Festyny archeologiczne: pomiędzy edukacją, popularyzacją a komercjalizacją

• Authors: Pawleta Michał

Title variants

EN

Archaeological festivals: between education, popularisation and commercialisation

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

In this text, I discuss a phenomenon of archaeological festivals in Poland. In my opinion, in many aspects, they represent signum temporis of present times, being a place where tendencies, topics and phenomena characteristic for our era cumulate, intertwine and coexist. Therefore, I think that the attempts to explain the phenomenon, popularity and current significance of archaeological festivals only through emphasising their educational and popularising role are insufficient and require adopting a far broader cultural perspective.

Keywords

EN

archaeological festival; historical re-enactment; education, popularisation; commercialisation of the past; ludic elements

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Raport
• Year: 2016
• Volume: 11
• Pages: 257-275

Contributors

author

Pawleta Michał

• Instytut Archeologii Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Wydział Historyczny, Poznań

References

• Anderson J. 1992. Living History: Simulating Everyday Life in Living Museums. W: P.K. Leffler, J. Brent (red.), Public History Readings. Malabarm: Krieger Publishing Company, 456-470.
• Bagnall G. 1996. Consuming the Past. W: S. Edgell, K. Hetherington, A. Warde (red.), Consumption Matters. The Production and Experience of Consumption. Oxford: Blackwell Publishers, 227-247.
• Baudrillard J. 2005. Symulakry i symulacja. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
• Blockley M. 2000. The social context for archaeological reconstructions in England, Germany and Scandinavia. Archaeologia Polona 38, 43-68.
• Błaszczak M. 2015. Widowiskowe opowieści o historii – na przykładzie Ogrodzieńca. W: I. Kowalczyk, I. Kiec (red.), Historia w wersji popularnej. Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra, 233-255.
• Bogacki M. 2008. Wybrane problemy odtwórstwa wczesnośredniowiecznego w Polsce. W: M. Bogacki, M. Franz, Z. Pilarczyk (red.), Kultura ludów Morza Bałtyckiego 2. Nowożytność i współczesność. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 219-269.
• Bogacki M. 2010. „Wżywanie” się w przeszłość – odtwórstwo historyczne a nauka. W: K. Obremski, J. Wenta (red.), Recepcja kultury średniowiecznej w humanistyce. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 153-196.
• Borkowski W. 2005. Festyny archeologiczne – geneza – rola w procesie edukacji i integracji społeczeństwa lokalnego. W: E. Urbańczyk (red.), Poszerzenie Unii – szansą dla miast Europy: samorząd, rozwój, integracja europejska. Kalisz: Wydawnictwo Uczelni Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, 33-44.
• Borkowski W., Brzeziński W. 2001. Prezentacja dziedzictwa archeologicznego. Z Otchłani Wieków 56 (3), 80-86.
• Brzeziński W. 2000. Muzea jako instytucje ochrony i prezentacji dziedzictwa archeologicznego. W: K. Gutowska (red.), Problemy zarządzania dziedzictwem kulturowym. Warszawa: Res Publica Multiethnica, 147-156.
• Brzostowicz M. 2009. Imprezy historyczne – edukacja czy rozrywka? Kilka refleksji z doświadczeń Festiwali Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej w Lądzie nad Wartą. Fontes Archaeologici Posnanienses 45, 293-300.
• Bursche A., Chowaniec R. 2009. Festyn archeologiczny w Biskupinie: komercyjny odpust czy promocja dziedzictwa archeologicznego. W: B. Kaim (red.), Blisko i daleko. Księga Jubileuszowa Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Warszawa: Instytut Archeologii UW, 69-77.
• Caillois R. 1973. Żywioł i ład. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Chowaniec R. 2010. Dziedzictwo archeologiczne w Polsce. Formy edukacji i popularyzacji. Warszawa: Instytut Archeologii UW.
