Komunitaryzm a republikanizm. W poszukiwaniu podobieństw i różnic między nurtami

• Authors: Piotr Szymaniec

Title variants

EN

Communitarianism and Republicanism. In Search of Similarities and Differences Between the Two Ideas

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem niniejszej pracy jest konfrontacja głównych tez komunitaryzmu – ujmowanego jako projekt polityczny tworzony przede wszystkim przez takich myślicieli, jak Alasdair MacIntyre, Michael Sandel, Charles Taylor i Michael Walzer – z podstawowymi założeniami klasycznego republikanizmu. Komunitaryści – inspirując się wyraźnie ideami Tocqueville’a – optują zatem za wzmocnieniem więzi wspólnotowych na poziomie lokalnym. Właśnie na tym szczeblu, a nie w polityce centralnej, najpełniej ma manifestować się cnota jako podstawa wspólnego działania. Republikanizm i komunitaryzm operują też różnymi koncepcjami wolności, których wspólną cechą jest to, że akcentują pozytywny wymiar wolności. Ponadto komunitaryzm znacznie mniej niż republikanizm podkreśla znaczenie rywalizacji dla postaw obywatelskich. Ten element – zaznaczenie roli agonu – był silniej obecny w analizach Hannah Arendt, które pod tym względem trzeba uznać za bardziej republikańskie niż propozycje komunitarystów. Trzeba jednak zauważyć, że u Charlesa Taylora, Michaela Walzera, a przede wszystkim u Michaela Sandela, występują niewątpliwie wątki charakterystyczne dla typu dyskursu publicznego rozwijanego przez klasyczny republikanizm. Sandel wprost uważa się za reprezentanta tradycji republikańskiej, jednakże z bogatego jej dorobku wybiera wariant, który nazywa wariantem „ateńskim”, i przeciwstawia wariantowi „neorzymskiemu”, który w dawnej tradycji republikańskiej był dominujący.

EN

The aim of the paper is to confront the main theses of communitarianism – perceived as a political project created primarily by such thinkers as Alasdair MacIntyre, Michael Sandel, Charles Taylor and Michael Walzer – with the basic assumptions of the classical republicanism. Communitarians – clearly inspired by the ideas of Tocqueville – opt for strengthening the community bonds at the local level. According to them, on this level, and not in the central politics, virtue is the most fully manifested as a basis for a joint action. Republicanism and communitarianism utilize also different concepts of freedom, the common feature of which is that they accentuate the positive dimension of freedom. In addition, communitarianism emphasizes the importance of competition for shaping the civic attitudes to a lesser extent than republicanism. This element – the emphasizing the role of the agon – was strongly present in the thought of Hannah Arendt, which must be considered as more republican in this respect than the proposals of communitarians. It must be noted, notwithstanding, that the topics specific to the type of public discourse developed by classical republicanism certainly occur in some concepts of Charles Taylor, Michael Walzer, and especially Michael Sandel. Sandel openly considers himself as a representative of the republican tradition, however from the rich heritage of this tradition he specifies the version which he calls the “Athenian” model and sets it against “neo-Roman” one. The latter, however, was predominant in the old tradition of republicanism.

Keywords

PL

komunitarianism; republikanizm; obywatelski humanizm; Alasdair MacIntyre; Michael Sandel; Charles Taylor; Michael Walzer

EN

communitarianism; republicanism; civic humanism; Alasdair MacIntyre; Michael Sandel; Charles Taylor; Michael Walzer

• Publisher: Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk / Akademia Leona Koźmińskiego
• Journal: Prakseologia
• Year: 2016
• Volume: 158/2
• Pages: 189-214

Contributors

author

Piotr Szymaniec

• Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Angelusa Silesiusa w Wałbrzychu, ul. Zamkowa 4, 58-300 Wałbrzych

