Kulturowe czytanie literatury. Społeczne parametry ewaluacji bohatera literackiego (przypadek Wokulskiego)

• Authors: Arkadiusz Gut , Zhao Gang , Andrzej Ruszer

Title variants

EN

Cultural Readings of Literature: Social Parameters in Evaluation of Literary Characters (the Case of Wokulski)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule podejmujemy próbę pokazania, jak kulturowo-specyficzne czynniki, dominujące w pewnej grupie społecznej, wpływają i modelują ewaluację bohatera literackiego, szczególnie jego postawy wobec wyzwań, które go spotykają, podejmowane przez niego decyzje, jego cechy charakteru, jego stany wewnętrzne (przekonania, pragnienia i myśli) oraz potoczne teorie, którymi się kieruje w życiu. Podjęty zakres rozważań wpisuje się w prowadzone współcześnie badania, opisujące, jak kulturowo określone myślenie może kształtować czytanie i rozumienie dzieł literackich. W naszym badaniu wchodzimy w dyskusję nad kulturowymi różnicami między światem Zachodu i Wschodu i interesuje nas, jak dalece i w jakim wymiarze wyliczane różnice, dzielące te dwie grupy kulturowe, takie jak te dotyczące „ja” (ja-współzależne vs ja niezależne), form motywacji (zewnętrzna vs wewnętrzna), zasad moralnych (utylitaryzm vs indywidualizm), pozycjonowania względem siebie racji rozumu i serca itd., są transferowane w obszar ewaluacji bohatera literackiego. W badaniu prezentowanym w artykule wzięli udział studenci z Chin i Polski. Studenci z obu uniwersytetów odpowiadali na kilkadziesiąt pytań zawartych w przygotowanym społecznym kwestionariuszu wymagającym oceny bohatera powieści Bolesława Prusa Lalka — Stanisława Wokulskiego. Przeprowadzane badania pokazują, że na wiele pytań — które zostały spięte z określonymi parametrami kulturowymi dzielącymi świat Wschodu i Zachodu — studenci z obu grup kulturowych odpowiadali w odmienny sposób, co w profilu przeprowadzonych badań interpretowane jest jako widoczny transfer kulturowy z jednego obszaru myślenia w inny obszar.

EN

The present article attempts to show how culture-specific factors dominant in a given social group influence and model evaluation of literary characters. Special attention is paid to the character’s attitude towards challenges he faces, his decisions, his personality traits, his mental states (beliefs, desires and thoughts) as well as folk psychology which guide him in his life. The profile of our research project fits into contemporary investigations of how culturally defined thinking can shape reading and understanding of literary works in terms of both evaluation of literary characters, comprehension of plot, and perception of time implied in the work. Our research project contributes to the current discussion on cultural differences between the West and the East. Students from Poland and China took part in the project. They all answered several dozen questions of a specially prepared social questionnaire concerning their evaluation of Stanisław Wokulski, the protagonist of Bolesław Prus’ novel Lalka (The Doll). The results show that students from the two cultural groups responded in different ways to many questions which were correlated with specific cultural parameters that differ the East and the West, which in the profile of our research is interpreted as a visible cultural transfer from one area of thinking into another.

Keywords

PL

literatura; badania międzykulturowe; Chiny; Polska; czytanie; badania porównawcze; Bolesław Prus; Lalka; społeczne uwarunkowania

EN

literature; cross-cultural study; China; Poland; reading; cross-cultural story comprehension; Bolesław Prus; Lalka (Doll)

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2018
• Volume: 66
• Issue: 9: Sinologia
• Pages: 161-194

