Pod auspicjami papieży – relacje między księciem krakowsko – sandomierskim Bolesławem V Wstydliwym a zakonem bożogrobców w Miechowie

• Authors: Supernak Karolina

Title variants

EN

Under Papal Auspices – the Relations between Bolesław V the Chaste, Duke of Cracow and Sandomierz and the Canons of the Holy Sepulchre in Miechów

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Celem artykułu jest omówienie relacji między księciem Bolesławem Wstydliwym a bożogrobcami z klasztoru w Miechowie. Niemal od początku istnienia konwentu, miechowscy mnisi mogli liczyć na hojność ze strony możnych świeckich i duchownych oraz książąt, skutkiem czego była szybka rozbudowa klasztornego majątku. Życzliwą postawę względem bożogrobców okazywał także Bolesław V. Jego relacje z klasztorem – fundacją możnych Gryfitów, były odbiciem polityki władcy prowadzonej wobec tego rodu. Pierwsze przywileje dla miechowitów książę wydawał po objęciu tronu krakowskiego, nasilenie nastąpiło w latach 50-tych, a od początku lat 60-tych ilość ich spadła. Monarcha próbując ograniczać wpływy najważniejszych rodów, mniej wspierał rodową fundację Gryfitów w Miechowie. Zwraca uwagę, że konwent miechowski, jak żaden inny klasztor w księstwie krakowsko-sandomierskim, cieszył się ogromną protekcją i przychylnością kolejnych papieży. Wszystkie konflikty, gdzie jedną ze stron byli bożogrobcy, były rozstrzygane przez papieży na korzyść mnichów. Z powodu sporów o nieruchomości, upominany został sam Bolesław Wstydliwy.

EN

: The aim of the article is to discuss the relations between Bolesław V the Chaste, Duke of Cracow and Sandomierz and the Canons of the Holy Sepulchre in Miechów. Almost from the beginning of the monastery’s existence, the monks of Miechów could count on the generosity of the wealthy laymen and clergy as well as dukes, which resulted in rapid growth of their estate. Bolesław V was also benevolent towards the Canons. His relations with the monastery – a foundation of the wealthy House of Griffins, were a reflection of his policy towards the House. The first privileges for the Canons were granted after the Duke’s succession to the Cracow throne and increased in the 1250’s, to decrease in the 1260’s. The monarch, trying to restrict the influence of the most important families, supported the House of Griffins’ foundation in Miechów in a less extensive way. It should be noted that the monastery in Miechów, more than any other in the Duchy of Cracow and Sandomierz, enjoyed a considerable patronage and favour of consecutive popes. All conflicts in which the Canons were a part were settled in their favour. Even Bolesław the Chaste himself was admonished by the pope because of a conflict about the estate.

Keywords

PL

Bolesław V Wstydliwy; książę krakowsko-sandomierski; historia Kościoła; klasztor bożogrobców; Polska dzielnicowa; Małopolska; Polska dzielnicowa; papiestwo

EN

Bolesław V the Chaste; Duke of Cracow and Sandomierz; history of church; monastery of Holy Sepulchre; Poland during feudal fragmentation; Lesser Poland; the papacy

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2018
• Volume: 130
• Pages: 5-32