References

• Arendt H., 2000, Kondycja ludzka. Przeł. A. Łagodzka. Warszawa: Fundacja Aletheia.
• Arendt H., 2003, O rewolucji. Przeł. M. Godyń. Warszawa: Czytelnik.
• Arendt H., 2007, Polityka jako obietnica. Przeł. W. Madej, M. Godyń. Warszawa: Prószyński i S-ka.
• Aronovitch H., 2000, From communitarianism to republicanism: On Sandel and his critique, „Canadian Journal of Philosophy”, 30, 4.
• Arystoteles [2001, Polityka. Przeł. L. Piotrowicz. W: Arystoteles, Dzieła wszystkie. Tom 6. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Babcock H.M., 1997, Democracy’s Discontent in a Complex World: Can Avalanches, Sandpiles, and Finches Optimize Michael Sandel’s Civic Republican Community?, „The Georgetown Law Journal”, 85.
• Baron H., 1966, The Crisis of the Early Italian Renaissance: Civic Humanism and Republican Liberty in an Age of Classicism and Tyranny. Princeton: Princeton University.
• Borkowska-Nowak M., 2012, Dialektyka tożsamości i różnicy w ujęciu Charlesa Taylora. W: C. Garbowski, J.P. Hudzik, J. Kłos (red.), Charlesa Taylora wizja nowoczesności. Rekonstrukcje i interpretacje. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Łośgraf.
• Canovan M., 1978, The Contradictions of Hannah Arendt’s Political Thought, „Political Theory”, 6, 1.
• Drałus D., 2012, Kosmopolityzm versus patriotyzm. Charles Taylor o tożsamości i wspólnocie. W: C. Garbowski, J.P. Hudzik, J. Kłos (red.), Charlesa Taylora wizja nowoczesności. Rekonstrukcje i interpretacje. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Łośgraf.
• Ferguson A. 1756: Reflections Previous to the Establishment of a Militia. London: printed for R. and J. Dodsley.
• Ferguson A., 1776, Lecture 89, April 9th, 1776 [with corrections, April 6th, 1780, April 7th, 1784]. Edinburgh University Library, Special Collections Division, Dc. 1.85.
• Ferguson A., 1782, An Essay on the History of Civil Society, the fifth edition. London: printed by T. Cadell.
• Gawkowska A., 2004, Biorąc wspólnotę poważnie? Komunitarystyczne krytyki liberalizmu. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.
• Gawkowska A., 2011, Taking Community Seriously? Communitarian Critiques of Liberalism. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Gleason E.G., 1993, Gasparo Contarini: Venice, Rome, and Reform. Berkeley–Los Angeles–Oxford: University of California Press.
• Glover S.D., 1999, The Putney Debates: Popular versus Élitist Republicanism, „Past & Present”, 164.
• Harrington J., 1771, The Commonwealth of Oceana. W: J. Harrington, The Oceana and Other Works of James Harrington, with an Account of His Life by John Toland. Covent Garden, London: printed for T. Becker, and T. Cadell, in the Strand, and T. Evans, in King Street.
• Hegel G.W.F., 1969, Zasady filozofii prawa. Przeł. A. Landman, Warszawa: PWN.
• Isaac J.C., 1994, Oases in the Desert: Hannah Arendt on Democratic Politics, „The American Political Science Review”, 88, 1.
• Jurdjevic M., 1999, Civic Humanism and the Rise of the Medici, „Renaissance Quarterly”, 1999, 52, 4.
• Kaczmarek A., 2011, Nowoczesna autentyczność. Charles Taylor wobec dylematów współczesności. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Kettler D., 1967, The Political Vision of Adam Ferguson, „Studies in Burke and His Time”, IX, 1.
• Komunitariańska platforma programowa. Społeczeństwo responsywne: prawa i obowiązki, 2004, W: P. Śpiewak (wybór), Komunitarianie. Wybór tekstów. Warszawa: Fundacja Aletheia.
• Krawczyk A., 1997, Myśl społeczna Jamesa Harringtona. Historyczne kontrowersje. Lublin: Wydawnictwo Naukowe UMCS.
