Posłańcy Boga oraz niebiańskie istoty w Księdze Rodzaju

• Authors: Janusz Lemański

Title variants

EN

God’s messenger and celestial beings in the Book of Genesis

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W tradycjach o Abrahamie i Jakubie prześledzić można proces ewolucji koncepcji „posłańców Boga/Jhwh”. Najpierw opisuje się ich jako ludzi, potem jako głos Boga przemawiającego z nieba, a wreszcie jako niewidzialne istoty roztaczające opiekę nad patriarchą. W starszych tekstach mają oni za zadanie również dokonywanie inspekcji na ziemi i kontrolowanie biegu spraw. W prologu z Rdz 1-11 spotykamy jeszcze dwa inne rodzaje istot z nieba: „synowie Boga” i „cheruby”. Pierwsi są przedstawicielami niebiańskiego dworu przekraczającymi granicę w relacjach z ludźmi i prezentuje się ich jako przodków dawnych mieszkańców Kanaanu. Drudzy stanowią strażników Edenu. Pełnią więc tradycyjną rolę, ale nie opisuje się ich jako postaci o wyglądzie hybrydy łączącej cechy ludzkie i zwierzęce.

EN

In the Abraham and Jacob traditions we can follow the evolution of the notion of “God’s messengers”. Firstly, they are described as men and then as the voice of God, uttering His words from heaven, and finally, as invisible beings who care of the patriarchs. In the prologue of Gen 1-11 we meet another two types of celestial beings: „sons of God” and „cherubim”. The former are representatives of the heavenly court who cross the boundaries in relation with the people. They are presented as ancestors of the inhabitants of Canaan. The latter are the guardians of Eden, so they play the traditional role, however, they are not described as hybrids which combine human and animal features.

Keywords

PL

posłańcy Boga; synowie Boga; cheruby; niebiańskie istoty

EN

God’s messengers; sons of God; cherubim; celestial beings

• Publisher: Wydział Teologiczny Uniwersytetu Szczecińskiego w Szczecinie / Wyższe Seminarium Duchowne w Koszalinie
• Journal: Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie
• Year: 2014
• Issue: 21
• Pages: 29-52