Contributors

author

Arkadiusz Gut

• Wydział Filozofii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie

author

Zhao Gang

• Beijing Foreign Studies University

author

Andrzej Ruszer

• Beijing Foreign Studies University

References

• Chesnokova, Anna, Sonia Zyngier, Vander Viana, Juliana Jandre, Anna Rumbesht i Fernanda Ribeiro. 2017. „Cross-cultural reader response to original and translated poetry: An empirical study in four languages”. Comparative Literature Studies 54, no. 4: 824–849. DOI: https://doi.org/10.5325/complitstudies.54.4.0824.
• Bakhtin, Mikhail. 1984. Problems of Dostoevsky’s Poetics (Theory and History of Literature). Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Fei, Hsiao Tung. 1948. Peasant life in China. London: Routledge & Kegan.
• Feng, Youlan. 2002. Krótka historia filozofii chińskiej. Przeł. Michał Zagrodzki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Geaney, Jane. 2002. On the Epistemology of the Senses in Early Chinese Thought. Honolulu: University of Hawaii Press.
• Gut, Arkdiusz. 2018. „Kulturowo-językowe uwikłanie atrybucji społecznych w obszarze moralności i epistemologii”. W Mao Yinhui (red.). Spotkania Polonistyk Trzech Krajów — Chiny, Korea, Japonia. Kanton 2016. Warszawa: Wydawnictwo SubLupa.
• Gut, Arkadiusz, i Michał Wilczewski. 2015. „Is mindreading universal or cultural specific construct?”. W: Gabriella Airenti, Bruno G. Bara i Giulio Sandin (eds.). Proceedings of the EuroAsianPacific Joint Conference on Cognitive Science. Volume 1419 of CEUR Workshop Proceedings, http://ceur-ws.org/Vol-1419/paper0081.pdf, 499–505.
• Gut, Arkadiusz, i Michał Wilczewski. 2015b. „Chinese Dream (中国梦) — Kolektywistyczny Konstrukt Ucieleśniający Ducha Współczesnych Chin”. Zeszyty Prasoznawcze 58, nr 4 (224): 839–859. DOI:10.4467/2299-6362PZ.15.056.4295.
• Gut, Arkadiusz, Michał Wilczewski i Oleg Gorbaniuk. 2017. „Cultural Differences, Stereotypes and Communication Needs in Intercultural Communication in a Global Multicultural Environment. The Employees’ Perspective”. Journal of Intercultural Communication, Issue 43 (March).
• Gut, Arkadiusz, Fan Zhenxu i Michał Wilczewski. 2018. „Inner Speech, the Self Cross-culture Research on the Polish and the Chinse”. W: Małgorzata Puchalska-Wasyl, Piotr Oleś, i Hubert J.M. Hermans (eds.). Dialogical Self: Inspirations, considerations, and research, 143–173. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Grosjean, François. 2001. Life with Two Languages: An Introduction to Bilingualism. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
• Hansen, Chad. 2008. „Philosophy of mind”. W: Antonio S. Cua (ed.). Encyclopedia of Chinese Philosophy, 581–587. New York: Routledge.
• Heine, S.J. 2007. „Culture and Motivation: What Motivates People to Act in the Ways That They Do?”. W: Shinobu Kitayama i Dov Cohen (eds). Handbook of Cultural Psychology, 714–733. New York: The Guilford Press.
• Ho, David Yau-fai. 1976. „On the concept of face”. American Journal of Sociology 81, no. 4: 867–884.
• Ho, David Yau-Fai. 1991. „Relational orientation and methodological relationalism”. Bulletin of the Hong Kong Psychological Society nos. 26–27: 81–95.
• Hsu, Francis L.K. 1963. Clan, caste and club. New York: Van Nostrand Reinhold Co.
• Hsu, Francis. L.K. 1985. „The Self in cross-cultural perspective”. In Anthony J. Marsella (ed.). Culture and self: Asian and western perspectives, 24–55. New York: Tavistock.
• Hutto, Daniel D. 2007. „The Narrative Practice Hypothesis. Origins and Applications of Folk Psychology”. Royal Institute of Philosophy Supplement 60: 43–68. DOI: https://doi.org/ 10.1017/S1358246107000033.
• Hutto, Daniel D. 2008. Folk psychological narratives: The sociocultural basis of understanding reasons. Cambridge, Mass., London: MIT Press.
• Hwang, Kwang-Kuo. 2012. Foundations of Chinese Psychology. Confucian Social Relations, series: International and Cultural Psychology, edited by Anthony J. Marsella. New York, Dordrecht, Heidelberg, London: Springer.
• Juang, Linda, i David Matsumoto. 2007. Psychologia Międzykulturowa. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Jullien, François. 2007. Vital nourishment: Departing from happiness, tłum. Arthur Goldhammer. New York: Zone Books.
• Kidd, David Comer, i Emanuele Castano. 2013. „Reading Literary Fiction Improves Theory of Mind.” Science 342, issue 6156: 377–380. DOI: https://doi.org/10.1126/science. 1239918.
• Kitayama, Shinobu, i Dov Cohen. 2007. Preface. W: Shinobu Kitayama i Dov Cohen (eds). Handbook of Cultural Psychology, xiii-xiv. New York: The Guilford Press.
• Kitayama, Shinobu, Hazel Rose Markus, Hisaya Matsumoto i Vinai Norasakkunkit. 1997. „Individual and collective processes in the construction of the self: self-enhancement in the United States and self-criticism in Japan”. Journal of Personality and Social Psychology 72, no. 6: 1245–1267.
• Kramsch, Claire. 1998. Language and Culture. Oxford: Oxford University Press
