Uczeni wobec wyzwań współczesności: „komunizm” etosu uczonych jako norma etyczna czy zasada regulująca praktykę badawczą

• Authors: Zuber Marcelina

Title variants

EN

Scientists to the Challenges of Modernity: the “Communism” of the Scientists’ Ethos as an Ethical Norm or the Regulating Principle of Research Practice

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem niniejszego artykułu jest próba udzielenia odpowiedzi na pytanie, jaką rolę może obecnie pełnić Mertonowska koncepcja etosu uczonych, a szczególnie jego norma „komunizmu” w opisie i wyjaśnianiu mechanizmów funkcjonowania współczesnej nauki. Merton przedstawia normy etosu uczonych jako reguły etyczne oraz technologiczne, czyli rzeczywiście regulujące praktykę badawczą. Szczególnie istotną rolę odgrywa norma ”komunizmu”, nakazującą uczonym dzielenie się wynikami swojej pracy badawczej z innymi członkami środowiska oraz ze społeczeństwem. W artykule zostały zaprezentowane alternatywne wobec Mertonowskiej wizje funkcjonowania społeczności uczonych: koncepcja pola naukowego autorstwa Pierra Bourdieu oraz konwersji kapitału w ramach „cyklu wiarygodności” zaproponowane przez Brunona Latoura i Steve’a Woolgara. W żadnej z tych wizji reguła „komunizmu” nie organizuje praktyki badawczej. Istotne dla precyzyjnego opisu reguł działania w nauce jest uwzględnienie roli zmiennych historycznie modeli uprawiania nauki (model amatorski, akademicki, zawodowy, post-akademicki). Przestrzeganie normy komunizmu jest możliwe jedynie w modelu akademickim, podczas gdy współcześni badacze w coraz większym stopniu uprawiają naukę albo w ramach korporacji (model zawodowy), albo pozostając w Akademii i korzystając z funduszy prywatnych (model post-akademicki) – w takiej sytuacji przestrzeganie normy komunizmu, nawet traktowanej jako reguła moralna, nie jest możliwe.

Keywords

PL

etos uczonych; Robert Merton; Bruno Latour; Steve Woolgar; akademicki; post-akademicki model uprawiania nauki; John Ziman; Sheldon Krimsky

• Publisher: Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne
• Year: 2021
• Volume: 9/1
• Pages: 67-82

Contributors

author

Zuber Marcelina

• Instytut Socjologii, Uniwersytet Wrocławski, ul. Koszarowa 3, 51–149 Wrocław.