Parlamentaryzm Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV–XVIII w.

• Authors: Rachuba Andrzej

Title variants

EN

Parliamentarism of the Grand Duchy of Lithuania, the Fourteenth–Eighteenth Centuries

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

This article aims to present the beginnings and development of the forms of parliamentarism in the Grand Duchy of Lithuania when it was an independently functioning state and after its Union with the Crown of Poland, which gave rise to a new state in Europe called the Commonwealth. Lithuanian parliamentarism developed through a long process of evolution of representative institutions. The most important role was played by a group of magnates (the so-called lords and princes) holding the highest offices in the state and the Church, and appointed by the ruler. This group formed the Council of Lords, an advisory body to the grand dukes; during the Commonwealth ruler’s rare stays in Lithuania, the Council took over many of his prerogatives, becoming the most important legislative, executive, and judicial body of the state, except for the grand duke himself. The strong position of the Council of Lords (and in fact, a few of its most important members holding the most prominent offices) influenced for centuries the political life of Lithuania, dominated by powerful families, almost constantly playing the role of the so-called hegemons, even after they were formally equated in law with the common nobility in 1563. The Lithuanian nobility, on the other hand, was slowly gaining in the sixteenth century the right to participate in the parliamentary life of the state. In principle, however, Lithuanian nobles were deprived of the legislative and control initiative; their role was accepting and executing the ruler’s decisions agreed with the Council of Lords. Thus, they were interested in acquiring the rights of the Polish nobility, and consequently, in the Union with the Polish Crown. The establishment of the Commonwealth resulted in the incorporation of Lithuanian representatives from the senatorial group and poviat (county; Polish: powiat) nobility to the General Sejm of the Crown, in which, however, they could not play a significant role due to their small number compared to their Polish counterparts. In such a situation, it was important for the Lithuanians to maintain the principle of liberum veto, for in this way they could prevent the adoption of constitutions contrary to their interests. Throughout the whole history of the Commonwealth, the Lithuanians made efforts to ensure that their representation corresponded to the popular definition of the state of both nations (Polish and Lithuanian), and not one of its three equal provinces (Greater Poland, Little Poland, Lithuania). However, in the parliamentary system, their only success was the periodic separation of the constitutions for the Grand Duchy of Lithuania from those of the whole state. Even so, Lithuania was treated as one of three provinces, which was reflected in the election of a Lithuanian deputy as Sejm marshal every third Sejm, in the composition of Sejm commissions (1/3 of seats for Lithuanians), and finally in holding of every third Sejm in Lithuania (since 1676). While preparing the Lithuanian state for the union with Poland, King Zygmunt II Augustus carried through substantial political and legal reforms in 1564–66. He introduced a new administrative division, a uniform system of parliamentary institutions (district assemblies, bicameral Sejm), and a new code of civil criminal and administrative law (the so-called Second Lithuanian Statute in 1566). This system was much clearer, simpler, and better thought-out than the one in force in the Polish Crown. Each of the poviats of a province (i.e. voivodeship, some being single-poviat ones), was to meet for deliberations in a specific place (in fact, the capital town of this poviat), gathering local senators and the land owners (Latin: possessionati), and deliberate under the direction of the ‘lord’ of a given administrative unit, i.e. a bishop or voivode in poviats, and, from 1764 on, local marshals in non-voivodeship poviats, ex officio. The law stipulated who should attend a given sejmik under pain of penalties, how long a sejmik may be in session, how many deputies could be elected (only two in each poviat for ordinary Sejms), what remuneration each of them was to receive for their function. During parliamentary debates, Lithuanian senators and deputies often debated separately at the so-called provincial sessions (similar to the nobility from Greater and Little Poland) to prepare the constitutions for their own province and, possibly, take a common position on state issues. Since in Lithuanian law, only general sejms existed, for a long time Lithuanians did not recognise convocation and coronation Sejms as such, did not always participate in them, and did not agree to include them among the alternate ones (that is, for the marshal from Lithuania to head). Until the early eighteenth century, there were cases of calling by rulers or by the citizens of the Grand Duchy themselves of the so-called Lithuanian convocations, i.e. quasi-Sejm assemblies of Lithuanian estates, for deliberations to take decisions (mainly taxes) of a comprehensive nature. This process was initiated by Stefan Batory, but Lithuanians did not welcome the convocations as contrary to the provisions of the Union. The so-called general sejmik (held first at Vawkavysk [Wołkowysk] and then Slonim), where a common position was to be agreed on matters important for the entire state and Lithuania itself, soon came to an end. Lithuanian magnates were not interested in such a gathering, and the nobility (despite the occasional attempts to revive the institution) did not have the strength or the willingness to strive for its functioning. The function of the coordinator of common positions was then taken over by the provincial sessions mentioned above. In conclusion, it should be noted that before the union with Poland (Union of Lublin) in 1569, the Lithuanians had their own tradition and solutions of the parliamentary system, clearly different from those of the Crown. Their reforms of 1564–66 prepared the state to function within the Polish parliamentarism, but the 1569 Union did not establish a new Sejm of the Commonwealth – representatives of the Grand Duchy (senators and deputies) were only incorporated into the existing Sejm of the Crown. They functioned within it, but they certainly did not play an important role, most often dominated by the much more numerous, more politically sophisticated, and feeling their political strength deputies of the Crown. For a long time, the deputies from Lithuania were more at the disposal of their magnate patrons. Enjoying temporary successes and failures, they struggled to break free from their political tutelage (especially from the hegemons of the Radziwiłł, Chodkiewicz, Sapieha, Pac, and Czartoryski families) until the collapse of the state. The functioning of the Lithuanians within the parliamentary system (sejmiks, Sejm) shared with the Poles was also one of the most important factors of their linguistic and cultural Polonisation, clearly visible in the resolutions of sejmiks (they started to be written down in Polish) already at the end of the sixteenth century.

