Społeczni obserwatorzy wyborów w polskim prawie wyborczym

• Authors: Pyrzyńska Agata

Title variants

EN

Social election observers in polish electoral law

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem niniejszego artykułu jest omówienie nowej instytucji polskiego prawa wyborczego, jaką są społeczni obserwatorzy wyborów. Instytucja ta, obok znanych polskiemu prawu mężów zaufania oraz międzynarodowych obserwatorów wyborów, stanowić ma kolejny instrument społecznej kontroli procesu wyborczego, a zarazem przyczyniać się do zwiększenia rzetelności i uczciwości wyborów. W pierwszej części artykułu omówiono genezę przedmiotowej instytucji, w szczególności zwracając uwagę na postulaty wysuwane w tym zakresie w raportach przygotowywanych przez misje obserwacyjne OBWE. W drugiej części przedstawiono standardy międzynarodowe w zakresie społecznej obserwacji wyborów. W pracy przeanalizowano także pozycję i zadania społecznych obserwatorów wyborów wynikające z Kodeksu wyborczego. Ostatnią część artykułu stanowi porównanie nowej instytucji z dotychczasowymi rozwiązaniami, w tym instytucją międzynarodowych obserwatorów wyborów oraz mężów zaufania.

EN

The subject of the article is to discuss the new institution of Polish electoral law – the socia observers of the elections. This institution, next to the well-known in Polish law the persons of trust and international election observers, should constitute another instrument of social control of the election process and at the same time contribute to increasing the reliability and fairness of the elections. The first part of the article discusses the genesis of the institution in question, in particular paying attention to the demands made in reports prepared by OSCE electoral observation missions. The second part presents international standards in the field of social election observation. In the paper the status and tasks of social election observers in the light of Polish Electoral Code was also analyzed. The last part of the article is a comparison of the new institution with the existing solutions including the institution of international election observers and persons of trust.

Keywords

PL

uczciwe wybory; społeczni obserwatorzy wyborów; międzynarodowi obserwatorzy wyborów; mężowie zaufania; Kodeks wyborczy

EN

fair election; social election observers; international election observers; person of trust; Electoral Code

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Studia Wyborcze
• Year: 2018
• Volume: 26
• Pages: 7-24

Contributors

author

Pyrzyńska Agata

• Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, Kujawsko-Pomorska Szkoła Wyższa w Bydgoszczy

