Pochodzenie i najbliższa rodzina biskupa włocławskiego Macieja Pałuki (ok. 1285-1368)

• Authors: Białowąs Justyna Ewa

Title variants

EN

The Descent and the Closest Family of Bishop of Włocławek Maciej Pałuka (about 1285-1368)

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Niniejszy artykuł skupia się na najbliższej rodzinie biskupa włocławskiego Macieja z Gołańczy. Maciej został biskupem po śmierci swego wuja biskupa włocławskiego Gerwarda. Po nim biskupem został jego bratanek Zbylut. Życiorys biskupa Macieja jest szerokim tematem, dlatego na potrzeby niniejszego artykułu zbadano życiorysy członków najbliższej rodziny Macieja. Badania obejmują życiorys ojca Macieja Sławnika kasztelana nakielskiego. Skupiono się również na jego żonie Małgorzacie, siostrze Gerwarda poprzednika Macieja na stanowisku biskupa włocławskiego. Artykuł opisuje także Świętosława najstarszego syna Sławnika i Małgorzaty, wojewodę tczewskiego walczącego o ziemie pomorskie podczas ataku krzyżackiego. Jako ostat-niego przybliżono postać Zbyluta, średniego syna Sławnika, który także walczył u boku Władysława Łokietka. Artykuł ponadto opisuje pochodzenie biskupa Macieja, a mianowicie jego przynależność do rodu Pałuków, w tym odnotowano wygląd herbu rodowego Pałuków.

EN

The present article focuses on the closest family of the Bishop of Włocławek Maciej of Gołańcza. Maciej took over the bishopric after the death of his uncle, the Bishop of Włocławek, Gerward. After his death the bishopric was in turn taken over by his nephew, Zbylut. Beacause Bishop Maciej’s biography constitutes a wide topic, for the purpose of the present article, the biographies of the closest members of his family have been examined. The research includes the biography of Maciej’s father, Sławnik, the Castellan of Nakło. The article also focuses on his wife Małgorzata, the sister of Gerward – Maciej’s predecessor as the Bishop of Włocławek. The article also describes Świętosław, the eldest son of Sławnik and Małgorzata, the Voivode of Tczew, who fought for Pomerania during the Teutonic attack. Last but not least, the article describes Zbylut, the middle son of Sławnik, who fought at the side of Władysław the Elbow-high. Moreover, the article discusses the descent of Bishop Maciej, namely his affiliation to the House of Pałuka and describes their coat of arms.

Keywords

PL

biskup; Maciej Pałuka; Sławnik; Zbylut; Świętosław

EN

bishop; Maciej Pałuka; Sławnik; Zbylut; Świętosław

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2018
• Volume: 130
• Pages: 33-51