Keywords

EN

Grand Duchy of Lithuania; parliamentarism; Sejm; sejmiks; provincial sessions; convocation

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2021
• Issue: 6(167)
• Pages: 43–83

Contributors

author

Rachuba Andrzej

• Prof. dr hab. Andrzej Rachuba Tadeusz Manteuffel Institute of History of the Polish Academy of Sciences, Poland [e-mail], https://orcid.org/0000-0003-2822-6960

References

• Adolphowa K., ‘Szlachta litewska wobec Zbioru Praw Andrzeja Zamoyskiego (w świetle litewskich instrukcyj poselskich z lat 1776, 1778, 1780, 1782’, in Księga pamiątkowa Koła Historyków Słuchaczy USB w Wilnie (Wilno, 1933).
• Akta zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego, vol. 1: Okresy bezkrólewi, prep. by H. Lulewicz (Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, Warszawa, 2006); vol. 2: Okresy panowań królów elekcyjnych XVI–XVII w., prep. by H. Lulewicz (Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, Warszawa, 2009).
• Avižonis K., Bajorai valstybiniame Lietuvos gyvenime Vazų laikais (Lituanistikos Instituto Lietuvos Istorijos Skyriaus Leidinys, Kaunas, 1940 [Roma, 1975]).
• Bardach J., ‘Formes des assemblées représentatives du Grand Duché de Lituanie aprés l’union de Lublin (1569)’, in XIII e Congres International des Sciences Historiques – Moscou 1970 (Éditions de l’Université de Varsovie, Varsovie, 1975).
• Bardach J., ‘Konstytucja 3 maja a Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów 1791 roku’, Studia Iuridica, vol. 24 (1992).
• Bardach J., ‘Sejm szlachecki doby oligarchii’, Kwartalnik Historyczny, vol. 74, no. 2 (1967).
• Halecki O., ‘O początkach parlamentaryzmu litewskiego’, Sprawozdania z czynności i posiedzeń Akademii Umiejętności w Krakowie, vol. 20, no. 8 (1915).
• Czapliński W., Dwa sejmy w roku 1652. Studium z dziejów rozkładu Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII wieku (Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, 1955).
• Czapliński W., ‘Rola sejmów XVII wieku w kształtowaniu się kultury politycznej w Polsce’, in J.A. Gierowski (ed.), Dzieje kultury politycznej w Polsce (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1977).
• Czapliński W., ‘Sejm w latach 1587–1696’, in J. Michalski (ed.), Historia sejmu polskiego, vol. 1: Do schyłku szlacheckiej Rzeczypospolitej (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1984).
• Czapliński W., ‘Z problematyki sejmu polskiego w pierwszej połowie XVII wieku’, Kwartalnik Historyczny, vol. 77, no. 1 (1970).
• Czapliński W., Filipczak-Kocur A., ‘Udział senatorów w pracach sejmowych za Zygmunta III i Władysława IV’, Przegląd Historyczny, vol. 69, no. 4 (1978).
• Czermak W., ‘Parlamentaryzm litewski przed unią lubelską’, Sprawozdania z czynności i posiedzeń Akademii Umiejętności w Krakowie, vol. 6, no. 8 (1902).
• Dovnar-Zapolsky M., Spornye voprosy v istorii Litovsko-Russkogo sejma (Sankt-Peterburg, 1901) (offprint in Žurnal Ministerstva narodnogo prosveŝĉenija, no. 10 (1901).
• Dybaś B., Na obrzeżach Rzeczypospolitej. Sejmik piltyński w latach 1617–1717 (z dziejów instytucji stanowej) (Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, 2004).
• Dzięgielewski J., ‘Fakcje a funkcjonowanie sejmu Rzeczypospolitej w końcu XVI i w XVII wieku’, Barok. Historia – Literatura – Sztuka, vol. 18, no. 1 (2011).
• Dzięgielewski J., Izba poselska w systemie władzy Rzeczypospolitej w czasach Władysława IV (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 1992).
• Dzięgielewski J., ‘Kryzys staropolskiego parlamentaryzmu a regulacje proceduralne’, in J. Dorobisz, W. Kaczorowski (eds), Studia historyczno-prawne. Prace dedykowane Profesorowi Janowi Seredyce w siedemdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestopięciolecie pracy naukowej (Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, 2004).
• Dzięgielewski J., ‘Radziwiłłowie posłami sejmów w czasach Władysława IV’, Miscellanea Historico-Archivistica, vol. 3 (1989).
• Filipczak W., ‘Ekonomie litewskie w polityce sejmikowej Stanisława Augusta po upadku Antoniego Tyzenhauza (1780–1783)’, Przegląd Nauk Historycznych, vol. 5, no. 1(9) (2006).
• Filipczak W., ‘Rugi poselskie i losy „rozdwojonych” sejmików przedsejmowych w latach 1778–1786’, Przegląd Nauk Historycznych, vol. 49, nos. 1–2 (1997).
• Filipczak W., Sejm 1778 roku (Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa, 2000).
• Filipczak W., ‘Sejmiki powiatu wiłkomierskiego w latach 1781–1784’, Zapiski Historyczne, vol. 85, no. 2 (2020).
• Filipczak W., ‘Sejmiki w Wiłkomierzu w czasach dominacji Antoniego Tyzenhauza (1777–1780)’, in Aktual'nyje problemy istorii i kul'tury. Zbornik navukovych artykulaŭ, vol. 2: Parlamientaryzm u Vjalikim Kniastvie Litoŭskim u XVIII stagoddzi, prep. A.U. Macuk, R. Jurgajcis (Bjelaruskaja navuka, Minsk, 2020).
