U progu przemian w organizacji nauki. Pytanie o zasadność istnienia opozycji humanistyki i nauk matematyczno-przyrodniczych

• Authors: Laddach Agnieszka

Title variants

EN

Before changes in the organization of Science and Humanities. Question about an existence’s right of the opposition Humanities and Mathematics-Natural Sciences

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

W artykule poruszono problem uprawiania nauki i jej organizacji w kontekście różnych dyscyplin i dziedzin. Punktem wyjścia do refleksji stał się podział zasugerowany przez Wilhelma Diltheya na nauki humanistyczne i matematyczno-przyrodnicze. Następnie przedstawiono dwa wybrane interdyscyplinarne przykłady problemów badawczych, które są aktualne na świecie, w tym w Polsce. Wymieniono sylwetki wybranych naukowców, ze szczególnym uwzględnieniem Mariana Grabowskiego jako osoby potwierdzającej kompatybilność naukowych dociekań z różnych dyscyplin. We wnioskach wskazano na pozytywne i negatywne aspekty łamania opozycyjnego podziału nauki.

EN

The article shows problem of doing science in the context of its various fields. The starting point for reflection is a division by Wilhelm Dilthey on the humanities and mathematics-natural sciences. Then the article presents two selected examples of current research questions the world, including Poland. Text also presents selected researchers, with particular emphasis Marian Grabowski as a person confirming the compatibility of scientific inquiry in various fields of science. The findings indicate the positive and negative aspects of breaking the opposition division of science create by W. Dilthey.

Keywords

PL

Wilhelm Dilthey; Marian Grabowski; nauka; humanistyka; korelacja.

EN

Wilhelm Dilthey; Marian Grabowski; science; humanities; correlation

• Publisher: "Pedagogium" Wydawnictwo OR Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Szczecinie
• Journal: Edukacja Humanistyczna
• Year: 2019
• Issue: 1
• Pages: 77-96