Contributors

author

Białowąs Justyna Ewa

References

• Źródła drukowane
• Codex diplomaticus Poloniae. Tomus secundus, pars prior, wyd. L. Rzysz-czewski, A. Muczkowski, Varsaviae 1848.
• Dlugossi I., Annales seu cronicae incliti regni Poloniae, liber nonus, Varsaviae 1978.
• Długosz J., Catalogus episcoporum wladislaviensium [w:] Joannis Dlugossii senioris canonici cracoviensis Opera t. I, wyd. I. Polkowski, Ż. Pauli, Cracoviae 1887, s. 515-544.
• Tenże, Insygnia seu clenodia regni Poloniae [w:] Joannis Dlugossii senioris canonici cracoviensis Opera t. I, wyd. I. Polkowski, Ż. Pauli, Cracoviae 1887, s. 559-573.
• Kalendarz i spominki włocławskie [w:] Roczniki Wielkopolskie. MPH, Seria II – t. VI, wyd. B. Kürbis, Warszawa 1962, s. 79-91.
• Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. II, [wyd. I. Zakrzewski], Poznań 1878.
• Lites ac res gestae inter polonos ordinemque cruciferorum. Edition altera, t. I, Posnaniae 1890.
• Pommerelisches Urkundenbuch, cz. 2, wyd. M. Perlbach, Danzig 1882.
• Pommersches Urkundenbuch. VI. Band. 1321-1325 nebst Nachtrӓgen und Ergӓnzungen zu Band. I-VI, 1, wyd. O. Heinemann, Stettin 1907.
• Preußisches Urkundenbuch. Zweiter Band (1309-1335) cz. 1, wyd. M. Hein, E. Maschke, Neudruck der Ausgabe 1939, 1962.
• Vitae vladislaviensivm episcoporvm, wyd. S. Damalewicz, Kraków 1642.
• Literatura
• Bielski M., Rezmer W., Bitwy na Pomorzu. Szkice z dziejów militarnych Pomorza Nadwiślańskiego (1109-1945), Gdańsk 1993.
• Bieniak J., Gerward z Ostrowa [w:] Zasłużeni dla Włocławka (XIII-XX w.), red. M. Wojciechowski, Włocławek 1991, s. 56-58.
• Tenże, Gerward z Ostrowa herbu Laska (około 1260-1323), biskup kujawski [w:] Ludzie pomorskiego średniowiecza szkice biograficzne, red. K. Skrzypkowska-Łutowicz, Gdańsk 1981, s. 47-53.
• Tenże, Krąg rodzinny biskupa kujawskiego Macieja Pałuki (korekta do rodu Pałuków Władysława Semkowicza), „Zapiski Historyczne”, 1985, t. 50, s. 85-117.
• Tenże, Maciej [w:] PSB, 1974, t. 19, s. 15-18.
• Tenże, Maciej z Gołańczy herbu Pałuka (ok. 1285-1368), biskup kujawski [w:] Ludzie pomorskiego średniowiecza szkice biograficzne, red. K. Skrzypkowska-Łutowicz, Gdańsk 1981, s. 67-72.
• Tenże, Maciej z Gołańczy [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślań-skiego, t. III, red. Z. Nowak, Gdańsk 1997, s. 133-136.
• Tenże, Świętosław z Wąsoszy [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. IV, R-Ż, red. Z. Nowak, Gdańsk 1997, s. 355-356.
• Tenże, Urzędnicy kruszwiccy w średniowieczu [w:] Z dziejów pogranicza kujawsko-wielkopolskiego zbiór studiów, III, red. D. Karczewski, M. Wil-czek-Karczewska, Strzelno-Kruszwica 2015, s. 51-66.
• Tenże, Wielkopolska, Kujawy, ziemia łęczycka i sieradzka wobec problemu zjednoczenia państwowego w latach 1300-1306, Toruń 1969.
• Boniecki A., Herbarz polski, cz. I. Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich, t. VI, Warszawa 1903.
• Brzeziński W., Koligacje małżeńskie możnowładztwa wielkopolskiego w II poł. XIV i I poł. XV w., Wrocław 2012.
• Chłopocka H., Procesy Polski z Zakonem Krzyżackim w XIV w. Studium źródłoznawcze, Poznań 1967.
• Taż, Tradycja o Pomorzu Gdańskim w zeznaniach świadków na procesach polsko-krzyżackich w XIV i XV w., „Roczniki Historyczne”, R. 25, 1959, z. 1, s. 65-142.
• Chodyński S., Maciej Gołańczewski [w:] Encyklopedia kościelna, t. VI, wyd. M. Nowodworski, Warszawa 1875, s. 268-271.
• Długokęcki W., Tczew w okresie pomorskim (1260-1308) [w:] Historia Tczewa, red. W. Długokęcki, Tczew 1998, s. 34-42.