Contributors

author

Supernak Karolina

References

• Źródła
• Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tzw. Bernardyńskiego we Lwowie, t. VII, wyd. O. Pietruski, X. Liske, Lwów1878–1883.
• Bullarium Poloniae, t. I: 1000–1342, wyd. I. Sułkowska-Kuraś, S. Kuraś, Romae 1982; t. II: 1342–1378, wyd. I. Sułkowska-Kuraś, S. Kuraś, Romae 1985.
• Codex diplomaticus et epistolaris Regni Bohemiae, wyd. J. Šebánek, S. Dušková, t. V, cz. 1. Praha 1974.
• Codex diplomaticus et epistolaris Slovaciae, wyd. R. Marsina, t. I–II, Bratislavae 1971–1987.
• Codex diplomaticus Hungariae ecclesiasticus ac civilis, wyd. G. Fejér, t. IV, cz. 2, Budae 1829.
• Dokumenty kujawskie i mazowieckie przeważnie z XIII wieku, wyd. B. Ulanowski, „Archiwum Komisyi Historycznej Akademii Umiejętności’’, t. IV, Kraków 1887.
• Gładyszewicz M., Żywot bł. Prandoty z Białaczowa, biskupa krakowskiego, Kraków 1845.
• Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej św. Wacława, cz. 1, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1874.
• Ипатьевская летопись, [b:] Полное собрание русских летописей, изд. А. Шахмamob, Санкт-Петербург 1908.
• Joannis Długossii Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, consilium ed. S. Budkowa et al., lib. V–VI, Varsoviae 1973.
• Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki Sławnego Królestwa Polskiego, tł. J. Mrukówna, ks. V, Warszawa 1973.
• Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. II, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1886; t. III, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1887.
• Kodeks dyplomatyczny Polski, t. III, wyd. J. Bartoszewicz, Warszawa 1858.
• Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. I, wyd. I. Zakrzewski, Poznań 1877.
• Monumenta Poloniae Vaticana, wyd. J. Ptaśnik, t. I, Kraków 1913.
• Nakielski S., De Sacra Antiqvitate Et Statv Ordinis Canonici Cvstodvm Sacrosancti Sepvlchri Domini Hierosolymitani, Cracoviae 1625.
• Preussisches Urkundenbuch, t. I, cz. 2, wyd. R. Philippi, A. Seraphin, Königsberg 1882–1909.
• Regesta diplomatica nec non epistolaria Bohemiae et Moravia, wyd. C.J. Erben, J. Emler, t. II, Praha 1882.
• Regesta Pontificum Romanorum inde ab a. post Christum natum MCXCVIIIad a. MCCCIV, ed. A. Potthast, vol. II, Berolini 1875.
• Rocznik kapituły krakowskiej, wyd. Z. Kozłowska-Budkowa, [w:] Monumenta Poloniae Historica, seria nova, t. V, Warszawa 1978.
• Rocznik miechowski, wyd. A. Bielowski, [w:] MPH, t. II, Lwów 1872.
• Schlesisches Urkundenbuch, t. II–IV, wyd. W. Irgang, Graz–Köln 1977–1988.
• Vetera Monumenta Poloniae et Lithuaniae, t. I, wyd. A. Theiner, Romae 1860.
• Wdowiszewski Z., Nieznane dyplomy średniowieczne do dziejów opactwa cystersów w Wąchocku, „Archeion” 16 (1938–1939).
• Zbiór dokumentów katedry i diecezji krakowskiej, cz. 1: 1063–1415, wyd. S. Kuraś, Lublin 1965.
• Zbiór dokumentów małopolskich, cz. 1: dokumenty z lat 1257–1420, wyd. S. Kuraś, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962.
• Zbiór dokumentów małopolskich, cz. 4: dokumenty z lat 1211–1400, wyd. S. Kuraś, I. Sułkowska-Kurasiowa, Wrocław–Warszawa–Kraków 1969.
• Zbiór dyplomów klasztoru mogilskiego przy Krakowie, wyd. E. Janota, [w:] Monografia opactwa cystersów we wsi Mogile, Kraków 1867.
• Zbiór ogólny przywilejów i spominków mazowieckich, t. I, wyd. J.K. Kochanowski, Warszawa 1919.
• Opracowania
• Abraham W., Synod legata Anzelma biskupa warmińskiego we Wrocławiu 1264, [w:] Tenże, Studya krytyczne do dziejów średniowiecznych synodów prowincyonalnych kościoła polskiego, Kraków 1917.
• Affek M., Średniowieczne dzieje zakonu Bożego Grobu jerozolimskiego w Palestynie i w Europie, [w:] Bożogrobcy: Jerozolima–Miechów– Chorzów. Materiały z sesji naukowej 9 października 1999 r., red. J. Kurek, Chorzów Batory 2000.
• Barczyński W., Małopolski szlak bożogrobców, Miechów 2014.
• Białuński G., Studia z dziejów plemion pruskich i jaćwieskich, Olsztyn 1999.
• Bieniak J., Pakosław Stary, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 25, z. 1, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1980.