• Filipczak W., ‘Sejmy Rzeczypospolitej w dobie stanisławowskiej’, in H. Gmiterek, S. Piątkowski, J. Wrona (eds), Między Konstytucją Nihil Novi a ustawodawstwem nowoczesnej demokracji. Parlamentaryzm polski w XVI–XX wieku. Materiały ogólnopolskiej konferencji naukowej odbytej w Radomiu w dniach 12–13 października 2005 roku (Radomskie Towarzystwo Naukowe, Radom, 2005).
• Filipczak-Kocur A., ‘Konfederacja litewska na nadzwyczajnym sejmie w 1672 roku’, in Studia z dziejów państwa i prawa polskiego, vol. 5, ed. J. Matuszewski, W. Uruszczak (Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 2000).
• Filipczak-Kocur A., ‘Niektóre zagadnienia procedury sejmowej za Zygmunta III’, Sprawozdania Opolskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Seria A, no. 15 (1979).
• Filipczak-Kocur A., Dorobisz J., ‘Senat za Zygmunta III i Władysława IV’, in K. Matwijowski, J. Pietrzak (eds), Senat w Polsce. Dzieje i teraźniejszość. Sesja naukowa, Kraków, 25 i 26 maja 1993 (Kancelaria Senatu RP, Warszawa, 1993).
• Frost R.I., ‘Lietuvos indėlis formuojant parlamentinę kultūrą Lietuvos – Lenkijos unijoje 1500–1668 m.’, in Parlamentarizmo genezė Europoje ir Lietuvos atvejis (Parlamentinio bendradarbiavimo centras, Vilnius, 2008).
• Frost R.I., The Oxford History of Poland-Lithuania, vol. 1: The Making of the Polish-Lithuanian Union, 1385–1569 (Oxford University Press, Oxford, 2015).
• Galubovich V., ‘Instrukcyja polackaj šlachty na elekcyjny sojm 1632 g.’, in T.A. Džumantajeva (ed.), Gistoryja i archiealogija Polacka i Polackaj ziamli: materyjaly V Mižnarodnaj navukovaj kanfierencyi (24–25 kastryčnika 2007 g.) (NPGKMZ, Polack, 2009).
• Galubovich V., ‘Parlamienskija pramovy pradstaŭnikoŭ Vjalikaga Kniastva Litoŭskaga na sojmach Rečy Paspalitaj drugoj čverci XVII stagoddzia (pavodle materyjalaŭ Nacyjanalnaga gistaryčnaga archiva Belarusi ŭ Grodne)’, in A.A. Skiep’jan (ed.), Vjalikaje kniastva Litoŭskaje: palityka, ekanomika, kul’tura, vol. 1 (Belaruskaja navuka, Minsk, 2017).
• Galubovich V., ‘Pasly i pasol’skaja instrukcyja navagradskaj šlachty na sojm 1641 g.’, in А.А. Skiep’jan, V.V. Danilovič, A.B. Doŭnar (eds), Ljudzi i ŭlada Navagrudčyny: gistoryja ŭzajemadziejannia: (da 500-goddzia nadannia Navagrudku pryvileja na magdeburgskaje prava): Zbornik navukovych artykulaŭ (Belaruskaja Navuka, Minsk, 2013).
• Galubovich V., ‘Sojmik Garadzienskaga pavieta ŭ XVI–XVII stst.’, in A.F. Smalenčuk, N.U. Sliž (eds), Garadzienski palimpsiest. 2009. Dzeržaŭnyja ŭstanovy i palityčnaje žyccio. XV–XX st. (Garadzienskaja biblijateka, Garodnia, 2009).
• Gusakoŭ U.R. et al. (eds), Vjalikaje Kniastva Litoŭskaje: palityka, ekanomika, kul’tura, vol. 1 (Bjelaruskaja navuka, Minsk, 2017).
• Halecki O., ‘O początkach parlamentaryzmu litewskiego’, Sprawozdania z czynności i posiedzeń Akademii Umiejętności w Krakowie, vol. 20, no. 8 (1915).
• Jučas M., ‘Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystes parlamentarizmas’, in V. Motulaitė et al. (eds), Lietuvos seimas (Kultūra, Vilnius, 1996).
• Jučas M., ‘Parlamentaryzm litewski w XVIII wieku’, in J. Bardach, in coop. with W. Sudnik (eds), Społeczeństwo obywatelskie i jego reprezentacja (1493–1993) (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 1995).
• Jučas M., ‘Sejmy i sejmiki’, in V. Ališauskas et al. (eds), Kultura Wielkiego Księstwa Litewskiego. Analizy i obrazy (Universitas, Kraków, 2006).
• Jučas M., ‘XVIII a. socialinės ir politinės problemos Lietuvos pavietų seimeliuose’, Lietuvos istorijos metraštis, vol. 3 (1974).
• Jurgaitis R., ‘Funkcjonowanie sejmiku wileńskiego w latach 1717–1795: między szlacheckim parlamentaryzmem a samorządem’, U. Augustyniak, A.B. Zakrzewski (eds), Praktyka życia publicznego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVI–XVIII wieku (Wydawnictwo Neriton, Warszawa, 2010).
• Jurgaitis R., ‘Gdzie odbywały się obrady sejmiku wileńskiego w latach 1717–1795?’, Przegląd Nauk Historycznych, vol. 16, no. 2 (2017).
• Jurgaitis R., ‘LDK seimelių dalyviai (identifikavimo keblumai)’, Darbai ir dienos, vol. 37 (2004).
• Jurgaitis R., ‘Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės seimelių administracinės funkcijos 1764–1794 m.’, in R. Šmigelskytė-Stukienė, L. Glemža, V. Rakutis, R. Jurgaitis, E. Brusokas (eds), Modernios administracijos tapsmas Lietuvoje: valstybės institucijų raida 1764–1794 metais (Petro ofsetas, Vilnius, 2014).
• Jurgaitis R., ‘Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės seimelių veiklos reglamentavimo pokyčiai XVIII a. pabaigoje: 1791 m. ir 1793 m. seimelių įstatymų lyginamoji analizė’, in E. Rimša (ed.), Praeities pėdsakais. Skiriama profesoriaus Zigmanto Kiaupos 65-mečiui (Lietuvos istorijos instituto leidykla, Vilnius, 2007).