• Kymlicka W., 1998, Współczesna filozofia polityczna. Wprowadzenie. Przeł. A. Pawelec. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Machiavelli N., 1972, Rozważania nad pierwszym dziesięcioksięgiem historii Rzymu Liwiusza. Przeł. K. Żaboklicki. W: N. Machiavelli, Wybór pism, oprac. K. Żaboklicki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Machiavelli N., 2008, O sztuce wojny. Przeł. A. Szopińska. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
• Machura P., 2009, Ideał człowieka–filozofa w koncepcjach Alasdaira MacIntyre’a. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk” – Uniwersytet Śląski.
• MacIntyre A., 1991, I’m Not a Communitarian, But…, „Responsive Community”, 1.
• MacIntyre A., 1999, Dependent Rational Animals. Why Human Beings Need the Virtues. London: Open Court Publishing.
• MacIntyre A., 2004, Czy patriotyzm jest cnotą? Przeł. P. Rymarczyk, T. Szubka. W: P. Śpiewak (wybór), Komunitarianie. Wybór tekstów. Warszawa: Fundacja Aletheia.
• MacIntyre A., 2009a, Trzy antagonistyczne wersje dociekań moralnych. Etyka, Genealogia i Tradycja. Przeł. M. Filipczuk. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• MacIntyre A., 2009b, Tolerancja i dobra konfliktu, Przeł. A. Chmielewski. W: A. MacIntyre, Etyka i polityka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Malarczyk J., 1962, Doktryna polityczna Machiavellego, „Annales Universitatis Mariae Curie--Skłodowska. Sectio G”, IX, z. 6.
• McCormick J.P., 2003, Machiavelli against Republicanism: On the Cambridge School’s „Guicciardinian Moments”, „Political Theory”, 31, 5.
• Nowak W.M., 2008, Spór o nowoczesność w poglądach Charlesa Taylora i Alasdaira MacIntyre’a. Analiza krytyczna. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• Peddle D., 1997, Liberalism, Republicanism and the Spirit Of American Politics: A Critique of Sandel, „Animus”, 2.
• Pettit P., 1997, Republicanism: A Theory of Freedom and Government. Oxford–New York: Oxford University Press.
• Pettit P., 1998, Reworking Sandel’s Republicanism, „The Journal of Philosophy”, 95, 2.
• Pietrzyk-Reeves D., 2012, Ład rzeczypospolitej. Polska myśl polityczna XVI wieku a klasyczna tradycja republikańska. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Pocock J.G.A., 1965, Machiavelli, Harrington, and English Political Ideology in the Eighteenth Century, „William and Mary Quarterly. Third Series”, XXII.
• Pocock J.G.A., 1975, The Machiavellian Moment. Florentine Political Thought and the Atlantic Republican Tradition. Princeton, NJ: Princeton University Press.
• Riklin A., 2000, Niccolò Machiavellego nauka o rządzeniu. Przeł. H. Olszewski. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Robertson J., 1985, The Scottish Enlightenment and the Militia Issue. Edinburgh: John Donald Publishers.
• Rousseau J.J., 1924, Uwagi nad rządem Polski. Przeł. M. Starzewski. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.
• Rutkowski J., 2003, Filozofia polityczna arystotelizmu i neoliberalizmu a wychowanie. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Sandel M.J., 1996a, Democracy’s Discontent. America in Search of a Public Philosophy. Cambridge, Mass.: Belknap Press.
• Sandel M., 1996b, On Republicanism and Liberalism. Interview by Leif Wenar and Chong-Min Hong, „The Harvard Review of Philosophy”, spring.
• Sandel M.J., 2000, The Politics of Public Identity, „The Hedgehog Review”, spring.
• Sandel M., 2009, Liberalizm a granice sprawiedliwości. Przeł. A. Grobler. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne.
• Sawicka J., 2011, Polityczność jako obietnica nowego świata. Myśl polityczna Hannah Arendt, „IDEA – Studia nad Strukturą i Rozwojem Pojęć Filozoficznych”, 23.