Contributors

author

Janusz Lemański

• wykładowca Starego Testamentu na WT Uniwersytetu Szczecińskiego

References

• Andersen F.I., Freedman D.N., Hosea, New York 1980.
• Attridge H.W., Oden R.A., Philo of Byblos. The Phoenician History, Washington 1981.
• Blenkinschopp J., A Post-exilic Lay Source in Genesis 1-11, w: Abschied vom Jahwisten. Die Komposition des Hexateuch in der jüngsten Diskussion, red. J.C. Gertz, K. Schmid, M. Witte, Berlin-New York 2002, s. 49-61.
• Blenkinschopp J., Creation, Un-Creation, Re-Creation. A Discursive Commentary on Genesis 1-11, London-New York 2011.
• Blenkinschopp J., P and J in Genesis 1-11. An Alternative Hypothesis, w: Fortunate the Eyes that See, red. A.B. Beck i in., Grand Rapids 1995, s. 1-15.
• Blum E., Die Komposition der Vätergeschichte, Neukirchen-Vluyn 1984.
• Bremmer J.N., Remember the Titans!, w: The Fall of the Angels, red. Ch. Auffarth, L.T. Stuckenbruck, Leiden 2004, s. 35-61.
• Carr D.M., Reading the Fractures of Genesis: Historical and Literary Approaches, Louisville 1996.
• Chrostowski W., Ogród Eden. Zapoznane świadectwo asyryjskiej diaspory, Warszawa 1996.
• Coxon P.W., Nephilim npjljm, w: Dictionary of Deities and Demons, red. Karel van der Toorn, Bob Becking, Pieter W. van der Horst, Leiden-Grand Rapids-Cambridge 1999, s. 618-620.
• Cunchillos J.L., Étude philologique de MAL/AK. Perspectives sur le MAL’AK de la divinité dans la bible hebraique, Leiden 1981.
• Davidson M.J., Angel, w: The New Interpreter’s Dictionary of the Bible, t. 1, red. K.D. Sakenfeld, Nashville 2006, s. 149-155.
• Fabry H.J., Warum zu dritt? Gott zu Gast bei Abraham. Ein Werkstattbericht, w: Textarbeit. Studien zu Texten und ihrer Rezeption aud dem Alten Testament und der Umwelt Israels, red. K. Kiesow, Th. Meurer, Münster 2003, s. 171-190.
• Ficker R., mal’āk Bote, w: Theologisches Handwörterbuch zum Alten Testament, t. 1, red. E. Jenni, C. Westermann, Gütersloh 1994, kol. 900-908.
• Fischer A.A., Moses and the Exodus-Angel, w: The Concept of Celestial Beings – Origins, Development and Reception, red. F.V. Reiterer i in., Berlin-New York 2007, s. 79-93.
• Freedman D.N.,Willoughby B.E., Ringgren H., Fabry H.J., mal’āk, w: Theological Dictionary of the Old Testament, t. 8, Grand Rapids-Cambridge 1997, s. 308-325.
• Graves R., Mity greckie, Warszawa 1974.
• Greenstein E.L., Trans-Semitic Idiomatic Equivalency and the Derivation of Hebrew ml’kh, „Ugarit-Forschungen” 11(1979), s. 329-336.
• Gunkel H., Genesis, Göttingen 1977.
• Habel N.C., The Book of Job, Philadelphia 1985.
• Hamori E., „When Gods Were Men”. The Embodies God in Biblical and Near Eastern Literature, Berlin-New York 2008.
• Handy L.K., Among the Host of Heaven. The Syro-Palestynian Pantheon as Bureaucracy, Winona Lake 1994.
• Hanson P.D., Rebelion in Heaven, Azazel, and Euhemeristic Heroes in 1 Enoch 6-11, „Journal of Biblical Literature” 96(1977), nr 2, s. 195-233.
• Hendel R.S., The Nephilim were on the Earth: Genesis 6: 1-4 and the Ancient Near Eastern Context, w: The Fall of the Angels, red. Ch. Auffarth, L.T. Stuckenbruck, Leiden 2004, s. 11-34.
• Henten J.W. van, Angel II, w: Dictionary of Deities and Demons, red. Karel van der Toorn, Bob Becking, Pieter W. van der Horst, Leiden-Grand Rapids-Cambridge 1999, s. 50-53.
• Herodot, Dzieje, tł. S. Hammer, Warszawa 2002.
• Hess R.S., Nephilim, w: The Anchor Bible Dictionary, t. 4, red. D.N. Freedman, New York 1992, s. 1072-1073.
• Hezjod, Teogonia, tł. K. Kaszewski, Warszawa 1905.
• Hossfeld F.L., Zenger E., Psalmen 51-100, Freiburg-Basel-Wien 2000.
• Irsigler H., Erhörungsmotiv und Ismaelname in Gen 16,11 und 21,17, w: Die Väter Israels, red. M. Görg, Stuttgart 1989, s. 107-138.
• Irvin L.D., Mytharion. The Comparison of Tales from the Old Testament and the Ancient Near East, Neukirchen-Vluyn 1978.
• Jacob B., Das Buch Genesis, Stuttgart (1934)2000.
• Knauf E.A., Ismael. Untersuchungen zur Geschichte Palästinas und Nordarabiens im 1. Jahrhunderd v. Chr., Wiesbaden 1989.
• Köckert M., Die Geschichte der Abrahamüberlieferung, w: Congress Volume: Leiden 2004, red. A. Lemeire, Leiden 2006, s. 103-128.
• Köckert M., Divine Messengers and Mysterious Men in the Patriarchal Narratives of the Book of Genesis, w: The Concept of Celestial Beings – Origins, Development and Reception, red. F.V. Reiterer i in., Berlin-New York 2007, s. 51-78.
• Köckert M., Vätergott und Väterverheissungen. Eine Auseindersetzung mit Albrecht Alt und seine Erben, Göttingen 1988.
• Köckert M., War Jakobs Gegner in Gen 32,23-33 ein Dämon?, w: Die Dämonen/Demons. The Demonology of Israelite-Jewish and Early Christian Literature in Context of their Environment, red. A. Lange i in., Tübingen 2003, s. 160-181.