• Jurgaitis R., Nuo bajoriškosios savivaldos iki parlamentarizmo: Vilniaus seimelio veikla 1717–1795 m. (Lietuvos edukologijos universitetas, Parlamentarizmo istorijos tyrimų centras, Vilnius, 2016).
• Jurgaitis R., ‘Vilniaus seimelio pasiuntinių parlamentinė veikla Abiejų Tautų Respublikos seime 1717–1793 m.’, Lituanistica, vol. 56, nos. 1–4(79–82) (2010).
• Jurgaitis R., Vilniaus seimelio veikla 1717–1795 m. (Vytauto Didžiojo universiteto leidykla, Kaunas, 2007).
• Jurgaitis R., ‘Vilniaus seimelio veiklos intensyvumas 1717–1795 m.’, in G. Blažienė, S. Grigaravičiutė, A. Ragauskas (eds), Florilegium Lithuanum. In honorem eximii professoris atque academici Lithuani domini Eugenii Jovaiša anniversarii sexagesimi causa dicatum (Vilniaus pedagoginio universiteto leidykla, Vilnius, 2010).
• Jusupović M. (ed.), Akta sejmiku kowieńskiego z lat 1733–1795 (Instytut Historii PAN, Wydawnictwo Neriton, Warszawa, 2019).
• Jusupović M., ‘Instrukcje kowieńskie z lat 1733–1795 jako głos szlachty w sprawach powiatowych’, Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym, vol. 50, no. 3 (2019).
• Jusupović M., Prowincjonalna elita litewska w XVIII wieku. Działalność polityczna rodziny Zabiełłów w latach 1733–1795 (Polskie Towarzystwo Historyczne, Instytut Historii PAN, Wydawnictwo Neriton, Warszawa, 2014).
• Jusupović M., ‘Uczestnicy sejmików kowieńskich w czasach Augusta III i Stanisława Augusta Poniatowskiego – teoria i praktyka’, Rocznik Lituanistyczny, vol. 2 (2016).
• Kalenkiewiczówna A., ‘Rozkład partii Tyzenhauza na tle sejmików litewskich’, in Księga pamiątkowa Koła Historyków Słuchaczy USB w Wilnie (Zrzeszenie Kół Naukowych Uniwersytetu Stefana Batorego, Wilno, 1933).
• Kalvinskas R., ‘Kauno pavieto seimelio veikla Šiaures karo metu’, Mūsų praeitis, no. 5 (1997).
• Kamieniecki W., ‘Chorążowie w parlamentaryzmie litewskim przed unią lubelską’, Antemurale, vol. 9 (1965).
• Kołodziej R., ‘Elekcje marszałków sejmowych w czasach Jana III Sobieskiego’, in J. Maroń, R. Kołodziej (eds), Ustrój – polityka – kultura. Studia ofiarowane Profesor Stefanii Ochmann-Staniszewskiej (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 2011).
• Kołodziej R., ‘Litewski sejmik generalny w Słonimiu na tle sytuacji w Rzeczypospolitej przed sejmem 1685 roku’, Res Historica. Czasopismo Instytutu Historii UMCS, no. 40 (2015).
• Kołodziej R., ‘Między współpracą a partykularyzmem – Litwini na sejmach w czasach Jana III Sobieskiego’, in S. Achremczyk (ed.), Między barokiem a oświeceniem. Staropolski regionalizm (Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn, 2008).
• Kołodziej R., „Ostatni wolności naszej klejnot”. Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego (Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 2014).
• Kołodziej R., Pierwszy sejm z 1637 roku (Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, 2004).
• Kołodziej R., ‘Sejm z 1718 roku na tle pierwszych sejmów grodzieńskich. Uwagi na temat wybranych elementów procedury sejmów w Grodnie’, in A. Perłakowski, M. Wyszomirska, M. Zwierzykowski (eds), W podróży przez wiek osiemnasty. Studia i szkice z epoki nowożytnej (Księgarnia Akademicka, Kraków, 2015).
• Kołodziej R., ‘Stronnictwo Sapiehów a funkcjonowanie sejmu w drugiej połowie panowania Jana III Sobieskiego (1685–1696)’, in T. Ciesielski, M. Sawicki (eds), Wielkie rody dawnej Rzeczypospolitej XVI–XIX wieku, vol. 1: Sapiehowie (Uniwersytet Opolski, Opole, 2018).
• Konieczna D., Ustrój i funkcjonowanie sejmiku brzeskolitewskiego w latach 1565–1763 (Wydawnictwo DiG, Warszawa, 2013).
• Konieczna D., ‘Wpływ sejmiku brzeskolitewskiego na działalność sądu kapturowego w okresie 1572–1764’, in W. Kaczorowski (ed.), Studia historyczno-prawne. Księga poświęcona pamięci Profesora Jana Seredyki (Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, 2008).
• Korczak L., ‘Adaptacja polskich wzorów ustrojowych w Wielkim Księstwie Litewskim na przykładzie kształtowania się litewskiej rady wielkoksiążęcej w XV wieku’, in G. Błaszczyk, M. Hasiuk (eds), History, Culture and Language of Lithuania. Proceedings of the International Lithuanian Conference Poznań 17–19 September 1998 (Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, 2000).
• Korczak L., Litewska rada wielkoksiążęca w XV wieku (Polska Akademia Umiejętności, Kraków, 1998).
• Korczak L., Monarcha i poddani. System władzy w Wielkim Księstwie Litewskim w okresie wczesnojagiellońskim (Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, Kraków, 2008).
• Korczak L., ‘Początki litewskiego parlamentaryzmu na tle porównawczym’, in S.F. Sokal, A.M. Januškevič (eds), Parlamienckija struktury ŭlady ŭ sistemie dziaržaŭnaga kiravannia Vjalikaga kniastva Litoŭskaga i Rečy Paspalitaj u XV–XVIII stagoddziach: materyjaly mižnarodnaj navukovaj kanfierencyi (Minsk–Navagradak, 23–24 listapada 2007 g.) (BIP-S Plus, Minsk, 2008).
