i Rzeczypospolitej Obojga (Wielu) Narodów (Studia nad Historią Dominikanów w Polsce 5), Poznań 2008.
• Kłoczowski J., Raz jeszcze o początkach polskich dominikanów. Klasztor wrocławski wśród pierwszych konwentów polskiej prowincji, w: M. Derwich (red.), Błogosławiony Czesław. Patron Wrocławia, t. I: Średniowiecze i czasy nowożytne, Wrocław – Warszawa 2006, s. 27–29.
• Kłoczowski J., Wspólnoty zakonne w średniowiecznej Polsce, Lublin 2010.
• Knötel P., Beiträge zur geschichtlichen Ortskunde von Ratibor, ZVGS 52 (1918), s. 66–84.
• Knötel P., Die Kirchen im schlesischen Stadtbilde, ZVGS 64 (1930), s. 39–55.
• Kozłowska K., Turakiewicz R., Początki i rozwój Raciborza, w: D. Abłamowicz, M. Furmanek, M. Michnik (red.), Początki i rozwój miast Górnego Śląska. Studia interdyscyplinarne, Gliwice 2004, s. 157–170.
• Kubicki R., Środowisko dominikanów kontraty pruskiej od XIII do połowy XVI wieku, Gdańsk 2007.
• Kublin G., Świątobliwa Eufemia raciborska († 17 I 1359), Opole 20132.
• Kudla K., Ratibor, w: H. Stoob, P. Johanek (wyd.), Schlesisches Städtebuch (Deutsches Städtebuch, t. I: Schlesien), Bonn 1995, s. 346–352.
• Kutzner M., Racibórz, Wrocław 1965.
• Labuda G., Zaginiona kronika z pierwszej połowy XIII wieku w „Rocznikach Królestwa Polskiego” Jana Długosza. Próba rekonstrukcji, Poznań 1983.
• Menzel J.J., Die schlesischen Lokationsurkunden des 13. Jahrhunderts, Würzburg 1977.
• Michael E., Die Schlesische Kirche und ihr Patronat im Mittelalter unter polnischem Recht, Görlitz 1926.
• Mika N., Dzieje ziemi raciborskiej, Kraków 2012.
• Mika N., Mieszko. Książę raciborski i pan Krakowa – dzielnicowy władca Polski (ok. 1142–1211), Kraków 2010.
• Mika N., Racibórz w obliczu najazdów tatarskich i zagrożenia wałaskiego, Racibórz 2002.
• Mika N., Racibórz w obliczu zagrożenia ze strony ludów koczowniczych i pasterskich, „Studia i Materiały z Dziejów Śląska” 23 (1998), s. 33–55.
• Mika N., Ustrój miejski Raciborza na przestrzeni wieków, w: J. Neuberg, G. Staniszewski (red.), Z dziejów ziemi raciborskiej. Miejsca – Ludzie – Problemy, Racibórz 2003, s. 123–137.
• Nejowa H., Sprawozdanie z badań wykopaliskowych na Ostrogu w Raciborzu, „Opolski Rocznik Muzealny” 2 (1966), s. 143–149.
• Neuling H., Schlesiens Kirchorte und ihre kirchlichen Stiftungen bis zum Ausgange Mittelalters, Breslau 19022.
• Newerla P., Wawoczny G., Historia kościoła i parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny do 1945 roku, w: G. Wawoczny (red.), Dzieje parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Raciborzu, Racibórz 2005, s. 17–87.
• Nieszwiec R., Kapituła kolegiacka w Opolu w okresie rządów Habsburgów 1532–1741, Opole 2006.
• Nieszwiec R., Z dziejów kapituły kolegiackiej w Opolu do końca XV wieku, w: J. Kopiec (red.), Milenium Kościoła na Śląsku, Opole 2000, s. 69–88.
• Nowakowa J., Rozmieszczenie komór celnych i przebieg dróg handlowych na Śląsku do końca XIV wieku, Wrocław 1951.
• Okoń P., Klasztory w średniowiecznych górnośląskich ośrodkach miejskich (do końca XIII w.) w świetle badań archeologiczno-architektonicznych, w: D. Abłamowicz, M. Furmanek, M. Michnik (red.), Początki i rozwój miast Górnego Śląska. Studia interdyscyplinarne, Gliwice 2004, s. 123–139.
• Panzram B., Die schlesischen Archidiakonate und Archipresbyterate bis zur Mitte 14. Jahrhunderts, Breslau 1937.
• Pobóg-Lenartowicz A., Działalność fundacyjna książąt opolskich w średniowieczu, w: J. Kopiec (red.), Milenium Kościoła na Śląsku, Opole 2000, s. 89–103.
• Pobóg-Lenartowicz A., Konwent w Opolu na tle działalności dominikanów śląskich, w: D.A. Dekański, A. Gołembnik, M. Grubka (red.), Dominikanie. Gdańsk – Polska – Europa, Gdańsk – Pelplin 2003, s. 117–128.
• Pobóg-Lenartowicz A., Książęta opolscy wobec klasztoru franciszkanów w Opolu, w: M. Stawski (red.), Kościół i państwo w dziejach, źródłach i studiach nad przeszłością, Warszawa 2008, s. 83–92.
• Pobóg-Lenartowicz A., Początki śląskich klasztorów dominikańskich w świetle źródeł przechowywanych w archiwach czeskich i morawskich, w: D. Galewski, W. Kucharski, M.L. Wójcik (red.), Historia, kultura i sztuka dominikanów na Śląsku 1226–2013. W trzechsetlecie beatyfikacji bł. Czesława, Wrocław 2015, s. 11–23.
