Modernistyczne osiedle z parkiem im. Michała Kajki w Elblągu jako realizacja idei miasta ogrodu

• Authors: Jakutowicz Joanna

Title variants

EN

Modernist housing estate with Michał Kajka park in Elbląg as implementation of the idea of a garden city

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy historii oraz genezy osiedla wraz z parkiem im. Michała Kajki w Elblągu. Osiedle powstało jako realizacja koncepcji miasta ogrodu wyrażonej po raz pierwszy przez Brytyjczyka Ebenezera Howarda w 1898 r. Idea zbudowania w Elblągu osiedla odwołującego się do tej koncepcji pojawiła się w 1914 r., pierwsze prace rozpoczęto w roku 1918, a ukończono w roku 1938. Projekt elbląski kilkakrotnie ulegał zmianom, przybierając ostatecznie kształt osiedla domów jedno- i kilkurodzinnych, z wewnętrznym dziedzińcem, założonego wokół rozległego parku. Koncepcja ta była odległym echem pierwowzoru, lecz wykorzystywała elementy, które pojawiły się zarówno we wczesnych brytyjskich realizacjach odnoszących się do idei miast ogrodów (szeroka, prosta aleja, założenie przedmieścia ogrodu, a nie miasta ogrodu), jak i te widoczne w realizacjach nieco późniejszych, szczególnie popularne w Niemczech (zamknięte, wewnętrzne osiedla). Realizacja elbląska była prawdopodobnie inspirowana wzorami niemieckimi – z Essen, Berlina i Bremy.

EN

The article presents the history and genesis of the housing estate with Michał Kajka park in Elbląg The housing estate was an implementation of the concept first expressed by the Englishman Ebenezer Howard in 1898. The idea to build a housing estate in Elbląg according to this concept was developed in 1914, the work started in 1918 and the project was completed in 1938. The Elbląg project was modified a number of times, and it finally took the shape of housing estate consisting of single family and multiple family homes with an internal yard, planned around a vast park. The concept was but a distant echo of the prototype, but it used elements that were incorporated both in the early British projects based on the idea of garden cities (a wide and straight avenue, designing garden suburbs rather than a garden city) and in later developments, particularly popular in Germany (enclosed, private housing estates). The Elbląg project was most probably inspired by German estates – in Essen, Berlin and Bremen.

Keywords

PL

miasta ogrody; Elbląg; modernizm

EN

garden cities; Elbląg; modernism

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2019
• Issue: 1
• Pages: 149-170

Dates

published

2019

Contributors

author

Jakutowicz Joanna

• historyk sztuki; Polska Akademia Nauk, Stacja Naukowa w Wiedniu
• art historian; Polish Academy of Sciences, Scientific Centre in Vienna

References

• Altenrath J., Das preussische Wohnungsgesetz vom 28. März 1918, mit Ausführungsbestimmungen, ergänzenden Gesetzen und Verordnungen und dem Baufluchtliniengesetz vom 2. Juli 1875 mit den Änderungen vom 28 Marz 1918, Berlin 1919.
• Andrzejewski M., Elbląg w latach 1918-1939, Gdańsk 1987.
• Barton-Piórkowska J., Architektura modernistyczna w Elblągu, „Renowacje i Zabytki” 2014, nr 3.
• Barucka E., W szkatułach zieleni. Europejski ruch miast ogrodów 1903-1930, Warszawa 2015.
• Bednarski A., Architektura jednorodzinnych zespołów mieszkalnych w Gliwicach z lat 1919-1939, Gliwice 2007.
• Böhmke H.B., Die Verwaltung des Regierungsbezirkes Marienwerder 1920-1945, Bonn 1982.
• Busby R., The book of Welwyn: the story of the five villages and the Garden City, Chesham 1976.
• Carsten E., Geschichte der Hansestadt Elbing, Elbing 1937.
• Cielątkowska R., Lorens P., Architektura i urbanistyka osiedli socjalnych Gdańska okresu XX-lecia międzywojennego, Gdańsk 2000.
• Czaja R. (red.), Atlas historyczny miast polskich. Elbląg, Toruń 1993.
• Czyżewski A., Trzewia Lewiatana. Miasta-ogrody i narodziny przedmieścia kulturalnego, Warszawa 2009.
• Die Verwaltung der Stadt Elbing vom 1. April 1924 bis ende März 1933, Elbing 1934.
• Domino J., Architektura, [w:] Groth A. (red.), Historia Elbląga, t. 4, Gdańsk 2001.
• Domino J., Miejska zieleń, [w:] Groth A. (red.), Historia Elbląga, t. 4, Gdańsk 2001.
• Domino J., Początki przemian przestrzennych, [w:] Groth A. (red.), Historia Elbląga, t. 4, Gdańsk 2001.
• Gut A., Der Wohnungsbau in Deutschland nach dem Weltkriege. Seine Entwicklung unter der unmittelbaren Förderung durch die deutschen Gemeindeverwaltungen, München 1928.
• Howard E, Miasta-ogrody jutra, Warszawa 2015.
• Jähnig B., Schuch H.-J., Elbing 1237-1987, Münster 1991.
• Leśniak-Rychlak D., wstęp do: Howard E., Miasta-ogrody jutra, Warszawa 2015.
• Lockermann T., Elbing, Berlin-Halesee 1926.
• Metzendorf G., Kleinwohnungsbauten und Siedlungen, Darmstadt 1920.
• Miller M., Letchworth. The first Garden City, London 2002.
• Miller Lane B., Architecture and Politics in Germany 1918-1945, Cambridge 1985.
• Müller-Wulckow W., Architektur der zwanziger Jahre in Deutschland, Königstein 1975.
• Schinker N., Die Gartenstadt Hellerau 1909-1945: Stadtbaukunst, Kleinwohnungsbau, Sozial- und Bodenreform, Dresden 2014.
• Tofilska J., Giszowiec: monografia historyczna, Katowice 2016.
• Uffhausen C. (red.), Deutschlands Städtebau, t. 2, Elbing, Berlin-Halensee 1929.
• Unwin R., Town Planning in Practice. An Introduction to the Art of Designing Cities and Suburbs, London 1909.
• Verwaltungsbericht 1913-1918. Stadt Elbing, Elbing 1920.
• Wajda K., Obszar i ludność, [w:] Groth A. (red.), Historia Elbląga, t. 4, Gdańsk 2001.
• Gawryluk M., Park miejski im. Michała Kajki Elbląg, gm. loco. Dokumentacja ewidencyjna zespołu parkowego w układzie urbanistycznym, Elbląg 2004, mps w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Olsztynie, delegatura w Elblągu.
• Kolekcja fotogramów elbląskich, Archiwum Państwowe w Gdańsku, sygn. 1152.
• www.mapy.eksploracja.pl

Identifiers

ISSN

0029-8247