Dates

published

2019-06-28

Contributors

author

Laddach Agnieszka

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

References

• Arkin R., Ulam P., Wagner A., Moral Decision making in Autonomous System: Enforcement, Moral Emotion, Dignity Trust and Deception, ,,Proceedings of the IEEE” 2000, nr 3.
• Asimov I., Ja, robot, przeł. Z.A. Królicki, Poznań 2013.
• Bartnik C.S., Historia filozofii, Lublin 2001.
• Bilicka B., Kościół w polskich katechizmach i podręcznikach do nauki religii dla dzieci i młodzieży w latach 1945–2001, Toruń 2009.
• Bobko A., Wartość i nicość. Teoria wartości Heinricha Rickerta na tle neokantyzmu, Rzeszów 2005.
• Bredekamp H., Antikensehnsucht und Maschinenglauben: die Geschichte der Kunstkammer und die Zukunft der Kunstgeschichte, Berlin 2007.
• Ciupke K., Laboratorium metod sztucznej inteligencji z zastosowaniem języka R, Gliwice 2016.
• Davies P., Bóg i nowa fizyka, przeł. P. Amsterdamski, Warszawa 1996.
• Dilthey W., Budowa świata historycznego w naukach humanistycznych, przeł. E. Paczkowska-Łagowska, Gdańsk 2004.
• Domańska E., Historia w kontekście posthumanistyki, ,,Historyka” 2015, nr 1.
• Domańska E., Humanistyka ekologiczna, ,,Teksty drugie” 2013.
• Domańska E., Kierunki rozwoju strategii badawczych w historii najnowszej, [w:] Klio na wolności. Historiografia dziejów najnowszych po 1989 roku, red. M. Kruszyński, S. Łukasiewicz, M. Mazur, S. Poleszak, P. Witek, Lublin 2016.
• Domańska E., Wiedza o przeszłości – perspektywy na przyszłość, ,,Kwartalnik Historyczny” 2013, nr 2.
• Freedberg D., Gallese V., Motion, emotion and empathy in esthetic experience, „Trends in Cognitive Sciences” 2007, nr 11.
• Geraci R., Apocalyptic AI. Vision of Heaven in Robotics, Artificial Intelligence and Virtual Reality, Oxford 2010.
• Gilson E., Duch filozofii średniowiecznej, przeł. J. Rybałt, Warszawa 1958.
• Gilson E., Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich, przeł. S. Zalewski, Warszawa 1987.
• Gowin J., Humanistyka – nadzieje i zagrożenia, ,,Głos Uczelni. Czasopismo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika” 2017, nr 1.
• Górski K., Społeczne podstawy kultury. Zbiór prac, Toruń 2006.
• Grabowski M., A note on possibility of existence of stationary state scattering theory for the density operators, ,,Reports on Mathematical Physics” 1976, nr 10.
• Grabowski M., A-entropy for spectrally absolutely continuous observables, ,,Rep.Math.Phys.” 1978, nr 14.
• Grabowski M., Elementy filozofii nauki, Toruń 2000.Grabowski M., Entropic uncertainty relation for „phase-number of quanta”, ,,Physics Letters A” 1987, nr 124.
• Grabowski M., Fenomenologia ojcostwa, ,,Znak” 1993, nr 452.
• Grabowski M., Ideał prawdy między błahością a doniosłością, ,,Filozofia Nauki” 1997, nr 2.
• Grabowski M., Istotne i nieistotne w nauce. Szkice z aksjologii nauki, Toruń 1998.
• Grabowski M., Miłość seksualna. Koncepcja Karola Wojtyły, Toruń 2013.
• Grabowski M., Modified Gibbs state for an ideal atomic hydrogen gas, ,,Rep.Math.Phys.” 1986, nr 23.
• Grabowski M., Moja teologia naturalna, ,,W drodze” 1986, nr 3/4.
• Grabowski M., Na obrzeżach sacrum. Szkice o religii, nauce…, Poznań 1995.
• Grabowski M., Notatki z aksjologii nauki: prawda, ,,Znak” 1996, nr 496.
• Grabowski M., O antropologii Jana Pawła II, red. M. Grabowski, Toruń 2004.
• Grabowski M., Podziw i zdumienie w matematyce i fizyce, Warszawa 2009.
• Grom B., Psychologia religii. Ujęcie systematyczne, przeł. H. Machoń, Kraków 2009.
• Grygiel W.P., Stephena Hawkinga i Rogera Penrose’a spór o rzeczywistość, Kraków 2016.
• Haikonen P.O., Robot brains: circuits and systems for conscious machines, Chichester 2007.
• Hannes A., Cosmology. Myt hor Science, ,,Jurnal of Astrophysics and Astronomy” 1970, nr 5.
• Hawking S., Krótka historia czasu: od Wielkiego Wybuchu do czarnych dziur, przeł. P. Amsterdamski, Warszawa 2015.
• Hawking S., Mlodinow L., Wielki projekt, przeł. J. Włodarczyk, Warszawa 2015.