• Prasek V., Dějiny knížectví Těšínského, Opava 1894.
• Rajman J., Mieszko II Otyły książę opolsko-raciborski (1239–1246), KH 100 (1993), nr 3, s. 19–41.
• Rzeźnik P., Stoksik H., Ceramika grafitowa z Raciborza (XII–XIII w.) w świetle pierwszych analiz specjalistycznych, w: D. Abłamowicz, M. Furmanek, M. Michnik (red.), Początki i rozwój miast Górnego Śląska. Studia interdyscyplinarne, Gliwice 2004, s. 171–186.
• Schaffer H., Die katholische Pfarrkirche zu Ratibor baulich und geschichtlich geschildert, Ratibor 1905.
• Schaffer H., Geschichte einer schlesischen Liebfrauengilde seit dem Jahre 1343. Ein Beitrag zu der Geschichte der Gilden und religiösen Bruderschaften. Nach Urkunden und handschriftlichen Quellen verfaßt, Ratibor 1883.
• Silnicki T., Dzieje i ustrój Kościoła katolickiego na Śląsku do końca w. XIV, Warszawa 1953.
• Sobociński W., Historia rządów opiekuńczych w Polsce, CPH 2 (1949), s. 227–353.
• Spież J.A., Dominikanie w Poznaniu, „Kronika Miasta Poznania” 3 (2004), s. 7–19.
• Spież J.A., Początki dominikanów w Polsce według „Liber beneficiorum” Jana Długosza na tle najstarszych żywotów św. Dominika, RH 78 (2012), s. 51–82.
• Spież J.A., Początki klasztoru w Gdańsku na tle najstarszych fundacji dominikańskich, w: D.A. Dekański, A. Gołembnik, M. Grubka (red.), Dominikanie. Gdańsk – Polska – Europa, Gdańsk – Pelplin 2003, s. 167–184.
• Spież J.A., Poselstwo świętego Dominika „ad marchias”. Epizod z dziejów kontaktów hiszpańsko-polskich?, w: G. Rutkowska, A. Gąsiorowski (red.), Memoria viva. Studia historyczne poświęcone pamięci Izabeli Skierskiej (1967–2014), Warszawa – Poznań 2015, s. 146–174.
• Spież J.A., Kilka uwag o chronologii życia św. Jacka, w: E. Mateja, A. Pobóg-Lenartowicz, M. Rowińska-Szczepaniak (red.), Święty Jacek i dziedzictwo dominikańskie, Opole 2008, s. 17–39.
• Spież J.A., Święty Jacek we Fryzaku, w: Z. Woźniak, J. Gancarski (red.), Polonia minor medii aevi. Studia ofiarowane panu profesorowi Andrzejowi Żakiemu w osiemdziesiątą rocznicę urodzin, Kraków – Krosno 2003, s. 561–576.
• Szafrański T., Klasztory franciszkańskie na Śląsku, RH 7 (1958), s. 151–185.
• Tukay H., Oberschlesien im Spannungsfeld zwischen Deutschland Polen und Böhmen-Mähren. Eine Untersuchung der Kirchenpatrozinien im mitteralterlichen Archidiakonat Oppeln, Köln – Wien 1976.
• Veldtrup D., Prosopographische Studien zur Geschichte Oppelns als herzoglischer Residenzstadt im Mittelalter, Berlin 1995.
• Walz A., Compendium historiae Ordinis Praedicatorum, Romae 19482.
• Wawoczny G., Kaplica zamkowa w Raciborzu. Perła gotyku i pomnik dziejowy, Racibórz 2016.
• Wąs G., Klasztory franciszkańskie w miastach śląskich i górnołużyckich XIII–XVI wieku (AcUWr 2222. Historia 142), Wrocław 2000.
• Wąs G., Zakony mendykanckie na Śląsku w średniowieczu, SKHS 53 (1998), nr 3–4, s. 415–434.
• Weltzel A., Geschichte des Ratiborer Archipresbyterats, Ratibor 18962.
• Weltzel A., Geschichte der Stadt und Herrschaft Ratibor, Ratibor 1881.
• Wójcik M.L., Appendix do najnowszych badań nad testamentem Mieszka II Otyłego, księcia opolsko-raciborskiego, „Wieki Stare i Nowe” 4 (2005), s. 57–73.
• Wójcik M.L., Mieszko II Otyły – władca znany i nieznany, w: A. Pobóg-Lenartowicz (red.), Jak powstawało Opole? Miasto i jego książęta, Opole 2006, s. 109–132.
• Wójcik M.L., Opole czy Racibórz? Problem lokalizacji centrum administracyjnego wschodniej części Śląska w czasach Mieszka Laskonogiego i jego następców (1202–1281), w: N. Mika (red.), Mieszko IV Laskonogi, książę raciborski i dzielnicowy władca Polski oraz jego dziedzictwo, Racibórz 2011, s. 33–57.
• Zdanek M., „Zaginiona kronika dominikańska” z XIII wieku. Próba nowego spojrzenia, w: T. Jurek, I. Skierska (red.), Fontes et historia. Prace dedykowane Antoniemu Gąsiorowskiemu, Poznań 2007, s. 245–282.
• Zimmermann F.A., Beyträge zur Beschreibung von Schlesien, t. III, Brieg 1784.