Retoryka dominacji – polityczne sterowanie nauką

• Authors: Stefan Konstańczak

Title variants

EN

Rhetoric of domination – political steering of science

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Na przykładzie polskich doświadczeń z końca lat 40-tych XX w. autor prezentuje drogę, na której sfera nauki może zostać podporządkowana władzy państwowej. Artykuł jest zatem także prezentacją sytuacji w polskiej nauce w trakcie przygotowań do I Kongresu Nauki Polskiej, który miał miejsce 29.06 – 2.07.1951 r. Na podstawie zachowanej korespondencji i wspomnień głównie przedstawicieli filozoficznej Szkoły Lwowsko-Warszawskiej autor przedstawia zastosowane przez ówczesnych polityków sposoby manipulowania naukowcami i instytucjami nauki dla osiągnięcia doraźnych korzyści politycznych. W konkluzji autor ocenia długofalową skuteczność zastosowanych działań oraz zastanawia się, czy podobne działania można zastosować również obecnie.

EN

The author presents the way how the area of science might be subordinated to state authority on the basis of Polish experience at the end of 40’s of XXth century. Therefore, the article is also a presentation of the situation in Polish science while preparing for the Ist Congress of Polish Science which took place between June 29th and July 2nd 1951. Based on preserved letters and memories of mainly representatives of philosophical Lvov and Warsaw School, the author presents the ways of manipulating of scientists and institutions of science used by politicians of that time to reach immediate political benefits. In conclusion the author evaluates long-term effectiveness of the used activities and wonders if similar activities might also be applied nowadays.

Keywords

PL

nauka polska po II wojnie światowej; I Kongres Nauki Polskiej; szkoła lwowsko-warszawska; marksizm; etatyzacja nauki polskiej

EN

Polish science after World War II; Ist Congress of Polish Science; Lvov and Warsaw School; Marxism; state control of Polish science

• Publisher: Science Studies Committee, Polish Academy of Sciences
• Journal: Zagadnienia Naukoznawstwa
• Year: 2013
• Volume: 49
• Issue: 2(196)
• Pages: 101-115

Dates

published

2013

Contributors

author

Stefan Konstańczak

• Uniwersytet Zielonogórski

References

• Borejsza J., 1945, Rewolucja łagodna, „Odrodzenie” 10–12 z 15 I 1945 r.
• Chałasiński J., 1950, Humanistyka przed Kongresem Nauki Polskiej, „Rejs” – ilustrowany dodatek „Dziennika Bałtyckiego” 29 z 16 VII 1950, s. 2.
• Dąbrowska M., 1988, Dzienniki, t. 3, Warszawa: Czytelnik.
• Herczyński R., 2008, Spętana nauka. Opozycja intelektualna w Polsce 1945–1970, Warszawa: Temper.
• Hübner P., 1992, Polityka naukowa w Polsce w latach 1944–1953: Geneza systemu, t. 1–2, Wrocław: Ossolineum.
• Hübner P., 1994, Siła przeciw rozumowi. Losy Polskiej Akademii Umiejętności w latach 1939–1989, Kraków: Secesja.
• Hübner P., 1997, Stalinowskie «czystki» w nauce polskiej, w: Skryte oblicze systemu komunistycznego. U źródeł zła, Warszawa: Wydawnictwo DIG.
• Konstańczak S., 2008, Uwarunkowania edukacji filozoficznej, w: Filozofia w szkole VIII. Filozofia polska XX wieku, red. B. Burlikowski, W. Rechlewicz, Kielce.
• Materiały archiwalne Tadeusza Czeżowskiego. Archiwum UMK w Toruniu, t. 141/II, t. 183/V, t. 189/V.
• Materiały archiwalne Henryka Elzenberga, Dział Zbiorów Specjalnych Biblioteki UMK, Rps nr 1856/IV.
• Materiały archiwalne Tadeusza Kotarbińskiego, Archiwum Połączonych Bibliotek WFiS UW, IFiS PAN i PTF w Warszawie, Rps U 598, t. 6.
• Ossowski S., 1947, Ku nowym formom życia społecznego, Warszawa: „Książka”.
• Schaff A., 1956, Aktualne zagadnienia polityki kulturalnej w dziedzinie filozofii i socjologii, Warszawa: PWN.
• Schaff A., 1997, Moje spotkania z nauką polską, Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”,.
• Skoczyński J., Woleński J., 2010, Historia filozofii polskiej, Kraków: WAM.
• Walicki A., 1993, Zniewolony umysł po latach, Warszawa: Czytelnik.