• Błaszczyk G., Dzieje stosunków polsko-litewskich od czasów najdawniejszych do współczesności, t. 1. Trudne początki, Poznań 1998.
• Buczek K., Publiczne posługi transportowe i komunikacyjne w Polsce średniowiecznej, [w:] Tenże, Studia z dziejów ustroju społeczno-gospodarczego Polski piastowskiej, t. 1, wyb. i przyg. W. Bukowski, wstęp F. Sikora i J. Wroniszewski, Kraków 2006.
• Buczek K., Targi i miasta na prawie polskim, Wrocław 1964.
• Bujak F., Studia nad osadnictwem Małopolski, Poznań 2001.
• Bukowski W., Krzesławice, [w:] Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 3, z. 2, oprac. Tenże i in., red. F. Sikora, Kraków 1997.
• Bukowski W., Miechów – klasztor, [w:] Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 4, z. 2, oprac. W. Bukowski i in., współpr. archeologiczna S. Kołodziejski, red. W. Bukowski, Kraków 2009.
• Bukowski W., Miechów – miasto, [w:] Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 4, z. 2, oprac. W. Bukowski i in., współpr. archeologiczna S. Kołodziejski, red. W. Bukowski, Kraków 2009.
• Chrzanowski M., Leszek Biały. Książę krakowski i sandomierski. Princeps Poloniae (ok. 1188 – 23/24 listopada 1227), Kraków 2013.
• Dąbrowski F., Studia nad administracją kasztelańską Polski XIII wieku, Warszawa 2007.
• Dziwik K., Struktura i rozmieszczenie feudalnej własności ziemskiej w Sądecczyźnie w XV wieku, „Rocznik Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie” 7/8 (1961–1962).
• Fischer-Wollpert R., Leksykon papieży, przekł. B. Białecki, uzupełnienia dotyczące Kościoła w Polsce Z. Mazur, Kraków 1996.
• Gałczyński R.S., Miechowski konwent bożogrobców do połowy XV wieku. Z badań nad prosopografią klasztorną, „Nasza Przeszłość” 98 (2002).
• Gładysz M., Zapomniani krzyżowcy. Polska wobec ruchu krucjatowego w XII–XIII wieku, Warszawa 2002.
• Grodecki R., Mincerze w wcześniejszem średniowieczu polskiem, Kraków 1921.
• Karczewski D., Nieznany dokument księżnej krakowskiej Grzymisławy z roku 1228. Przyczynek do najwcześniejszego uposażenia klasztoru Cystersów w Henrykowie, [w:] Venerabiles, nobiles et honesti. Studia z dziejów społeczeństwa Polski średniowiecznej. Prace ofiarowane Profesorowi Januszowi Bieniakowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, red. A. Radzimiński, A. Supruniuk, J. Wroniszewski, Toruń 1997.
• Kelly J.N.D., Encyklopedia papieży, przełożył i uzupełnił T. Szafrański, Warszawa 1997.
• Kiryk F., Urbanizacja Małopolski. Województwo sandomierskie – XIII–XIV wiek, Kielce 1994.
• Kowalska B., Święta Kinga. Rzeczywistość i legenda, Kraków 2008.
• Krzyżanowski J., Polityka miejska Bolesława Wstydliwego, [w:] Studia historyczne ku czci Stanisława Kutrzeby, t. 2, Kraków 1938.
• Kumor B., Chrystianizacja Jaćwingów, [w:] Historia Kościoła w Polsce. Tom 1 do roku 1764. Cz. 1 do roku 1506, red. Tenże, Z. Obertyński, Poznań–Warszawa 1974.
• Leszczyńska-Skrętowa Z., Karniów, [w:] Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 2, z. 3, oprac. J. Kurtyka i in., red. A. Gąsiorowski, Wrocław–Kraków 1991.
• Leszczyńska-Skrętowa Z., Łącko, [w:] Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 3, z. 4, oprac. W. Bukowski i in., współpr. archeologiczna S. Kołodziejski, red. F. Sikora, Kraków 2003.
• Modzelewski K., Grody i dwory w gospodarce polskiej monarchii wczesnofeudalnej, cz. I: Osady służebne a dwory książęce, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 21 (1973), nr 2.
• Pałucki W., Studia nad uposażeniem urzędników ziemskich w Koronie do schyłku XVI wieku, Warszawa 1962.
• Pęckowski Z., Miechów. Studia z dziejów miasta i ziemi miechowskiej do 1914 r., Kraków 1967.
• Pęckowski Z., Ziemia miechowska. Zarys dziejów do końca XVIII wieku, Kraków 1992.
• Pękalski P., O początku, rozkrzewieniu i upadku Zakonu XX Kanoników Stróżów św. Grobu Jerozolimskiego, Kraków 1867.
• Piekosiński F., Rycerstwo polskie wieków średnich, t. 3, Kraków 1901.
• Piłat Z., Fundator i fundacja klasztoru bożogrobców w Miechowie, [w:] Bożogrobcy w Polsce, praca zbiorowa, Miechów–Warszawa 1999.