• Chowaniec R. 2012. Archaeology on the Web. Educating Children and Youth Through Internet Portals. W: R. Chowaniec, W. Więckowski (red.), Archaeological Heritage: Methods of Education and Popularization. Oxford: Archaeopress, 37-41.
• Coles J. 1979. Archeologia doświadczalna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Czubkowska S. 2006. Nasz narodowy kicz. Przekrój 32, 6-11.
• Dominiak Ł. 2004. Zabawa w przeszłość. Festyn archeologiczny jako forma karnawału. W: J. Grad, H. Mamzer (red.), Karnawalizacja. Tendencje ludyczne w kulturze współczesnej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 81-86.
• Edensor T. 2004. Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Elliot-Wright P. J .C. 2000. Living History. London: Brassey’s.
• Forrest C. 2008. Living Experimental Archaeology and Living History in the Heritage Industry. euroREA. Journal of (Re) construction & Experiment in Archaeology 5, 33-40.
• Fowler P. J. 1992. The Past in Contemporary Society: Then, Now. London: Routledge.
• Gajewska G. 2005. O cierpieniu i przyjemności związanej z (re)produkowaniem przeszłości. W: J. Grad, H. Mamzer (red.), Kultura przyjemności. Rozważania kulturoznawcze. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 161-171.
• Gardeła L. 2009. Współcześni wikingowie. Wojownicy, metalowcy i tak zwani poganie. W: U. Stępień (red.), Współczesna przeszłość. Poznań: Koło Naukowe Studentów Archeologii, 387-403.
• Golka M. 2004. Pojmowanie zabawy. W: J. Grad, H. Mamzer (red.), Karnawalizacja. Tendencje ludyczne w kulturze współczesnej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 11-24.
• Golka M. 2009. Pamięć społeczna i jej implanty. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Golka M. 2012. Cywilizacja współczesna i globalne problemy. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Goulding C. 2000. The Commodification of the Past, Postmodern Pastiche, and the Search for Authentic Experiences at Contemporary Heritage Attractions. European Journal of Marketing 34 (7), 835-853.
• Grossman A. 2006. Biskupińskie festyny w kraju i za granicą. Z Otchłani Wieków 61 (3-4), 130-142.
• Grossman A. 2011. Społeczne oczekiwania a rzeczywiste potrzeby ochrony dziedzictwa kulturowego w Biskupinie. W: A. Marciniak, D. Minta-Tworzowska, M. Pawleta (red.), Współczesne oblicza przeszłości. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 187-203.
• Grossman A., Hildebrandt P. 2012. Museum Education. Exhibitions and Outdoor Events as Forms of Integrated Presentation and Popularisation of Archaeological Heritage in Biskupin. W. R. Chowaniec, W. Więckowski (red.), Archaeological Heritage: Methods of Education and Popularization. Oxford: Archaeopress, 75-84.
• Hewison R. 1987. The Heritage Industry. Britain in the Climate of Decline. London: Methuen.
• Holtorf C. 2009. On the possibility of time travel. Lund Archaeological Review 15, 31-41.
• Holtorf C. 2012. The past as carnival. Time and Mind. The Journal of Archaeology, Consciousness and Culture 5 (2):195-202.
• Holtorf C. 2014. The time travellers’ tools of the trade: some trends at Lejre. International Journal of Heritage Studies 20 (7-8), 782-797.
• Huizinga J. 1985. Homo ludens. Zabawa jako źródło kultury. Warszawa: Czytelnik.
• Jasiewicz K., Olędzki Ł. 2005. Od nostalgii do fascynacji – doświadczanie przeszłości. W: J. Grad, H. Mamzer (red.), Kultura przyjemności. Rozważania kulturoznawcze. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 183-208.
• Kaczyńscy I. i A. 2006. Polska. Festyn. Turnieje. Zloty. Jarmarki. Warszawa: Muza S.A.
• Kalinowski B., Uryszek T. 2009. Zasady komercjalizacji i finansowania innowacyjnych rozwiązań. W: D. Markiewicz (red.), Komercjalizacja wyników badań naukowych – krok po kroku. Kraków: Politechnika Krakowska, 38-56.
• Kobiałka D. 2013. The Mask(s) and Transformers of Historical Re-enactment. Material Culture and Contemporary Vikings. Current Swedish Archaeology 21, 141-161.
