Reforma sektora publicznego w krajach nordyckich a powrót do elitarności szkół wyższych

• Authors: Kazimierz Musiał

Title variants

EN

A Return to Elitism in Higher Education as Seen in the Context of Public Sector Reform in Nordic Countries

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest przeanalizowanie niektórych uwarunkowań systemowych Danii, Finlandii, Islandii, Norwegii i Szwecji, które przekładają się na rozwiązania zastosowane w polityce wobec szkolnictwa wyższego tych krajów. Artykuł nawiązuje do dyskusji o kulturze nowego kapitalizmu w kontekście zmian dokonujących się w sektorze publicznym, ze szczególnym uwzględnieniem dziedziny szkolnictwa wyższego. W tym kontekście jednym z podstawowych wątków jest dyskurs elitarności w szkolnictwie wyższym, który również w krajach nordyckich nie przeszedł bez echa. Jego analiza ujęta została w szerszą ramę zmiany społecznej, gdzie zmianie ulega dawny, zorientowany na kolektywizm kontrakt społeczny. Ta perspektywa umożliwia dostrzeżenie zmieniającej się roli szkolnictwa wyższego jako instrumentu polityki społecznej w państwie opiekuńczym. Nowe uwarunkowania społeczne, nastanie postindustrialnych stosunków pracy i produkcji oraz zmiana indywidualnych wartości na których zbudowano nordyckie państwa opiekuńcze powodują większą akceptację dla idei elitarności zindywidualnej i instytucjonalnej. Co prawda szkolnictwo wyższe w tych krajach jest jeszcze domeną w przeważającej większości zarządzaną i finansowaną przez państwo, jednocześnie jednak daje się zaobserwować narastanie zachowań imitujących działania rynkowe w sektorze prywatnym. Oznacza to, że analiza zmian zachodzących w sektorze szkolnictwa wyższego jest możliwa tylko wtedy gdy uwzględnieni sie zmieniający się charakter sektora publicznego, który w krajach nordyckich ma charakter typowy dla społeczeństw postindustrialnych.

EN

This article aims at analyzing some elements of the social systems in Denmark, Finland, Iceland, Norway and Sweden, which influence Higher Education policy in these countries. The argument is linked to the discussion about the culture of new capitalism that can be observed in the public sector reforms in general and in Higher Education policies in particular. The discourse of elitism in Higher Education is addressed in this context as it has also left its impression on the Nordic countries. The analysis of the discourse is placed within a broader framework of social change, within which the traditional social contract is being renegotiated. The traditional collectivist mindset of the welfare state policy logic of the past gives way to greater individualism and acceptance of elitism as the Nordic societies become more and more post-industrial. Although Higher Education in the Nordic countries is still mainly publicly funded and managed, an increasing emulation of the public sector and market-like behaviour can be witnessed. Therefore the analysis includes a theoretical discussion of the new contractual relationship of the whole public sector, which enables the capture of the changing nature of the social relations in post-industrial societies.

Keywords

PL

reformy szkolnictwa wyższego; elitarność w szkolnictwie wyższym; centra doskonałości; Skandynawia; kraje nordyckie

EN

Higher Education reforms; elitist turn in Higher Education; centres of excellence; Scandinavia; Nordic countries

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Przegląd Socjologiczny
• Year: 2009
• Volume: 58
• Issue: 3
• Pages: 143-172