• Tenże, Zakon Krzyżacki wobec Tczewa w początkach XIV w. [w:] Historia Tczewa, red. W. Długokęcki, Tczew 1998, s. 43-47.
• Fijałek J., Ustalenie chronologii biskupów włocławskich, Kraków 1894.
• Gąsiorowski A., Sędziwój z Szubina h. Pałuka [w:] PSB, 1995, t. 36, s. 406-416.
• Jasiński K., Zajęcie Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków w latach 1308-1309, „Zapiski Historyczne”, 1966, t. 31, z. 3, s. 7-61.
• Karwasińska J., Sąsiedztwo kujawsko-krzyżackie 1235–1343, Warszawa 1927.
• Kowalski M. D., Prałaci i kanonicy krakowskiej kapituły katedralnej od pontyfikatu biskupa Nankera do śmierci biskupa Zawiszy z Kurozwęk (1320-1382), Kraków 1996.
• Kriedte P., Die Herrschaft der Bischöfe von Włocławek in Pommerellen von den Anfӓngen bis zum Jahre 1409, Göttingen 1974.
• Kujawski W., Maciej Gołańczewski [w:] Zasłużeni dla Włocławka (XIII-XX w.), red. M. Wojciechowski, Włocławek 1991, s. 61-63.
• Kujot S., Czternasty listopada 1308 r. w Pomorzu Gdańskiem, „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu”, R. 15, 1908, s. 3-120.
• Labuda G., Pomorze Wschodnie w dobie rozwijającego się feudalizmu (1120-1466) [w:] Historia Pomorza. T. I do roku 1466, cz. 1, red. G. Labuda, Poznań 1969, s. 346-580.
• Maciejewski J., Działalność kościelna Gerwarda z Ostrowa biskupa wło-cławskiego w latach 1300-1323, Bydgoszcz 1996.
• Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce. Słownik biograficzny, Warszawa 1992.
• Nowakowski P., Katedra włocławska, Włocławek 1991.
• Nowicki T., Maciej z Gołańczy [w:] Encyklopedia katolicka, t. XI, Lublin 2006, s. 707.
• Pakulski J., Siły polityczno-społeczne w Wielkopolsce w pierwszej połowie XIV w., Toruń 1979.
• Piekosiński F., Pieczęcie polskie wieków średnich doby piastowskiej (uzupeł-nienie), Kraków 1936.
• Semkowicz A., Krytyczny rozbiór Dziejów Polski Jana Długosza (do roku 1384), Kraków 1887.
• Semkowicz W., Ród Pałuków, „Rozprawy Akademii Umiejętności, Wydział Historyczno-Filozoficzny”, 1907, Serya II, t. 24, s. 151-268.
• Sieradzan W., Świadomość historyczna świadków w procesach polsko-krzyżackich w XIV-XV w., Toruń 1993.
• Stachowska K., Gerward [w:] PSB, 1948-1958, t. 6, s. 408-409.
• Szostkiewicz Z., Katalog biskupów obrządku łacińskiego przedrozbiorowej Polski [w:] Sacrum Poloniae Millenium. Rozprawy-Szkice-Materiały hi-storyczne, t. I, Rzym 1954, s. 391-608.
• Szymański J., Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego, Warszawa 1993.
• Śliwiński B., Działalność wojewody tczewskiego Świętosława z Wąsoszy z rodu Pałuków jesienią 1308 r. [w:] Książęta, urzędnicy, złoczyńcy, red. B. Śliwiński, Gdańsk 1999, s. 265-275.
• Tenże, Mściwoj II (1224-1294) książę wschodniopomorski (gdański), War-szawa 2016.
• Tenże, Pomorze Wschodnie w okresie rządów księcia polskiego Władysława Łokietka w latach 1306-1309, Gdańsk 2003.
• Tenże, Rzeź i zniszczenie Gdańska przez Krzyżaków w 1308 r. Przyczyny, przebieg i skutki, Gdańsk 2006.
• Wyrwa A. M., Pałuki – nazwa i terytorium w świetle źródeł i literatury. Stań badań [w:] Studia i materiały do dziejów Pałuk, t. 1. Osadnictwo i archi-tektura w rejonie Łekna we wczesnym średniowieczu, red. A. M. Wyrwa, Poznań 1989, s. 11-22.
• Urzędnicy kujawscy i dobrzyńscy XII-XV w. Spisy, red. A. Gąsiorowski, Kór-nik 2014.
• Urzędnicy Pomorza Wschodniego do 1309 r. Spisy, wyd. B. Śliwiński, Wro-cław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1989.
• Urzędnicy wielkopolscy XII-XV w. Spisy, red. A. Gąsiorowski, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1985.
• Zajączkowski S., Polska a Zakon Krzyżacki w ostatnich latach Władysława Łokietka, Lwów 1929.