• Kowalski A. P. 1998. Zabytek archeologiczny a postnowoczesna „muzealizacja”. W: M. M. Kośko (red.), Wyznania i perswazje. Werbalizacja obrazu. Poznań: Muzeum Narodowe, Muzeum Etnograficzne, 27-39.
• Kowalski K. 2013. O istocie dziedzictwa kulturowego – rozważania. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
• Kwiatkowski P.T. 2008. Pamięć zbiorowa społeczeństwa polskiego w okresie transformacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Kwiatkowski P.T. 2009. Czy lata III Rzeczypospolitej były „czasem pamięci”. W: A. Szpociński (red.), Pamięć zbiorowa jako czynnik integracji i źródło konfliktów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 125-166.
• Kuryłło G. 2007. Polska z historią. Imprezy, muzea, noclegi. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal.
• Lowenthal D. 1985. The Past is a Foreign Country. Cambridge: Cambridge University Press.
• Marciniak A. 2013. O przeszłości. Dylematy przedstawiania w archeologii. Rocznik Antropologii Historii III, 1 (4), 17-54.
• Nieroba E., Czerner A., Szczepański M.S. 2009. Między nostalgią a nadzieją. Dziedzictwo kulturowe jako dyskursywny obszar rzeczywistości społecznej. W: E. Nieroba, A. Czerner, M. S. Szczepański (red.), Między nostalgią a nadzieją. Dziedzictwo kulturowe w ujęciu interdyscyplinarnym. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 17-36.
• Nieroba E., Czerner A., Szczepański M. S. 2010. Flirty tradycji z popkulturą. Dziedzictwo kulturowe w późnej nowoczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Nowaczyk, S. 2007. Archeologia festynowa – pomiędzy eksperymentem naukowym a przedstawieniem parateatralnym. W: M. Bogacki, M. Franz, Z. Pilarczyk (red.), Wojskowość ludów Morza Bałtyckiego. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 501-508.
• Nowiński J. 2012. Instytucjonalizacja zabawy. O kulturotwórczym i kooperacyjnym potencjale ruchu rekonstrukcyjnego. W: T. Szlendak, J. Nowiński, K. Olechnicki, A. Karwacki, W. J. Burszta, Dziedzictwo w akcji. Rekonstrukcja historyczna jako sposób uczestnictwa w kulturze. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 73-108.
• Orłowska J. 2002. Obywatel Faraon. Gazeta Rycerska 1 (01), 82-83.
• Orłowska J., Stanisławski B. 2004. Saga o Jómsborgu. Festiwale Słowian i Wikingów w Wolinie. Szczecin: Wydawnictwo Foka.
• Orzechowski S. 2012. Badania doświadczalne nad rekonstrukcją procesu dymarskiego w Górach Świętokrzyskich – naukowe i edukacyjne znaczenie eksperymentu. W. J. Gancarski (red.), Skanseny archeologiczne i archeologia eksperymentalna. Krosno: Muzeum Podkarpackie, 307-329.
• Pawleta M. 2010. Encounters with the Past: The Significance of Archaeological Festivals in Contemporary Poland. W: A. Arnberg, T. Stjärna (red.), Communicate the Past – Ways to Present Archaeology to the Public. Västerås: Stiftelsen Kulturmiljövård Mälardalen, 57-76.
• Pawleta M. 2011. Przeszłość jako źródło przyjemności. Prze¬gląd Archeologiczny 59, 1-28.
• Pawleta M. 2012. The archaeological fête in ludic space. W: R. Chowaniec, W. Więckowski (red.), Archaeological Heritage: Methods of Education and Popularization. Oxford: Archaeopress, 133-140.
• Pawleta M. 2016. Przeszłość we współczesności. Studium metodologiczne archeologicznie kreowanej przeszłości w przestrzeni społecznej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM
• Pine J. B., Gilmore J. H. 1999. The Experience Economy. Work is Theatre & Every Business a Stage. Boston: Harvard Business School Press.
• Piotrowska D. 1997-1998. Biskupin 1933-1996: Archaeology, Politics and Nationalism. Archaeologia Polona 35-36, 255- 285.
• Piotrowska D. 2004. Biskupin – ideologie – kultura. W: B. Gediga, W. Piotrowski (red.), Archeologia – kultura – ideologie. Biskupin: Muzeum Archeologiczne w Biskupinie, IAiE PAN, 91-155.