Dates

published

2009

Contributors

author

Kazimierz Musiał

• Uniwersytet Gdański

References

• Aalto University Presentation [2009], Dostępny pod http://www.aaltoyliopisto.info/files/0120_e_aalto_university_presentation_final.pdf (25.08.2009).
• Bekendtgørelse af lov om professionshøjskoler for videregående uddannelser. (Rozporządzenie do ustawy o wyższych szkołach zawodowych kształcących na poziomie uniwersyteckim.) Dostępny pod https://www.retsinformation.dk/Forms/R0710.aspx?id=121828 (25.08.2009).
• Bell D., [1973], The Coming of Post-Industrial Society: A Venture in Social Forecasting, New York: Basic Books.
• Bell D. [1976], Cultural Contradictions of Capitalism, New York: Basic Books.
• Bleiklie I., Kogan M., [2007], Organization and Governance of Universities, [w:] „Higher Education Policy”, Vol. 20, 477–493.
• Bloland H. G., [2005], Whatever Happened to Postmodernism in Higher Education?: No Requiem in the New Millenium, [w:] „Journal of Higher Education”, 76 (2), 121–150.
• Boje T. P., [2003], Towards a post-industrial service society, [w:] T. P. Boje, B. Furåker (red.), Post-Industrial Labour Markets: Profiles of North America and Scandinavia, London: Routledge, 124–146.
• Danø T., Stensaker B., [2007], Still Balancing Improvement and Accountability? Developments in External Quality Assurance in the Nordic Countries 1996–2006, [w:] „Quality in Higher Education” 13 (1), 81–93.
• Finnish Government [2007], The Government Programme. Prime Minister Matti Vanhanen’s second Cabinet. Dostępny pod http://www.valtioneuvosto.fi/hallitus/hallitusohjelma/pdf/en.pdf (25.08.2009).
• Finnish Ministry of Education [2008], Education and research 2007–2012. Development Plan, Ministry of Education publications 2008:10.
• Finnish Ministry of Education [2009], Proposal for the new Universities Act in Brief, Dostępny pod http://www.minedu.fi/export/sites/default/OPM/Koulutus/koulutuspolitiikka/Hankkeet/Yliopistolaitoksen_uudistaminen/liitteet/HE_yolaki_eng_20.2.2009.pdf (22.08.2009).
• Fogh Rasmussen A., [2003], Fra socialstat til minimalstat. En liberal strategi (Od państwa socjalnego do państwa minimalnego. Strategia liberalna), København: Samleren.
• Foucault M., [1971], Revolutionary Action: Until Now. A discussion with Michel Foucault, [w:] „Actuel”, 14, 42–47.
• Gornitzka Å., Stensaker B., Smeby J.-Ch., de Boer H., [2004], Contract Arrangements in the Nordic Countries. Solving the Efficiency/Effectiveness Dilemma?, [w:] „Higher Education in Europe”, Vol. 29 Issue 1, 87–101.
• Greve C., Ejersbo N., [2005], Contracts as Reinvented Institutions in the Public Sector: A Cross-Cultural Comparison, Westport, Connecticut and London: Praeger Publishers.
• Hiltunen K. (red.) [2009], Centres of Excellence in Finnish University Education 2010–2012. Helsinki: FINHEEC. (=Publications of the Finnish Higher Education Evaluation Council 3:2009).
• Hobbes T., [2005], Lewiatan, ALETHEIA. (oryg. ang 1651): Leviathan or the Matter, Forme, & Power of a Common-wealth Ecclesiasticall and Civill.
• Högskoleverket [2009], Utmärkelsen framstående utbildningsmiljö. Strona internetowa http://www.hsv.se/kvalitet/kvalitetssakring/utmarkelsenframstaendeutbildningsmiljo.4.539a949110f3d5914ec800061181.html (27.08.2009).
• Høstaker R., Vabø A., [2005], Higher Education and the Transformation to a Cognitive Capitalism, [w:] I. Bleiklie, M. Henkel (red.), Governing Knowledge, A Study of Continuity and Change in Higher Education. A Festschrift in Honour of Maurice Kogan, Dordrecht: Springer, 227–243.
• Inglehart R., Welzel C., [2005], Modernization, Cultural Change, and Democracy. The Human Development Sequence, Cambridge: Cambridge University Press.
• Jensen L., [1998], Interpreting New Public Management: the case of Denmark, [w:] „Australian Journal of Public Administration”, Vol. 57, Issue 4, 54–65.
