Działania bojowe pułku Korpusu Ochrony Pogranicza „Czortków” 17 września 1939 roku

• Authors: Rukkas Andrij

Title variants

EN

The Fights of the “Czortkow” Regiment of the Polish Border Protection Corps on 17 September 1939

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W przededniu II wojny światowej brygada „Podole” Korpusu Ochrony Pogranicza patrolowała granicę z ZSSR na odcinku ok. 203,5 km i granicę z Rumunią na odcinku 112,9 km. W ramach mobilizacji wojsk polskich w sierpniu 1939 r. siły brygady zostały zmniejszone, w konsekwencji czego została ona przekształcona w pułk „Czortków”, złożony z trzech batalionów granicznych. W dniu 17 września bataliony zostały zaatakowane przez znacznie liczebniejsze oddziały radzieckie. Mimo zdecydowanej przewagi pod względem liczebności polska służba graniczna stawiła zbrojny opor. Znalazłszy się w rozpaczliwej sytuacji, wszystkie pozycje pułku ochrony pogranicza otworzyły ogień przeciw atakującym, którzy ponieśli szereg ofiar. W obliczu przewagi wroga polscy żołnierze zostali jednak zmuszeni do odwrotu. Część pozycji stawiała zażarty opor przez kilka godzin, unieruchamiając dzięki temu znaczne siły nieprzyjaciela. Polskie oddziały ochrony pogranicza zdołały utrzymać swoje pozycje przez dłuższy czas wyłącznie na tych obszarach, gdzie regularne wojska radzieckie nie przekroczyły granicy. Po pierwszym dniu zaciekłej walki z wojskami sowieckimi pułk „Czortków” przestał w zasadzie istnieć jako zorganizowany oddział wojskowy, ponieważ przeważająca większość jego członków została zabita lub wzięta do niewoli. Jedynie dwie kompanie oddzielone od głównych sił na obszarze międzyrzecza Zbrucza i Dniestru zdołały wycofać się do Rumunii.

EN

On the eve of the Second World War, the “Podole” Brigade of the Border Protection Corps guarded approximately 203.5 km of the Polish border with the USSR and 112.9 km of the Polish border with Romania. During the mobilisation of the Polish Army in August 1939, the brigade’s strength was reduced and as a result it was reorganised into the “Czortkow” Regiment, which consisted of three border battalions. On 17 September, the battalions were attacked by Soviet troops of much larger numbers. Despite the enormous numerical superiority, the Polish border guards continued an armed resistance. Having found themselves in a desperate situation, all the regiment’s border guard posts opened fire on invaders, resulting in causalties. However, under the pressure of the enemy’s superiority, the Polish soldiers were forced to retreat. Some posts resisted fiercely for several hours, thus immobilising considerable enemy forces. Only in those areas where regular Soviet troops did not cross the border, the Polish guards remained in their positions for a longer period of time. Thus, after the first day of tense battles with the Soviet troops, the “Czortkow” Regiment actually ceased to exist as an organised military unit, since the overwhelming majority of the personnel was destroyed or captured. Only two companies, cut off from the main forces in the interfluve of the Zbruch and Dniester rivers, were able to retreat to Romania.

Keywords

PL

wojna polsko-sowiecka w 1939 r.; wrzesień 1939 r.; inwazja sowiecka; pułk „Czortków”; Korpus Ochrony Pogranicza

EN

Polish-Soviet War 1939; September 1939; Soviet invasion; “Czortkow” Regiment; Border Protection Corps

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2019
• Issue: 34
• Pages: 151-179

Contributors

author

Rukkas Andrij

• Kijowski Uniwersytet Narodowy im. Tarasa Szewczenki

References

• Agresja sowiecka na Polskę w świetle dokumentów, 17 września 1939, t. 2: Działania wojsk Frontu Ukraińskiego, wybor i oprac. C. Grzelak, S. Jaczyński, E. Kozłowski, Warszawa 1996.
• Dziennik działań bojowych Kijowskiego Specjalnego Okręgu Wojskowego za okres od 3 września do 12 października 1939 r., „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1993, nr 2.
• Fedorowicz L., Wspomnienie z akcji szwadronu KOP nad Dniestrem w dn. 19.9.1939 roku, „Przegląd Kawalerii i Broni Pancernej” 1979, t. XII, nr 94.
• Geroizm, otwaga, mużestwo i doblest’. Rasskazy uczastnikow bojew za oswobożdenie trudiaszczichsia Zapadnoj Ukrainy i Zapadnoj Belorussii, Kijow 1940.
• Konieczny B., Mój wrzesień 1939. Pamiętnik z kampanii wrześniowej spisany w obozie jenieckim, Krakow 1999.
• Kopański S., Wspomnienia wojenne 1939–1946, Londyn 1972.
• Nowosad J., Moje zderzenie z bolszewikami we wrześniu 1939 r., Londyn 1986.
• Narbut-Łuczyński A.J., U kresu wędrówki. Wspomnienia, Londyn 1966.
• O Niepodległą i granice, t. 4: Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Wybór dokumentów, red. M. Jabłonowski, Warszawa–Pułtusk 2001.
• Oni strzegli granic II Rzeczypospolitej. Relacje i wspomnienia, wybor i oprac. M.J. Rubas, Warszawa 2002.
• Organy gosudarstwennoj bezopasnosti SSSR w Welikoj Oteczestwennoj Wojnie. Sbornik dokumentow, t. 1, cz. 1, Moskwa 1995.
• Pogranicznyje wojska SSSR, 1939 – ijuń 1941. Sbornik dokumentow i materialow, Moskwa 1970.
• Szawłowski R., Wojna polsko-sowiecka 1939, t. 2, Warszawa 1996.
• Wrzesień 1939 na Kresach w relacjach, wybor i oprac. C. Grzelak, Warszawa 1999.
• Wybór dokumentów do agresji 17.9.1939 r. Cz. 1, „Wojskowy Przegląd Historyczny”1993, nr 1.
• Cygan W.K., Kresy w ogniu, Warszawa 1990.
• Galster K., Księga pamiątkowa artylerii polskiej 1914–1939, Londyn 1975.
• Grzelak C., Dziennik sowieckiej agresji wrzesień 1939, Warszawa 1994.
• Grzelak C., Kresy w czerwieni 1939, Warszawa 1998.
• Kawaleria polska i bronie towarzyszące w kampanii wrześniowej 1939 r., Londyn 1979.
• Kryska-Karski T., Piechota polska 1939–1945, t. 15, Londyn 1974.
• Łojek J. (L. Jerzewski), Agresja 17 września 1939. Studium aspektów politycznych, Warszawa 1990.
• Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej, t. 1: Kampania wrześniowa 1939, cz. 4: Przebieg działań od 15 do 18 września, Londyn 1986.
• Prochwicz J.R., Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku, Warszawa 2003.
• Rubas M.J., Lista strat żołnierzy KOP więzionych w obozach sowieckich, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1994, nr 3.
• Rybka R., Stepan K., Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939, Krakow 2003.
• Szawłowski R., Wojna polsko-sowiecka 1939, t. 1, Warszawa 1996.
• Szostak J., Polskie materiały archiwalne w Centralnym państwowym archiwum specjalnym w Moskwie [w:] Bitwy Września 1939 roku. Materiały z VI seminarium historyków polskich działań obronnych 1939 r., cz. 1, Koszalin 1993.
• Tarkowska B., Brygada KOP „Podole” w relacjach i wspomnieniach 1924–1939, Warszawa 2007.