• Powierski J., Polityka bałtyjska książąt polskich w połowie XIII w. (koncesje Innocentego IV), [w:] Tenże, Prussica. Artykuły wybrane z lat 1965–1995, t. 2, red. J. Trupinda, Malbork 2005.
• Rabiej P., Dokumenty i kancelaria Bolesława Wstydliwego, księcia krakowskiego i sandomierskiego, t. 2, Kraków 2005 (rozprawa doktorska; rękopis).
• Rajman J., Dominus–comes–princeps. Studium o Jaksach w XII wieku, „Studia Historyczne” 33 (1990), z. 3–4.
• Russocki S., Posługi komunikacyjne, [w:] Słownik starożytności słowiańskich, t. 4, Wrocław 1970–1972.
• Rutkowska-Płachcińska A., Sądecczyzna w XIII i XIV wieku, Wrocław 1961.
• Sikora F., Biczyce, [w:] Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 1, oprac. Z. Leszczyńska-Skrętowa i F. Sikora, Wrocław 1980.
• Sikora F., Cło, [w:] Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 3, oprac. J. Laberschek, Z. Leszczyńska- Skrętowa, F. Sikora, Wrocław 1985.
• Silnicki T., Wpływy francuskie na Kościół w Polsce w wiekach średnich, [w:] Tenże, Z dziejów Kościoła w Polsce. Studia i szkice historyczne, Warszawa 1960.
• Skrzyniarz R., Biskupi a bożogrobcy na ziemiach polskich w latach 1163–1819. Zarys problematyki, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 100 (2013).
• Skrzyniarz R., Kanonicy Grobu Bożego i ich religijny, społeczny, edukacyjny i kulturowy wkład w rozwój mieszkańców ziem polskich w średniowieczu, Lublin 2015.
• Skrzyniarz R., Skaryszew, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 18, red. E. Gigilewicz i in., Lublin 2013.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. B. Chlebowski, t. 12, Warszawa 1892.
• Starnawska M., Między Jerozolimą a Łukowem. Zakony krzyżowe na ziemiach polskich w średniowieczu, Warszawa 1999.
• Statut Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie, Katowice 2007.
• Stronczyński K., Pieniądze Piastów od czasów najdawniejszych do roku 1300 rozbiorem źródeł spółczesnych i wykopalisk oraz porównaniem typów menniczych objaśnione, Warszawa 1847.
• Strzelczyk J., Zapomniane narody Europy, Wrocław–Warszawa–Kraków 2006.
• Supernak K., Kilka uwag o powołaniu księcia Władysława Opolskiego na tron krakowski w 1273 roku, „Średniowiecze Polskie i Powszechne’’, t. 8 (12), red. J. Sperka, B. Czwojdrak, Katowice 2016.
• Supernak K., Otoczenie Bolesława Wstydliwego, księcia krakowskiego i sandomierskiego (1226–1279), Katowice 2017 (rozprawa doktorska, rękopis).
• Śliwiński B., Ród Lisów w Rocznikach Jana Długosza – przyczynek do zagadnień zaginionej kroniki dominikańskiej z pierwszej połowy XIII wieku, „Studia Źródłoznawcze” 34 (1993).
• Teterycz-Puzio A., Formularz i pieczęć. Przyczynek do badań nad pozycją możnowładztwa w XIII wieku, „Klio” 13 (2009).
• Teterycz-Puzio A., Na rozstajnych drogach. Mazowsze a Małopolska w latach 1138-1313, Słupsk 2012.
• Trajdos T.M., Obecność polska w średniowiecznym Szaryszu, [w:] Początki sąsiedztwa. Pogranicze etniczne polsko-rusko-słowackie w średniowieczu, red. naukowa M. Parczewski, red. tomu S. Czopek, Rzeszów 1996.
• Wędzki A., Miechów w średniowieczu. Studia z dziejów miasta i klasztoru. Zagadka Jaksy, Warszawa 2014.
• Wiśniewski J., Dekanat miechowski, Radom 1917.
• Wróblewski R., Problem jaćwieski w polityce Bolesława Wstydliwego w latach 1248–1264, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego’’, S. I, 1970, z. 72.
• Wróblewski S., Rycerstwo ziemi sądeckiej w średniowieczu, Kraków 2016.
• Wyrozumski J., Dzieje Krakowa do schyłku wieków średnich, t. 1, Kraków 1998.
• Wyrozumski J., Marek (zm. 1230/1), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 19, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1974.
• Wyrozumski J., Rozwój sieci miejskiej w Małopolsce w średniowieczu i u progu czasów nowożytnych, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 28 (1980), nr 3.
• Zachorowski S., Węgierskie i polskie osadnictwo na Spiżu do połowy XIV wieku, Kraków 1909.
• Zdanek M., Folwarki cystersów małopolskich w średniowieczu, „Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce” 24 (2005).
• Zdanek M., Proces implantacji opactwa cystersów w Mogile, „Nasza Przeszłość” 96 (2001).