• Piotrowski W. 1996. The Archaeological Festival, Biskupin ’95. Experimentelle Archäologie in Deutschald, Bilanz 1996 18, 117-129.
• Piotrowski W. 2000. Muzeum archeologiczne w Biskupinie. Z Otchłani Wieków 55(1), 20-27.
• Piotrowski W. 2002 „Od Popiela do Piasta” – Festyn Archeologiczny w Biskupinie. Z Otchłani Wieków 57(3-4), 73-80.
• Piotrowski W. 2003 „Indian Summer” – Festyn Archeologiczny w Biskupinie. Z Otchłani Wieków 58(1-4), 179-186.
• Piotrowski W. 2004-2005. Jubileuszowy Festyn w Biskupinie. Z Otchłani Wieków 59(1-4), 138-141.
• Piotrowski W. 2005. Doświadczenia z rezerwatem archeologicznym w Biskupinie – między nauką a komercją. W: E. Urbańczyk (red.), Poszerzenie Unii – szansą dla miast Europy: samorząd, rozwój, integracja europejska. Kalisz: Wydawnictwo Uczelni Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, 21-32.
• Piotrowski W., Zajączkowski W. 2010. Archaeological Festivals at Biskupin. W: G. Schöbel (red.), Living History in Archaeological Open-air Museums. Unteruhldingen: Pfahlbaumuseum, 25-33.
• Radtchenko D. 2006. Simulating the Past: Reenactment and the Quest for Truth in Russia. Rethinking History 10(1), 127-148.
• Ritzer G. 2004. Magiczny świat konsumpcji. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza.
• Rowan Y., Baram U. 2004. (red.), Marketing Heritage: Archaeology and the Consumption of the Past. Walnut Creek: AltaMira Press.
• Samuel R. 1994. Theatres of Memory. Volume 1. Past and Present in Contemporary Culture. London: Verso.
• Skórzyńska I. 2010. Widowiska przeszłości. Alternatywne polityki pamięci 1989-2009. Poznań: Instytut Historii UAM.
• Szacka B. 2009. Zmiany stosunku do przeszłości po przeobrażeniach ustrojowych 1989 roku w Polsce. Przegląd Filozoficzno-Literacki 4(25), 415-427.
• Szacka B. 2014. Stosunek do przeszłości i jej przeżywanie w ponowoczesnym świecie popkultury. W: E. Domańska, R. Stobiecki, T. Wiślicz (red.), Historia – dziś. Teoretyczne problemy wiedzy o przeszłości. Kraków: Universitas, 173-185.
• Szlendak T., Nowiński J., Olechnicki K., Karwacki A., Burszta W. J. 2012. Dziedzictwo w akcji. Rekonstrukcja historyczna jako sposób uczestnictwa w kulturze. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
• Szpociński A. 2007. O współczesnej kulturze historycznej Polaków. W: B. Korzeniewski (red.), Przemiany pamięci społecznej a teoria kultury. Poznań: Instytut Zachodni, 25-43.
• Szpociński A. 2010. Współczesna kultura historyczna. Kultura Współczesna 1 (63), 9-17.
• Szpociński A. 2012. Widowiska przeszłości. Pamięć jako wydarzenie. W: E. Hałas (red.), Kultura jako pamięć. Posttradycjonalne znaczenie przeszłości. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos, 63-75.
• Talalay L. E. 2010. The Past as Commodity: Archaeological Images in Modern Advertising. W: R. W. Preucel, S. A. Mrozowski (red.), Contemporary Archaeology in Theory. The New Pragmatics (Second edition). Malden, Oxford: Willey-Blackwell, 571-581.
• Walsh K. 1992. The Representation of the Past: Museums and Heritage in the Post-modern World. London: Routledge.
• Werczyński D. 2011. Atrakcje dla turystyki archeologicznej w Polsce. Festiwale archeologiczne. W: M. Kuczera (red.), Młodzi naukowcy dla polskiej nauki. Część 3. Nauki humanistyczne i społeczno-ekonomiczne 1. Kraków: Creativetime, 66-73.
• Werczyński D. 2012. Wybrane atrakcje archeoturystyczne w Polsce. Biuletyn Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM w Poznaniu 20, 53-72.
• Widzicka M. 2015. Przeszłość jako przedmiot działań rekonstrukcyjnych. W: I. Kowalczyk, I Kiec (red.), Historia w wersji popularnej. Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra, 259-271.
• Wrzesiński J. 2008. Archeologia: poznanie – popularyzacja – turystyka. W: H. Machajewski (red.), Wielkopolska w dziejach. Archeologia o regionie. Poznań: SNAP, o. Poznań, IP UAM, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, 173-184.