• Kriegseisen W., Sejm Rzeczypospolitej szlacheckiej (do roku 1763). Geneza i kryzys władzy ustawodawczej (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 1995).
• Kriegseisen W., Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 1991).
• Kutrzeba S., Historia ustroju Polski, vol. 2: Litwa (2nd edn, Księgarnia Polska Bernarda Połonieckiego, Lwów–Warszawa, 1921).
• Kutrzeba S., Sejm walny dawnej Rzeczypospolitej (Polska Składnica Pomocy Szkolnych, Warszawa, 1919).
• Lappo I.I., Razbor issledovanija M.K. Ljubavskago “Litovsko-russkij sejm”. Otčët o devjatom prisuždenii premij G.F. Karpova Obŝestvom istorii i drevnostej rossijskih (Moskva, 1903) (offprint in Čtenija v Imperatorskom Obŝestve istorii i drevnostej rossijskih, no. 3 [1903]).
• Lappo I.I., Velikoe knjažestvo Litovskoe ot zaključenija Ljublinskoj unii do smerti Stefana Batorija (1569–1586). Opyt issledovanija političeskogo i obŝestvennogo stroja, vol. 1 (Sankt-Peterburg, 1901).
• Lappo I.I., Velikoe knjažestvo Litovskoe vo vtoroj polovine XVI stoletija. Litovsko-russkij povet i ego sejmik (Mattisen, Jurʹev, 1911).
• Leontovič F.I., ‘Veča, sejmy i sejmiki v Velikom Knjažestve Litovskom’, Žurnal Ministerstva narodnogo prosveŝenija, New Series, vol. 25, no. 2 (1910); vol. 26, no. 3 (1910).
• Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės seimelių instrukcijos (1788–1790), prep. by R. Jurgaitis, A. Stankevič, A. Verbickienė (Mykolo Romerio universitetas, Parlamentarizmo istorijos tyrimų centras, Vilnius, 2015).
• Lityński A., ‘O reformach sejmikowania w latach 1764–1793’, Czasopismo Prawno-Historyczne, vol. 37, no. 2 (1985).
• Lityński A., ‘Problem szlacheckiego prawa zgromadzeń ziemskich w Polsce XVII i XVIII w.’, Czasopismo Prawno-Historyczne, vol. 26, no. 1 (1974).
• Lityński A., ‘Sejmiki dawnej Rzeczypospolitej (na marginesie pracy J. Włodarczyka, Sejmiki łęczyckie, Łódź 1973)’, Przegląd Historyczny, vol. 66, no. 2 (1975).
• Lityński A., ‘Sejmiki w dawnej Rzeczypospolitej. Problemy badawcze’, Czasopismo Prawno-Historyczne, vol. 48, nos. 1–2 (1996).
• Lityński A., Sejmiki ziemskie 1764–1793. Dzieje reformy (Uniwersytet Śląski, Katowice, 1988).
• Lityński A., ‘Z problematyki klasyfikacji sejmików ziemskich’, Prace Prawnicze, vol. 1 (1970).
• Lojka P., ‘Paviatovyja sojmiki ŭ dziaržaŭna-zakanadaŭčym i gramadska-palityčnym žycci VKL apošniaj treci XVI – pač. XVII st.’, in S.F. Sokal, A.M. Januškevič (eds), Parlamienckija struktury ŭlady ŭ sistemie dziaržaŭnaga kiravannia Vjalikaga kniastva Litoŭskaga i Rečy Paspalitaj u XV–XVIII stagoddziach: materyjaly mižnarodnaj navukovaj kanfierencyi (Minsk–Navagradak, 23–24 listapada 2007 g.) (BIP-S Plus, Minsk, 2008).
• Lubavskiy M., ‘K istorii Litovsko-Russkogo sejma (izloženie doklada)’, in Čtenija v Moskovskom Imperatorskom Obŝestve istorii i drevnostej rossijskih, Book II: Smesʹ (Izdatel'stvo Imperatorskogo obŝestva istorii i drevnostej rossijskih pri Moskovskom Universitete, Moskva, 1898).
• Lubavskiy M., Litovsko-russkij sejm. Opyt po istorii učreždenija v svjazi s vnutrennim stroem i vnešnej žiznʹju gosudarstva (Izdatel'stvo Imperatorskogo obŝestva istorii i drevnostej rossijskih pri Moskovskom Universitete, Moskva, 1900).
• Lubavskiy M., ‘Novye trudy po istorii litovsko-russkogo sejma’, Žurnal Ministerstva Narodnogo Prosveŝenija, vol. 345 (1903); vol. 346 (1903).
• Lubavskiy М., Očerk istorii Litovsko-Russkogo gosudarstva do Ljublinskoj unii vključitelʹno. S priloženiem teksta hartij, vydannyh knjažestvu Litovskomu i ego oblastjam (Izdatel'stvo Imperatorskogo obŝestva istorii i drevnostej rossijskih pri Moskovskom Universitete, Moskva, 1910).
• Lulewicz H. (ed.), Akta zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego, vol. 1: Okresy bezkrólewi (Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, Warszawa, 2006); vol. 2: Okresy panowań królów elekcyjnych XVI–XVII w. (Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, Warszawa, 2009).
• Lulewicz H., ‘Najstarsza znana instrukcja sejmikowa z Wielkiego Księstwa Litewskiego. Sejmik wileński przed sejmem warszawskim 1570 roku’, in J. Dorobisz, W. Kaczorowski (eds), Studia historyczno-prawne. Prace dedykowane Profesorowi Janowi Seredyce w siedemdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestopięciolecie pracy naukowej (Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, 2004).
• Lulewicz H., ‘Nieformalne zjazdy senatorsko-szlacheckie w Wielkim Księstwie Litewskim na przykładzie wydarzeń z lat 1595–1596 (inwazja S. Nalewajki)’, in S.F. Sokal, A.M. Januškevič (eds), Parlamienckija struktury ŭlady ŭ sistemie dziaržaŭnaga kiravannia Vjalikaga kniastva Litoŭskaga i Rečy Paspalitaj u XV–XVIII stagoddziach: materyjaly mižnarodnaj navukovaj kanfierencyi (Minsk–Navagradak, 23–24 listapada 2007 g.) (BIP-S Plus, Minsk, 2008).