• Jónasson J. T., [2004], Higher Education Reforms in Iceland at the Transition into the Twenty-First Century, [w:] I. Fägerlind, G. Strömqvist (red.), Reforming higher education in the Nordic countries – studies of change in Denmark, Finland, Iceland, Norway and Sweden, Paris: International Institute for Educational Planning UNESCO, 137–188.
• Jónasson J. T., [2009], indywidualny wywiad autora z Jón Torfi Jónassonem, profesorem i dziekanem Wydziału Pedagogicznego, przeprowadzony 8.5.2009 w Rejkiawiku.Kivinen O., Rinne R., [1998], State, Governmentality and Education – the Nordic Experience, [w:] „British Journal of Sociology of Education”, Vol. 19, 39–52.
• Kivinen O., Hedman J., Kaipainen P., [September 2007], From Elite University to Mass Higher Education. Educational Expansion, Equality of Opportunity and Returns to University Education, [w:] „Acta Sociologica”, 50(3), 231–247.
• Kunnskapsdepartementet (2009): Tilstandsrapport for høyere utdanningsinstitusjoner 2009, Oslo: Kunnskapsdepartementet.
• NOU [2008], Sett under ett. Ny struktur i høyere utdanning. (Widziane jako całość. Nowa struktura szkolnictwa wyższego). Raport specjalnej komisji powołanej przez rząd 24.05.2006. Przedłożony Ministerstwu Edukacji i Badań Naukowych 22 stycznia 2008. (=NOU 2008: 3)
• Knudsen T., [2007], Fra folkestyre til markedsdemokrati: Dansk demokratihistorie efter 1973, (Od rządów ludu do demokracji rynkowej: Historia duńskiej demokracji po roku 1973), København: Akademisk Forlag.
• Knutsen O., [1990]: Materialist and postmaterialist values and structures in the Nordic countries: A Comparative Study, [w:] „Comparative Politics”, 23(1), 85–104.
• Peters M., [1992], Performance and Accountability in ‘Post-industrial Society’: the crisis of British universities, [w:] „Studies in Higher Education”, 17(2), 123–139.
• Puttonen V., [2007], The Innovation University falls short as a project, http://www.sitra.fi/en/News/articles/article_2007-10-30.htm (25.08.2009).
• Fogh Rasmussen A., [1993], Fra socialstat til minimalstat: En liberal strategi. København: Samleren.
• Regeringen [2006], Fremgang, Fornyelse og Tryghed. Strategi for Danmark i den globale økonomi – de vigtigste initiativer. København: Statsministeriet.
• Sejersted F., [1989], Forskningspolitikk i et forskningsavhengig samfunn, [w:] T. Nybom (red.), Universitet och samhälle, Stockholm: Tidens Förlag, 356–358.
• Sennett R., [2006], The Culture of the New Capitalism, New Haven & London: Yale University Press.
• Top 100 European Universities [2009], http://www.arwu.org/rank2008/ARWU2008_TopEuro(EN).htm (26.08. 2009).
• University of Iceland [2008], Discover a Powerful Community. Broszura promocyjna Uniwersytetu Islandii. http://www.hi.is/files/skjol/10203_HASKOLABLAD_lores.pdf (10.05.2009).
• Vabø A., Aamodt, P. O., [2005], Kvalitetsreformen og universitetene som masseutdanningsinstitusjon, Oslo: NIFU STEP. (=NIFU STEP Skriftserie, 2 /2005).
• Vabø A., Aamodt P. O., [2008], Nordic higher education in transition, [w:] D. Palfreyman, T. Tapper (red.), Structuring Mass Higher Education: The Role of Elite Institutions, New York: Routledge.
• Vabø A., [2009], Wywiad autora z Agnete Vabø przeprowadzony w Oslo w dniu 25.08.2009.
• Veggeland N., [2007], Paths of Public Innovation in the Global Age: Lessons from Scandinavia. Cheltenham: Edward Elgar.
• Wise L. R., [2002], Public Management Reform: Competing Drivers of Change, [w:] „Public Administration Review”, Vol. 62, No. 5, 555–567.
• Wright S. and Williams Ørberg J., [2008], Autonomy and control: Danish university reform in the context of modern governance, [w:] „Learning and Teaching” Vol. I, Issue 1, Spring 2008, 27–57.
• Touraine A., [1974, oryginał fr. 1971], The Post-industrial Society: tomorrow’s social history: classes, conflicts and culture in the programmed society. London: Wildwood House.

Identifiers

ISSN

0033-2356