• Heller M., Filozofia i Wszechświat. Wybór pism, Kraków 2006.
• Janion M., Humanistyka. Poznanie i terapia, Warszawa 1974.
• Jankowski K., Perspektywy medycyny humanistycznej: leczeni, leczący i kontrakt terapeutyczny, [w:] Humanistyka przełomu wieków, red. J. Kozielecki, Warszawa 1999.
• Kaku M., Wszechświaty równoległe: powstanie Wszechświata, wyższe wymiary i przyszłość kosmosu, przeł. E.L. Łokas, B. Bieniok, Warszawa 2005.
• Katechizm Kościoła Katolickiego, Watykan 1992, wyd. pol. II popr., Poznań 2002.
• Kędziora Ł., Historia sztuki i medycyna, ,,Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” 2018, nr 1.
• Kędziora Ł., Niezauważona i rewolucyjna neurohistoria sztuki, ,,Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo” 2014, nr 1.
• Kędziora Ł., Wizualność dzieła sztuki. Ocena potencjału neuroestetyki w badaniach historyczno-artystycznych, Toruń 2016.
• Kmita J., Z metodologicznych problemów interpretacji humanistycznej, Warszawa 1971.
• Kognitywistyka. Problemy i perspektywy, red. H. Kardela, Z. Muszyński, M. Rajewski, Lublin 2005.
• Kongregacja ds. Duchowieństwa, Dyrektorium ogólne o katechizacji, Watykan 1997, wyd. pol. Poznań 1998, nr 167.
• Koshul B.B., Max Weber and Charles Pierce. At the crossroads of science, philosopsy, and culture, Lanham 2014.
• Kubik J., Polskie nauki społeczne z perspektywy europejskiej i światowej, ,,Głos Uczelni. Czasopismo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika” 2017, nr 1.
• Laddach A., Janusz St. Pasierb – teolog, historyk sztuki, teoretyk kultury. Tom 1. Dzieje życia, Toruń 2019.
• Lem S., Astronauci: powieść fantastyczno-naukowa, Warszawa 1951.
• Lem S., Cyberiada. Bajki robotów, t. 1, Kraków 1967.
• Lem S., Obłok Magellana, Warszawa 1955.
• Lem S., Sezam i inne opowiadania, Warszawa 1954.
• Łukasiewicz D., Bóg, wszechwiedza, wolność, Bydgoszcz 2007.
• Łukasiewicz D., Opatrzność Boża, wolność, przypadek. Studium z analitycznej filozofii religii, Kraków – Poznań 2014.
• Łukasiewicz D., Pouivent R., The Right to Believe. Perspectives in Religious Epistemology, Frankfurt – Paris 2012.
• Mandziuk J., Bibliografia prac ks. prof. dra hab. Janusza Stanisława Pasierba, ,,Saeculum Christianum” 1994, nr 1.
• Mandziuk J., Pasierb Janusz Stanisław, [w:] Słownik polskich teologów katolickich 1981–1993, t. 8, red. J. Mandziuk, Warszawa 1995.
• Margenau H., A. Varghese Ray, Kosmos, Bios, Theos. Scientists Reflect on Science, Good and the Origin of the Universe, Life and Homo Sapiens, LaSalle 1992.
• Markiewicz P., Neuroestetyka – krytyczna analiza badań empirycznych, ,,Humanistyka i Przyrodoznawstwo” 2009, nr 1.
• Markiewicz P., Przybysz P., Dzieło sztuki jako bodziec percepcyjny i emocjonalny. Analiza neuroestetyczna, [w:] Współczesna neuroestetyka, red. P. Barański, Poznań 2007.
• Markiewicz P., Przybysz P., Neuroestetyka. Przegląd zaganień i kierunków badań, [w:] Na ścieżkach neuronauki, red. P. Francuz, Lublin 2010.
• Metodologiczne i teoretyczne problemy kognitywistyki, red. J. Woleński, A. Dąbrowski, Kraków 2014
• Miłkowski M., Kognitywistyka. Reprezentacje, Warszawa 2014.
• Mross H., Pracownicy naukowo-dydaktyczni WSD. Pelplin 1939–1996. Słownik biobibliograficzny, Pelplin 1997.
• Mross H., Publikacje Księdza Profesora Janusza St. Pasierba, [w:] Pomorskie drogi ks. Janusza Pasierba, red. B. Wiśniewski, Pelplin 1994.
• Napiórkowski S.C., Jak uprawiać teologię, Wrocław 2002.
• O nowej humanistyce z Ewą Domańską rozmawia Katarzyna Więckowska, ,,Litteraria Copernicana” 2011, nr 2.
• Ministerstwo Edukacji Narodowej, Reforma systemu edukacji. Projekt, Warszawa 1998.
• Oakes G., Weber and Rickert. Concept formation in the cultural sciences, London 1988.
• Olszewski A.T., Ślady Boga. Przypadek czy zamysł?, Warszawa 2012.
• Onians J., European Art: A Neuroarthistory, Yale 2016.
• Onians J., Neuroarthistory: From Aristotrle and Pliny to Braxandall and Zeki, Yale 2008.