• Lulewicz H., ‘Zjazd w Rudnikach we wrześniu 1572 r.’, Przegląd Historyczny, vol. 91, no. 2 (2000).
• Łaszewski R., Sejm Polski w latach 1764–1793: studium historyczno-prawne (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Poznań, 1973).
• Łaszewski R., ‘Sejmiki przedsejmowe w Polsce stanisławowskiej. Problemy organizacji i porządku obrad’, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Prawo, no. 83 (1977).
• Macuk A.U., ‘Adkladannie paviatovych sojmikaŭ VKL u 1697–1717 gg.’, Gistoryka-archiealagičny zbornik, no. 34 (2019).
• Macuk A.U., Barac’ba magnackich grupovak u VKL (1717–1763 gg.) (Mjedysont, Minsk, 2010).
• Macuk A.U., ‘Elekcyjnyja sojmiki ŭ panavannie Aŭgusta III (1735–1763 gg.)’, in Parlamientaryzm u Vjalikim Kniastvie Litoŭskim u XVIII stagoddzi. Aktual’nyje problemy istorii i kul’tury, vol. 2 (Belaruskaja navuka, Minsk, 2020).
• Macuk A.U., Polackaje vajavodstva ŭ XVIII st.: vajavoda, šlachieckaja elita, sojmiki (Belaruskaja navuka, Minsk, 2014).
• Macuk A.U., ‘Razviccio šlachieckaga samakiravannia i stanaŭlennie gaspadarčaga sojmika ŭ VKL u kancy XVII st. – pačatku XVIII st.’, Vjestnik Polockogo gosudarstviennogo univiersitieta, Seria А, no. 1 (2020).
• Macuk A.U., ‘Rola marszałka powiatowego na sejmikach Wielkiego Księstwa Litewskiego za panowania Augusta III’, in H. Lulewicz, M. Wagner (eds), Po unii – sejmiki szlacheckie w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku (Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, Siedlce, 2013).
• Macuk A.U., ‘Rola sojmikavaga dyrektara ŭ praktycy funkcyjanavannia adkladzienych paviatovych sojmikaŭ VKL (1697–1717 gg.)’, Archivarius, vol. 16 (2020).
• Macuk A.U., ‘Sojmiki Polackaga wajawodstwa u panavannie Augusta III’, Vjestnik Polockogo gosudarstviennogo univiersitieta, Sjerija A: Gumanitarnyje nauki, no. 7 (2011).
• Maksіmeiko N.A., K voprosu o litovsko-russkih sejmah. Otvet professoru M. Ljubavskomu (Sankt-Peterburg, 1904) (offprint in Žurnal Ministerstva narodnogo prosveŝenija, no. 4 [1904]).
• Maksіmeiko N.A., Sejmy Litovsko-russkago gosudarstva do Ljublinskoj unii 1569 g. (Harʹkov, 1902).
• Malcev A.N., ‘Nakazy belorusskih i litovskih šljahetskih sejmikov 1657 g.’, in Problemy obŝestvenno-političeskoj istorii Rossii i slavjanskih stran: sbornik statej k 70-letiju akademika M.N. Tihomirova (Izdatelʹstvo Vostočnoj literatury, Moskva, 1963).
• Malinovski I.A., Rada Velikogo Knjažestva Litovskago v svjazi s bojarskoj dumoj drevnej Rossii, vols 1–2 (Tomsk, 1904–1912).
• Matuszewicz M., Diariusz życia mego, vol. 2: 1758–1764, prep. by B. Królikowski, commentaries by Z. Zielińska (Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1986).
• Matwijowski K., Pierwsze sejmy z czasów Jana III Sobieskiego (Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, 1976).
• Matwijowski K., ‘Próba charakterystyki stanowiska szlachty litewskiej po niedoszłym sejmie 1695 roku’, Sobótka, vol. 48, no. 2–3 (1993).
• Matwijowski K., Sejm grodzieński 1678–1679 (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 1985).
• Matwijowski K., ‘Uchwalanie konstytucji w pierwszych latach panowania Jana III Sobieskiego’, in S. Ochmann (ed.), Uchwalanie konstytucji na sejmach XVI–XVIII w. (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 1979).
• Michalski J., ‘Les diétines polonaises au XVIIIe siècle’, Acta Poloniae Historica, vol. 12 (1965).
• Michalski J., ‘Plan Czartoryskich naprawy Rzeczypospolitej’, Kwartalnik Historyczny, vol. 63, nos. 4–5 (1956).
• Michalski J., ‘Z problematyki republikańskiego nurtu w polskiej reformatorskiej myśli politycznej XVIII wieku’, Kwartalnik Historyczny, vol. 90, no. 2 (1983).
• Michalski J., ‘Zagadnienie unii polsko-litewskiej w czasie panowania Stanisława Augusta’, Zapiski Historyczne, vol. 51, no. 1 (1986).
• Niendorf M., Das Großfürstentum Litauen 1569–1795. Studien zur Nationsbildung in der Frühen Neuzeit (Harrassowitz, Wiesbaden, 2010).
• Ochmann S., ‘Frekwencja senatorów na sejmach za panowania Jana Kazimierza Wazy (1649–1668)’, Zeszyty Naukowe WSP w Opolu. Historia, vol. 26 (1988).
• Ochmann S., Sejm koronacyjny Jana Kazimierza w 1649 r. (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 1985).
• Ochmann S., Sejmy lat 1661–1662. Przegrana batalia o reformę ustroju Rzeczypospolitej (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 1977).
• Ochmann S., Sejmy z lat 1615–1616 (Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, 1970).
• Ochmann S., ‘Stosunek senatu do reformy ustroju państwa za panowania Jana Kazimierza Wazy’, in K. Matwijowski and J. Pietrzak (eds), Senat w Polsce. Dzieje i teraźniejszość. Sesja naukowa, Kraków 25 i 26 maja 1993 (Kancelaria Senatu RP, Biuro Informacyjne, Warszawa, 1993).
