Niepełnosprawność poza zmyśleniem Reprezentacja, ucieleśnienie i strategie „odgapiania się”

• Authors: Świerkosz Monika

Title variants

EN

Disability Beyond Fabrication. Representation, Embodiment, and the Strategies of “Staring Back”

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The article analyzes the ways of producing cultural representations of disability in theatre, film, literature and society. It draws attention to their dialectical structure, which problematizes - as in the case of the figure of the disabled avenger from Malina Prześluga’s drama "Debil" – a positive going beyond the oppositions of good and evil, agency and passivity. The author emphasizes the need to perceive not only metaphorical but also materialistic dimensions of disability in order to deconstruct and dislocate (and not only duplicate) ableist clichés. The key role in this process is played by the categories of embodiment and lived experience, as well as the strategies of "staring back" (R. Garland-Thomson) used by contemporary Polish artists with disabilities.

Keywords

EN

disability; embodiment; representation; staring back

• Publisher: Instytut im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu
• Journal: Didaskalia. Gazeta Teatralna
• Year: 2021
• Issue: 162
• Pages: 96-127

Dates

published

2021-04

Contributors

author

Świerkosz Monika

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

References

• Bhabha, Homi, Mimikra i ludzie. O dwuznaczności dyskursu kolonialnego, tłum. T. Dobrogoszcz, „Literatura na Świecie” 2008 nr 1-2.
• Borowska-Beszta, Beata, Niepełnoprawność w kontekstach kulturowych i teoretycznych, Impuls, Kraków 2012.
• Butler, Judith, Imitacja i nieposłuszeństwo płciowe, tłum. E. Majewska, „Przegląd Filozoficzno-Literacki” 2003 nr 1(3).
• Butler, Judith, Precarious Life: The Powers of Mourning and Violence, Verso, New York 2006.
• Davis, J. Lennard, Enforcing Normalcy. Disability, Deafness, and the Body, Verso, London – New York 1995.
• Davis, J. Lennard, The Ghettoization of Disability: Paradoxes of Visibility and Invisibility in Cinema, [w:] Culture – Theory – Disability, red. A. Waldschmidt, H. Berressem, M. Ingwersen, Transcript, Bielefeld 2017.
• Emerson, W. Ralph, Poleganie na sobie, [w:] tenże, Wybór pism filozoficznych, tłum. Z. Koening, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2010.
• Ferris, Jim, Dystans estetyczny i fikcja niepełnosprawności, tłum. K. Ojrzyńska, [w:] Odzyskiwanie obecności. Niepełnosprawność w teatrze i performansie, wybór i opracowanie E. Godlewska-Byliniak, J. Lipko-Konieczna, Fundacja Teatr 21, Warszawa 2017.
• Fidowicz, Alicja, Niepełnosprawność w polskiej literaturze dla dzieci w XIX wieku, „Wielogłos” 2016 nr 4.
• Fischer-Lichte, Erika, Estetyka performatywności, przeł. M. Sugiera, M. Borowski, Księgarnia Akademicka, Kraków 2008.
• Fox, Ann M., Sandahl, Carrie, Beyond ‘Cripping Up’: An Introduction, „Journal of Literary & Cultural Disability Studies” 2018, t. 12, nr 2.
• Garland-Thomson, Rosemarie, Gapienie się, czyli o tym, jak patrzymy i jak pokazujemy siebie innym, tłum. K. Ojrzyńska, Fundacja Teatr 21, Warszawa 2020A.
• Garland-Thomson, Rosemarie, Niezwykłe ciała. Przedstawienia niepełnosprawności fizycznej w amerykańskiej kulturze i literaturze, tłum. N. Pamuła, Fundacja Teatr 21, Warszawa 2020B.
• Garland-Thomson, Rosemarie, The Story of My Work: How I Became Disabled, „Disability Studies Quarterly” 2014 nr 2.
• Lewis, A. Victoria, Introduction, [w:] Beyond Victims and Villains. Contemporary Plays by Disabled Playwrights, Theatre Communications Group, New York 2006.
• Majewska, Ewa, Słaby opór. Siła bezsilnych, [w:] taż, Tramwaj zwany uznaniem. Feminizm i solidarność po neoliberalizmie, Książka i Prasa, Warszawa 2017.
• McRuer, Robert, Crip/Kaleczenie, tłum. D. Ferens, „Interalia” 2016 nr 11b, s. 1-7.
• Müller, Alicja, Piss on pity! Choreograficzny cripping Rafała Urbackiego, „Czas Kultury” 2019 nr 4.
• Müller, Alicja, Let’s (crip)dance! Choreograficzne emancypacje ciał nienormatywnych, „Teksty Drugie” 2020 nr 2.
• Ojrzyńska Katarzyna, Niepełnosprawny Hamlet. Kilka słów o rewolucji, która już się zaczęła, „Widok. Teorie i praktyki kultury wizualnej” 2019 nr 24. https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2019/24-de-formacje/niepelnospra… [dostęp: 7 III 2021].
• Pamuła, Natalia, Rembis, Michael, Disability Studies: a View from the Humanities, „Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo” 2016 nr 1.
• Pamuła, Natalia, „Czy adoptowałeś już niepełnosprawne dziecko?”: przyczynek do analizy niepełnosprawności w dyskursie pro-choice w Polsce, „Teksty Drugie” 2020 nr 2.
• Prześluga, Malina, Debil, „Dialog” 2020 nr 11.
• Przytuliłabyś go? Z Maliną Prześlugą rozmawia Justyna Jaworska, „Dialog” 2020 nr 11, https://e-teatr.pl/przytulilabys-go-6272 [dostęp: 7 III 2021].
• Reimann, Maria, Nie przywitam się z państwem na ulicy. Szkic o doświadczeniu niepełnosprawności, Czarne, Wołowiec 2019.
• Siebers, Tobin, Niepełnosprawność jako forma maskarady, tłum. K. Ojrzyńska, [w:] Odzyskiwanie obecności. Niepełnosprawność w teatrze i performansie, red. E. Godlewska-Byliniak, J. Lipko-Konieczna, Fundacja Teatr 21, Warszawa 2017.
• Spróbujmy przez następne dwadzieścia cztery godziny nie używać słowa „norma”, z Leonardem J. Davisem rozmawia Magdalena Zdrodowska, „Czas Kultury” 2019 nr 4.
• Young, Stella, I’m not here for your inspiration, thank you very much, https://www.ted.com/talks/stella_young_i_m_not_your_inspiration_thank_y… [dostęp: 7 III 2021].
• Zarych, Elżbieta, Postacie kalek w utworach Bolesława Leśmiana - zwycięstwo ciała czy ducha?, „Teksty Drugie” 1999 nr 6.
• Zdrodowska, Magdalena, Między aktywizmem a akademią. Studia nad niepełnosprawnościami, „Teksty Drugie” 2016 nr 5.

Identifiers

DOI

10.34762/ejh3-9784