• Kramsch, Claire, Zhu Hua. 2016. „Language, Culture and Language Teaching”. W: Graham Hall (ed.). Routledge Handbook of English Language Teaching, 38–50. London: Routlege.
• Li, Jin. 2001. „Chinese conceptualization of learning”. Ethos 29, nr 2: 111–137.
• Lillard, Angeline. 1998. „Ethnopsychologies: Cultural variations in theories of mind”. Psychological Bulletin 123, no. 1: 3–32. http://dx.doi.org/10.1037/0033-2909.123.1.3.
• Liu, David, Henry M. Wellman, Twila Tardif i Mark A. Sabbagh. 2008. „Theory of mind development in Chinese children: A meta-analysis of false-belief understanding across languages and cultures”. Developmental Psychology 44, no. 2: 523–531. DOI: http://dx.doi.org/10.1037/0012-1649.44.2.523.
• Markus, Hazel Rose, i Shinobu Kitayama. 1991. „Culture and the self: Implications for cognition, emotion, and motivation”. Psychological Review 98, no. 2: 224–253. DOI: http://dx.doi.org/10.1037/0033-295X.98.2.224.
• Markus, Hazel Rose, Patricia R. Mullally i Shinobu Kitayama. 1997. „Selfways: Diversity in modes of cultural participation”. W: Ulric Neisser i David Jopling (eds.). The conceptual self in context: Culture, experience, self-understanding, 13–61. Cambridge: Cambridge University Press.
• Markus, Hazel Rose, i Shinobu Kitayama. 1998. „The Cultural Psychology of Personality”. Journal of Cross-Cultural Psychology 29, issue 1: 63–87. DOI: https://doi.org/ 10. 1177/ 0022022198291004.
• Markus, Hazel Rose, MarYam G. Hamedani. 2007. „Sociocultural Psychology. The Dynamic Interdependence among Self Systems and Social Systems”. W: Shinobu Kitayama i Dov Cohen (eds). Handbook of Cultural Psychology, 3–39. New York: The Guilford Press.
• Mesquita, Batja, i Janxin Leu. 2007. „The Cultural Psychology of Emotion”. W: Shinobu Kitayama i Dov Cohen (eds). Handbook of Cultural Psychology, 734–759. New York: The Guilford Press.
• Nisbett, Richard E., i Ara Norenzayan. 2002. „Culture and cognition”. W: Douglas Medin i Hal Pashler (eds.). Stevens’ Handbook of Experimental Psychology. Third Edition. New York: John Wiley & Sons.
• Nisbett, Richard E. 2007. „Eastern and Western ways of perceiving the world”. W: Yuichi Shoda, Daniel Cervone, Geraldine Downey (eds.). Persons in context: Building a science of the individual, 62–83. New York: The Guilford Press.
• Nisbett, Richard E., Kaiping Peng, Incheol Choi i Ara Norenzayan. 2001. „Culture and systems of thought: Holistic versus analytic cognition”. Psychological Review 108, no. 2: 291–310. DO1: http://dx.doi.org/10.1037//0033-295X.108.2.291.
• Olszewski, Wiesław. 2003. Chiny. Zarys kultury. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Ruszer, Andrzej. 2016. „Edukacja literacka w Chinach”. W: Gang Zhao (red.). Chińsko-polska wymiana literacka nowego wieku: przegląd i perspektywy 回顾与前瞻 新世纪中波文 学交流, 146–147. Pekin: Grupa Wydawnictw Książek Światowych.
• Slingerland, Edward. 2013. „Body and Mind in Early China: An Integrated Humanities-Science Approach”. Journal of the American Academy of Religion 81, no. 1: 6–55. DOI: https://doi.org/10.1093/jaarel/lfs094.
• Swieżawski, Stefan. 1983. Święty Tomasz na nowo odczytany. Poznań: Wydawnictwo „W drodze”.
• Triandis, Harry C. 1989. „The self and social behavior in differing cultural contexts”. Psychological Review 96, s. 506–520. DOI: http://dx.doi.org/10.1037/0033-295X.96.3.506.
• Triandis, Harry C. 1995. Individualism and collectivism. Boulder: Westview Press.
• Yao, Xinzhong. 2006. „Religious Experience in Contemporary China”. Modern Believing 47, issue 2: 44–59, https://doi.org/10.3828/MB.47.2.44
• Zhang, Yehong, i Gerhard Lauer. 2015. „How Culture Shapes the Reading of Fairy Tales: a Cross-cultural Approach”. Comparative Literature Studies 52, no. 4: 663–681. DOI: http://dx.doi.org/10.5325/complitstudies.52.4.0663.
• Wilczewski Michał, Arkadiusz Gut i Oleg Gorbaniuk. 2017. „How Culture-Based Perspective-Taking Influences Communication Awareness and Needs of Employees in a Multicultural Environment”. Journal of Intercultural Communication, Issue 45 (November).
• Wong, David B. 1991. „Is there a Distinction between Reason and Emotion in Mencius?” Philosophy East and West 41, no. 1: 31–44. DOI: http://dx.doi.org/10.2307/1399716.
• Zunshine, Lisa. 2006. Why We Read Fiction: Theory of Mind and the Novel. [Columbus:] The Ohio State University.
• Zunshine, Lisa. 2015. „From the Social to the Literary: Approaching Cao Xueqin’s The Story of the Stone (紅樓夢) from a Cognitive Perspective”. W: Lisa Zunshine (ed.). The Oxford Handbook of Cognitive Approaches to Literature, 176–196. New York: Oxford University Press.
• Zunshine, Lisa. 2018. „Mindreading and social status”. W: Matthew Rubery i Leah Price (eds.). Further Reading. New York: Oxford University Press.
• Yu, Ning. 2009. The Chinese Heart in a Cognitive Perspective: Culture, Body, and Language. New York: Mouton de Gruyter.

Identifiers

DOI

10.18290/rh.2018.66.9-8