• Ochmann-Staniszewska S., Staniszewski Z., Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, vols 1–2 (Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, 2000).
• Olszewski H., Doktryny prawno-ustrojowe czasów saskich 1697–1740 (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1961).
• Olszewski H., ‘Praktyka limitowania sejmików’, Czasopismo Prawno-Historyczne, vol. 13, no. 1 (1961).
• Olszewski H., ‘Sejm konny. Rzecz o funkcjonowaniu ideologii demokracji szlacheckiej w dawnej Polsce’, Czasopismo Prawno-Historyczne, vol. 37, no. 2 (1985).
• Olszewski H., Sejm Rzeczypospolitej epoki oligarchii 1652–1763. Prawo, praktyka, teoria, programy (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań, 1966); reed.: Sejm w dawnej Rzeczypospolitej. Ustrój i idee (Wydawnictwo Printer, Poznań, 2002).
• Padalinski U.A., ‘Galoŭny zjezd Vjalikaga Kniastva Litoŭskaga: gjeniezis, funkcyi, gistaryčnaje razviccio’, Bjelaruski gistaryčny časopis, no. 1 (2015).
• Padalinski U.A., ‘Paviatovaja palityčnaja elita ŭ sviatle dziejnasci garadzienskaga sojmika ŭ drugoj palovie XVI st.’, in A.F. Smalenčuk, N.U. Sliž (eds), Garadzienski palimpsiest. 2009. Dziaržaŭnyja ŭstanovy i palityčnaje žyccio, XV–XX st. (Garadzienskaja biblijateka, Garodnia, 2009).
• Padalinski U.A., Pradstaŭnictva Vjalikago Kniastva Litoŭskaga na Ljublinskim sojmie 1569 goda. Udziel u pracy pieršaga val’naga sojma Rečy Paspalitaj (Vydaviec A.M. Januškievič, Minsk, 2017).
• Padalinski U.A., ‘Stanaŭlennie instytuta Galoŭnaga sojmika Vjalikaga Kniastva Litoŭskaga’, in S.A. Balašenka et al. (eds), Statut Vjalikaga Kniastva Litoŭskaga, Ruskaga i Žamojckaga 1588 g.: da 430-goddzia vydannia: zb. navuk. art. pa materyjałach kanf. (Bjelaruski dziaržaŭny ŭniviersitet, Minsk, 2018).
• Padalinski U.A., ‘Stanowisko szlachty Wielkiego Księstwa Litewskiego wobec instytucji sejmu walnego w końcu XVI wieku’, in A. Stroynowski (ed.), Kultura parlamentarna epoki staropolskiej (Wydawnictwo DiG, Warszawa, 2013).
• Petrauskas R., Lietuvos diduomenė XIV a. pabaigoje – XV a.: sudėtis – struktūra – valdžia (Aidai, Vilnius, 2003).
• Petrauskas R., ‘Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės Seimo ištakos: Didžiojo Kunigaikščio taryba ir bajorų suvažiavimai XIV–XV a.’, Parlamento studijos, no. 3 (2005).
• Rachuba A., ‘Diety poselskie w Wielkim Księstwie Litewskim XVI–XVII wieku na przykładzie sejmiku żmudzkiego’, in H. Dziewanowska (ed.), Z dziejów kultury prawnej. Studia ofiarowane Profesorowi Juliuszowi Bardachowi w dziewięćdziesięciolecie urodzin (Wydawnictwo Liber, Warszawa, 2004).
• Rachuba A., ‘Litewscy marszałkowie sejmów Rzeczypospolitej (1569–1793)’, in A. Stroynowski (ed.), Kultura parlamentarna epoki staropolskiej (Wydawnictwo DiG, Warszawa, 2013).
• Rachuba A., ‘Miejsca obrad sejmików Wielkiego Księstwa Litewskiego w latach 1569–1794’, in S.F. Sokal, A.M. Januškevič (eds), Parlamienckija struktury ŭlady ŭ sistemie dziaržaŭnaga kiravannia Vjalikaga kniastva Litoŭskaga i Rečy Paspalitaj u XV–XVIII stagoddziach: materyjaly mižnarodnaj navukovaj kanfierencyi (Minsk–Navagradak, 23–24 listapada 2007 g.) (BIP-S Plus, Minsk, 2008).
• Rachuba A., ‘Programy reform państwa w wystąpieniach wojska litewskiego w połowie XVII w.’, Przegląd Wschodni, vol. 4, no. 2(14) (1997).
• Rachuba A., ‘Sejmiki generalne Wielkiego Księstwa Litewskiego w Wołkowysku i Słonimiu’, in J. Staszewski, K. Mikulski, J. Dumanowski (eds), Między Zachodem a Wschodem. Studia z dziejów Rzeczypospolitej w epoce nowożytnej (Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, 2002).
• Rachuba A., ‘Uczestnictwo duchownych w sejmikach w Wielkim Księstwie Litewskim w latach 1569–1764’, in M. Markiewicz, D. Rolnik, F. Wolański (eds), Wokół wolnych elekcji w państwie polsko-litewskim XVI–XVIII wieku. O znaczeniu idei wyboru – między prawami a obowiązkami (Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, 2016).
• Rachuba A., ‘Uczestnicy sejmików litewskich w latach 1565–1764’, in H. Lulewicz, M. Wagner (eds), Po unii – sejmiki szlacheckie w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku (Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego, Siedlce, 2013).
• Rachuba A., ‘Udział kapituły wileńskiej w życiu parlamentarnym Wielkiego Księstwa Litewskiego i Rzeczypospolitej w latach 1569–1696’, in U. Augustyniak (ed.), Środowiska kulturotwórcze i kontakty kulturalne Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do XIX wieku (Wydawnictwo Neriton, Warszawa, 2009).
• Rachuba A., Wielkie Księstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569–1763 (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2002).
• Radaman A., ‘Elekcyjnyja sojmiki Navagarodskaga pavieta ŭ drugoj pałovie XVI st.’, in Gistoryja Bjelarusi: novaje ŭ dasledavanni i vykladanni: materyjaly Respublikanskaj navukova-praktyčnaj kanfierencyi (Mjensk, 27 sakavika 1999 g.), č. 2 (BDPU imia M. Tanka, Minsk, 1999).