• Lagrange M.J., L’ange de Iahvé, „Revue Biblique” 12(1903), s. 212-225.
• Lemański J, Księga Rodzaju rozdziały 11,27-36,43, Częstochowa 2014.
• Lemański J., “Szukajcie dobra, a nie zła, abyście żyli” (Am 5,14a). Wprowadzenie do profetyzmu starotestamentalnego, t. 2, Dwunastu proroków mniejszych. Księga Barucha. List Jeremiasza, Szczecin 2012.
• Lemański J., Arka Przymierza w dziejach narodu wybranego. Pomiędzy historią a teologią, Szczecin 2006.
• Lemański J., Jakub w Betel: od hieros logos po próbę pojednania (Rdz 28,10-22), „Verbum Vitae” 16(2009), s. 17-51.
• Lemański J., Księga Rodzaju rozdziały 1-11, Częstochowa 2009.
• Lemański J., Pięcioksiąg dzisiaj, Kielce 2002.
• Lemański J., Rebeka, następczyni Sary (Rdz 24), „Colloquia Theologica Ottoniana” (2009), nr 2, s. 54-106.
• Levin Ch., Der Jahwist, Göttingen 1993.
• Mach M., Entwicklungstadien des jüdischen Engelglaubens in vorrabinischer Zeit, Tübingen 1992.
• Meier S.A., Angel I, w: Dictionary of Deities and Demons, red. Karel van der Toorn, Bob Becking, Pieter W. van der Horst, Leiden-Grand Rapids-Cambridge 1999, s. 45-50.
• Meier S.A., Angel of Yahweh, w: Dictionary of Deities and Demons, red. Karel van der Toorn, Bob Becking, Pieter W. van der Horst, Leiden-Grand Rapids-Cambridge 1999, 53-59.
• Meier S.A., The Messenger in the Ancient Semitic World, Atlanta 1988 Meier S.A., The Messenger in the Ancient Semitic World, Atlanta 1988.
• Meyers C., Cherubim, w: The Anchor Bible Dictionary, t. 4, red. D.N. Freedman, New York 1992, t. 1, s. 899-900.
• Mity Akadyjskie, red. M. Kapełuś, Warszawa 2000.
• Mrozek A., Religie Palestyny, Syrii i Arabii, w: Religie starożytnego Bliskiego Wschodu, red. K. Pilarczyk, J. Drabina, Kraków 2008, 261-312.
• Newson C.A., Angels, w: The Anchor Bible Dictionary, t. 1, red. D.N. Freedman i in., New York 1992, s. 248-253.
• Pury A. de, La tradition patriarcale en Gen 12-35, w: Le Pentateuque en question, red. A. de Pury, Th. Römer, Genève 1989, s. 259-270.
• Rad G. von, Das erste Buch Mose. Genesis, Göttingen 1972.
• Reebes J.C., Giants, w: The Eerdmans Dictionary of the Early Judaism, red. J.J. Collins, D.C. Harlow, Grand Rapids, Cambridge 2010, s. 676.
• Rofé A., An Enquiry into the Betrothal of Rebekah, w: Die Hebräische Bibel und ihre zweifache Nachgeschichte, red. E. Blum i in., Neukirchen-Vluyn 1990, s. 27-40.
• Röttger H., Engel Jahwes, w: Neues Bibel-Lexikon, t. 1, wyd. M. Görg, B. Lang, Zürich 1991, t. 1, kol. 539-541.
• Röttger H., Engel, w: Neues Bibel-Lexikon, t. 1, wyd. M. Görg, B. Lang, Zürich 1991, kol. 537-539.
• Röttger H., Mal’ak Jahwe – Bote von God. Die Vorstellung von Gottes Boten im hebräischen Alten Testament, Frankfurt am Main 1978.
• Ruppert L., Genesis. Ein kritischer und theologischer Kommentar. 2. Teilband: Gen 11,27-25,18, Würzburg 2002.
• Schipper B., Angels or Demons? Divine Messengers in Ancient Egypt, w: The Concept of Celestial Beings – Origins, Development and Reception, red. F.V. Reiterer i in., Berlin-New York 2007, s. 1-19.
• Schüle A., Die Urgeschichte (Genesis 1-11), Zürich 2009.
• Schüle A., Der Prolog der hebräischen Bibel. Die literar- und theologiegeschichtliche Diskurs der Urgeschichte (Genesis 1-11), Zürich 2006.
• Ska J.L., Genesis 1-11: Un testo sacerdotale e i suoi complementi, w: Tenże, Il cantiere del Pentateuco. 1. Problemi di composizione e di interpretazione, Bologna 2013, s. 13-35.
• Spickermann H., Der Gotteskampf. Jakob und der Engel in Bibel und Kunst, Zürich 1997.
• Stachowiak L., Anioł, w: Encyklopedia katolicka, t. 1, Lublin 1973, kol. 605-607.
• Stuckenbruck L.T., The Origin of Evil in Jewish Apocalyptic Tradition: The Interpretation of Genesis 6,1-4 in the Second and Third Centuries BCE, w: The Fall of the Angels, red. Ch. Auffarth, L.T. Stuckenbruck, Leiden 2004, s. 97-118.
• Texte aus der Umwelt des Alten Testaments, t. III/4: Mythen und Epen II, red. O. Kaiser, Gütersloh 1994.
• Toboła Ł., Cykl Baala z Ugarit, Kraków Mogilany 2008.
• Westermann C., Genesis. Kapitel 1-11, Neukirchen-Vluyn 1983.
• Westermann C., Genesis. Kapitel 12-36, Neukirchen-Vluyn 1989.
• Westermann C., Gottes Engel brauchen keine Flügel, München 1957.
• Wood A., Of Wings and Wheels. A Synthetic Study of the Biblical Cherubim, Berlin-New York 2008.
• Wright A.T., Angels, w: The Erdmans Dictionary of the Early Judaism, red. J.J. Collins, D.C. Harlow, Grand Rapids, Cambridge 2010, s. 328-331.
• Wright A.T., The Orygin of Evil Spirits, Tübingen 2005.
• Ziemer B., Abram-Abraham. Kompositionsgeschichtliche Untersuchungen zu Genesis 14,15,17, Berlin-New York 2005.