• Organization for Economic Co-operation and Development (OECD), Working Party of Nation Experts on Science and Technologu Indicators, Revised Field of Science and Technology (FOS) Classification in the Frascati Manual, http://www.oecd.org/science/inno/38235147.pdf [16.01.2017].
• Oziębłowski M., Hermeneutyczna możliwość hermeneutyki. Analiza funkcji filozofii hermeneutycznej w koncepcjach Wilhelma Diltheya i Hansa-Georga Gadamera, Częstochowa – Kraków 2012.
• Panofsky E., Studia z historii sztuki, wybrał, oprac. i opatrzył posłowiem J. Białostocki, Warszawa 1971.
• Przegalińska A.K., Istoty wirtualne. Jak fenomenologia zmieniła sztuczną inteligencję, Kraków 2016.
• Przybysz P., O uchwyceniu piękna. Rola deformacji estetycznych w tworzeniu i percepcji dzieła sztuki w ujęciu neuroestetyki, [w:] Studia z kognitywistyki i filozofii umysłu, t. 2, red. W. Dziarnowska, A. Klawiter, Poznań 2006.
• Przybysz P., W stronę neuroestetycznej teorii sztuki, [w:] Studia z kognitywistyki i filozofii umysłu, t. 2, red. W. Dziarnowska, A. Klawiter, Poznań 2006.
• Rickert H., Science and history. A critique of positivist epistemology, Princeton 1962.
• Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 8 sierpnia 2011 r. w sprawie obszarów wiedzy, dziedzin nauki i sztuki oraz dyscyplin naukowych i artystycznych, http://web.archive.org/web/20130612013924/http://www.bip.nauka.gov.pl:80/_gAllery/15/03/15036/20110823_rozporzadzenie_obszary_wiedzy_08082011.pdf [16.01.2017].
• Sample I., Peter Higgs. Poszukiwania boskiej cząstki, przeł. E.L. Łokas, B. Bieniok, Warszawa 2012.
• Saussure F. de, Kurs językoznawstwa ogólnego, przeł. K. Kasprzyk, Warszawa 2007.
• Sawicki F., Życie ludzkie, Poznań 1936, s. 5, cyt. za: J. Babiński, Teologia życia. Próba reinterpretacji dorobku ks. Franciszka Sawickiego, Pelplin 2013.
• Stacewicz P., Umysł a modele maszyn uczących się. Współczesne badania informatyczne w oczach filozofa, Warszawa 2010.
• Staford B.M., Towards a Cognitive Image History: From Iconic Turn to Neuronal Aesthetics, „Iconic Turn”, https://www.youtube.com/watch?v=uwADtbuGmr4 [16.01.2017].
• Szpet J., Podstawa Programowa Katechezy, [w:] Wokół Podstawy programowej i Dyrektorium katechetycznego, red. A. Bałoniak, Poznań 2001.
• Szpet J., Jackowiak D., Podstawa programowa i program kształcenia religijnego dzieci i młodzieży, Poznań 2001.
• Szymanik J., Zajenkowski M., Wstęp, w: Kognitywistyka. O umyśle umyślnie i nieumyślnie, red. J. Szymanik, M. Zajenkowski, Warszawa 2004.
• Tatarkiewicz W., Historia filozofii. Tom 1. Filozofia starożytna i średniowieczna, Warszawa 1988.
• Topolski J., Max Weber’s and Karl Marx’s approach to historical explanation, ,,Cultural Dynamics” 1990, nr 2.
• Topolski J., Przyrodniczy i humanistyczny punkt widzenia w badaniach historycznych, [w:] Humanistyka przełomu wieków, red. J. Kozielecki, Warszawa 1999.
• Torzewski W., Hermeneutyka jako filozofia dziejowości. Studium myśli Diltheya, Yorcka, Heideggera, Gadamera i Vattima, Bydgoszcz 2012.
• Urbańczyk P., Bariery rozwoju humanistyki w systemie organizacji nauki w Polsce, ,,Głos Uczelni. Czasopismo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika” 2017, nr 1.
• Wallach W., C. Allen, Moral Machines. Teaching Robots Right from Wrong, Oxford 2008.
• Weinberg S., Pierwsze trzy minuty, przeł. A. Blum, Warszawa 1998.
• Westminsterskie wyznanie wiary, przeł. R. Łudzień, Warszawa 1989.
• Weber M., Etyka protestancka a duch kapitalizmu, przeł. B. Baran, J. Miziński, Warszawa 2015.
• Wstyd i nagość, red. M. Grabowski, Toruń 2003.
• Zeki S., A Vision of the Brain, Oxford 1993.
• Zeki S., Inner Vision: a exploration of art and the brain, Oxford 1999.
• Zeki S., Splendors and Miseries of the Brain, Oxford 2009.
• Zellma A., Wielostronne aktywizowanie młodzieży w szkolnym nauczaniu religii. Studium w świetle ,,Programu nauczania religii katolickiej” z 2001 roku, Olsztyn 2006.
• Znaniecki F., Nauki o kulturze, Warszawa 1971.
• Znaniecki F., Wstęp do socjologii, Poznań 1992.

Identifiers

ISSN

1507-4943