• Shaw C.K.Y., 2010, Civic Republicanism and Democratic Politics – Michael Sandel and Contemporary Theories of Political Community, „EurAmerica”, 40, 4.
• Sher R.B., 1989, Adam Ferguson, Adam Smith, and the Problem of National Defense, „The Journal of Modern History”, 61, 2.
• Sher R.B., 1985, Church and University in the Scottish Enlightenment: The Moderate Literati of Edinburgh. Princeton, N.J.–Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Skinner Q., 2013, Wolność przed liberalizmem. Przeł. A. Czarnecka. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Stawrowski Z., 1994, Państwo i prawo w filozofii Hegla. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
• Szahaj A., 2012, Charles Taylor o wolności. W: C. Garbowski, J.P. Hudzik, J. Kłos (red.), Charlesa Taylora wizja nowoczesności. Rekonstrukcje i interpretacje. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Łośgraf.
• Szczap A., 2003, Idea społeczeństwa obywatelskiego w komunitaryzmie, „Rocznik Lubuski”, XXIX, I.
• Szlachta B., 2007, Komunitarianizm (komunitaryzm). W: M. Jaskólski (red.), Słownik historii doktryn politycznych. Tom 3. I–Ł. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Szlachta B., 2008, Monarchia prawa? Angielska myśl polityczna doby Tudorów. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.
• Szlachta B., 2013, Zapoznane dziedzictwo polityczne Zachodu?. W: Q. Skinner, Wolność przed liberalizmem. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Taylor C., 2001, Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej. Przeł. zbiorowe. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Taylor C., 2002, Etyka autentyczności. Przeł. A. Pawelec, Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Taylor C., 2004, Nieporozumienia wokół debaty liberalno-komunitariańskiej. Przeł. P. Rymarczyk. W: P. Śpiewak (wybór), Komunitarianie. Wybór tekstów. Warszawa: Fundacja Aletheia.
• Taylor C., 2010a, Nowoczesne imaginaria społeczne. Przeł. A. Puchejda, K. Szymaniak. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Taylor C., 2010b, Liberalizm a sfera publiczna. Przeł. A. Pawelec. W: K. Michalski (red.), Roz-mowy w Castel Gandolfo, tom II. Warszawa–Kraków: Centrum Myśli Jana Pawła II – Wydawnictwo Znak.
• Walzer M., 2002, Interpretacja i krytyka społeczna. Przeł. M. Rakusa-Suszczewski, M. Szuster. Warszawa: Fundacja Aletheia.
• Walzer M., 2004, Komunitariańska krytyka liberalizmu. Przeł. P. Rymarczyk. W: P. Śpiewak (wybór), Komunitarianie. Wybór tekstów. Warszawa: Fundacja Aletheia.
• Walzer M., 2006, Polityka i namiętność. O bardziej egalitarny liberalizm. Przeł. H. Jankowska. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA.
• Walzer M., 2007, Sfery sprawiedliwości. Obrona pluralizmu i równości. Przeł. M. Szczubiałka. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Winch D., 1985, Economic Liberalism as Ideology: The Appleby Version, „The Economic History Review, New Series”, 1985, 38, 2.
• Wood G.S., 1990, Classical Republicanism and the American Revolution, „Chicago–Kent Law Review”, 66, 1: Symposium on Classical Philosophy and the American Constitutional Order.
• Wootton D., 2006, The true origins of republicanism: the disciples of Baron and the counter-example of Venturi. W: M. Albertone (ed.), Il repubblicanesimo moderno. L’idea di repubblica nella riflessione storica di Franco Venturi. Napoli: Bibliopolis.
• Zdybel J., 2005, Między wolnością a powinnością. Filozofia polityczna Isaiaha Berlina i Alisdaira MacIntyre’a. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.