References

• Buczkowski Jerzy. 1998. Podstawowe zasady prawa wyborczego III Rzeczypospolitej. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Chmaj Marek, Wiesław Skrzydło. 2015. System wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Wolters Kluwer.
• Code of Good Practice in Electoral Matters. Guidelines and Explanatory Report przyjęty przez Komisję Wenecką na 52 sesji, 18–19 października 2002 roku, CDL-AD (2002) 23 rev; http:// www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2002)023rev-e
• Declaration of Global Principles for non-partisan election observation and monitoring by citizen organizations oraz Code of Conduct for non-partisan citizen election observers and monitors, CDL-AD(2012)018-e, http://www.venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL-AD(2012)018-e
• Declaration of Principles for International Election Observation and Code of Conduct for International Election Observers, https://www.ndi.org/files/1923_declaration_102705_0.pdf
• Document of the Copenhagen Meeting of the Conference on the Human Dimension of the CSCE, https://www.osce.org/odihr/elections/14304?download=true
• Interpelacja poselska nr 390 skierowana do ministra spraw wewnętrznych w sprawie obserwacji przebiegu wyborów na terenie Polski przez obserwatorów krajowych wniesioną przez posła Łukasza Borowiaka w dniu 5 grudnia 2011 roku, http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=59DF681F&view=null
• Jaskiernia Jerzy. 2015. Kierunki pożądanych zmian polskiego prawa wyborczego w świetle raportów misji obserwacyjnych Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. W Aktualne problemy prawa wyborczego. Red. Bogusław Banaszak, Andrzej Bisztyga, Anna Feja--Paszkiewicz. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
• Jaworski Stefan Jan. 2014. Komentarz do art. 50 k.w. W Kodeks wyborczy. Komentarz. Red.
• Kazimierz Wojciech Czaplicki, Bogusław Dauter, Andrzej Kisielewicz, Ferdynand Rymarz, Stefan Jan Jaworski. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Kryszeń Grzegorz. 2007. Standardy prawne wolnych wyborów parlamentarnych. Białystok: Temida 2.
• Kryszeń Grzegorz. 2016. „Uczciwość wyborów jako zasada prawa wyborczego”. Studia Wyborcze. 21.
• Petycja w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmiany Kodeksu wyborczego w celu wprowadzenia instytucji krajowych obserwatorów wyborów niezwiązanych z komitetami wyborczymi (P9-27/16), https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/userfiles/_public/k9/petycje/p92716/p92716mat.pdf
• Petycja w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej mającej na celu umożliwienie obserwacji przebiegu wyborów w Polsce oraz pracy organów wyborczych, w tym obwodowych komisji wyborczych, przez niezależnych obserwatorów krajowych (P8-04/11), https://www.senat.gov.pl/petycje/wykaz-tematow-petycji/petycja,59.html
• Pyrzyńska Agata. 2015. Międzynarodowa obserwacja wyborów jako narzędzie ochrony podmiotowych praw wyborczych. W Międzynarodowa ochrona praw człowieka – współczesne problemy na świecie. Red. Mariusz Jabłoński, Tomasz Jurczyk, Patryk Gutierrez. Wrocław:
• Wydawnictwo Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Rzeczpospolita Polska. Wybory parlamentarne 25 października 2015 roku. Raport Misji Oceny wyborów OBWE/ODIHR, Warszawa 2016.
• Rzeczpospolita Polska. Wybory parlamentarne 9 października 2011 roku. Raport Misji Oceny wyborów OBWE/ODIHR, Warszawa 2012.
• Sokala Andrzej, Bartłomiej Michalak, Piotr Uziębło. 2013. Leksykon prawa wyborczego i referendalnego oraz systemów wyborczych. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Sypniewski Paweł. 2005. Mężowie zaufania w procesach wyborczych. W Demokratyczne standardy prawa wyborczego Rzeczypospolitej Polskiej. Teoria i praktyka. Red. Ferdynand Rymarz. Warszawa: Wydawnictwo Krajowego Biura Wyborczego.
• Szyszka Sławomir. 2011. Obserwatorzy wyborów w polskim prawie i w praktyce międzynarodowej. Warszawa: Stowarzyszenie „Forum Młodych Dyplomatów”.
• Udział obywateli w monitorowaniu wyborów: mężowie zaufania oraz społeczni i międzynarodowi obserwatorzy, Fundacja im. S. Batorego, Warszawa 2018.
• Żukowski Arkadiusz. 2004. System wyborczy do Sejmu i Senatu RP. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Ustawa z dnia 11 stycznia 2018 roku o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (Dz. U. z 2018 r., poz. 130).
• Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 roku – Kodeks wyborczy (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 15).
• Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 roku – Prawo o stowarzyszeniach (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 210).
• Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 roku o fundacjach (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 40).
• Uchwała Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 17 września 2018 roku w sprawie wytycznych dla obwodowych komisji wyborczych ds. przeprowadzenia głosowania w obwodzie dotyczących zadań i trybu przygotowania oraz przeprowadzenia głosownia w wyborach organów jednostek samorządu terytorialnego zarządzonych na dzień 21 października 2018 roku, http://pkw.gov.pl/pliki/1537364337_Wytyczne_obwodowe_ustalenie_wynikow.pdf.
• Uchwała Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 30 lipca 2018 roku w sprawie wzoru zaświadczenia dla obserwatora społecznego (M.P. z 2018 roku, poz. 795).
• https://www.osce.org/odihr/elections/14304?download=true.
• https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Do_Przewodniczacego_PKW_ws_uregulowania_w_prawie_wyborczym_instytucji_krajowych_obserwatorow_wyborow.pdf.
• https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Odp_PKW_krajowi_obserwatorzy.pdf.
• http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/druk.xsp?nr=2001.