• Radaman A., ‘Ijerarchija ŭradnikaŭ na sojmiku Novagarodskaga pavieta Vjalikaga Kniastva Litoŭskaga, Ruskaga i Žamojckaga ŭ drugoj palovie XVI – pieršaj treci XVII st.’, in А.А. Skiep’jan, V.V. Danilovič, A.B. Doŭnar (eds), Ljudzi i ŭlada Navagrudčyny: gistoryja ŭzajemadziejannia: (da 500-goddzia nadannia Navagrudku pryvileja na magdeburgskaje prava): Zbornik navukovych artykulaŭ (Bjelaruskaja Navuka, Minsk, 2013).
• Radaman A., ‘Kiravannie sojmikavami pasiadženniami ŭ Vjalikim Kniastvie Litoŭskim, Ruskim i Žamojckim u drugoj pałovie XVI – pačatku XVII st.’, Vjesci Bjelaruskaga dziaržaŭnaga piedagagičnaga univiersiteta imia Maksima Tanka, vol. 32, no. 2 (2002).
• Radaman A., ‘Samorząd sejmikowy w powiatach województwa nowogródzkiego Wielkiego Księstwa Litewskiego w latach 1565–1632’, in U. Augustyniak, A.B. Zakrzewski (eds), Praktyka życia publicznego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVI–XVIII wieku (Wydawnictwo Neriton, Warszawa, 2010).
• Radaman A., ‘Šlachieckija sojmiki i źezdy jak strukturnaja adzinka sistemy ŭlady ŭ Mjenskim paviecie ŭ drugoj palovie XVI st.’, in U.M. Chomič, T.I. Doŭnar, I.A. Jucho (eds), Magdeburgskaje prava na Bjelarusi: materyjaly navukovaj kanfierencyi, prysviečanaj 500-goddziu vydačy goradu Mjensku gramaty na magdeburgskaje prava (Mjensk, 26 sakavika 1999 g.) (Prava i ekanomika, Minsk, 1999).
• Radaman A., ‘Šlachieckija źezdy i sojmiki Novagarodskaga pavieta i prablema ŭznikniennia kapturovych sudoŭ ŭ Vjalikim kniastvie Litoŭskim, Ruskim i Žamojckim ŭ čas bieskaraleŭjaŭ drugoj palovy XVI st.’, Vjestnik Akadiemii MVD Rjespubliki Bjelarus’, vol. 7, no. 1 (2004).
• Radaman A., ‘Uchvaly sojmikaŭ i šlachieckich źezdaŭ Vjalikaga kniastva Litoŭskaga, Ruskaga i Žamojckaga ŭ sistemie narmatyŭnaga regulavannia finansavannia sojmavych pasłoŭ u drugoj palovie XVI – pačatku XVII st.’, Vjesci BDPU, Sjeryja 2: Gistoryja. Filasofija. Palitałogija. Sacyjalogija. Ekanomika. Kul’turałogija, vol. 46, no. 4 (2005).
• Radaman A., ‘Vilenski ziemski pryvilej 1565 g. vialikaga kniazia litoŭskaga Žygimonta Aŭgusta’, Bjelaruski gistaryčny aglad, vol. 12, nos. 1–2(22–23) (2005).
• Ragauskas A., ‘Vilniaus miestiečių valdančiojo elito dalyvavimas seimuose XVII a. antrojoje pusėje’, Lituanistica, vol. 36, no. 4 (1998).
• Raila E., Apie 1791 Gegužės 3-iosios konstituciją (Aidai, Vilinius, 2007).
• Raila E., ‘Lietuvos bajorų požiuris i Ketveriu metu seimo reformas (pagal seimeliu instrukcijas)’, Lietuvos istorijos studijos, no. 3 (1996).
• Sahanovič G., ‘Instrukcyja paslam Ašmianskaga povieta na kanvakacyjny sojm 1632 g.’, Bjelaruski gistaryčny aglad, vol. 14, nos. 1–2 (2007).
• Sahanovič G., ‘Vilniaus seimelio instrukcija pasiuntinams į 1619 metų Abiejų Tautų Respublikos seimą’, Lietuvos Istorijos Metrastis, no. 1 (2008).
• Šapoka A., Gegužės 3 d. konstitucija ir Lietuva (Kaunas, 1940).
• Šapoka A., Lietuva ir Lenkija po 1569 metų Liublino unijos. Jų valstybinių santykių bruožai (Švietimo m-jos Knygų leidimo komisija, Kaunas, 1938); reed. Raštai, vol. 3 (Vytauto Didžiojo Universitetas Švietimo akademija, Vilnius, 2018).
• Šapoka A., ‘Lietuva reformų Seimo metu iki 1791 m. gegužės 3 d. Konstitucijos’, in id., Raštai, vol. 2, prep. R. Jurgaitis, R. Šmigelskytė-Stukienė (Vilniaus pedagoginio universiteto leidykla, Vilnius, 2008).
• Seredyka J., ‘Biskupi na sejmach za panowania Zygmunta III Wazy’, in M. Inglot, S. Obirek (eds), Jezuicka ars historica. Prace ofiarowane Księdzu Profesorowi Ludwikowi Grzebieniowi SJ (Wydawnictwo WAM, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum”, Kraków, 2001).
• Seredyka J., ‘Elekcje marszałków poselskich za Zygmunta III (1629–1632)’, in K. Matwijowski, Z. Wójcik (eds), Studia z dziejów Rzeczypospolitej szlacheckiej (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 1988).
• Seredyka J., ‘Instrukcje powiatu wileńskiego na sejmy panowania Zygmunta III Wazy’, Sobótka, vol. 48, nos. 2–3 (1993).
• Seredyka J., ‘Konflikty marszałków koronnych z litewskimi od unii lubelskiej do połowy XVII wieku’, in M. Nagielski, A. Rachuba, S. Górzyński (eds), Świat pogranicza (Wydawnictwo DiG, Warszawa, 2003).
• Seredyka J., ‘Konwokacja wileńska, ale jaka?’, Zeszyty Naukowe WSP w Opolu. Historia, vol. 12 (1974).
• Seredyka J., ‘Marszałkowie izby poselskiej za Zygmunta III Wazy’, in M. Kamler (ed.), Władza i społeczeństwo w XVI i XVII w. Prace ofiarowane Antoniemu Mączakowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1989).
• Seredyka J., ‘Miejsce „senatorskich” ministrów Wielkiego Księstwa Litewskiego na sejmach epoki Wazów’, in K. Matwijowski (ed.), Czasy nowożytne. Studia poświęcone pamięci prof. Władysława Czaplińskiego w 100 rocznicę urodzin (Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii, Wrocław, 2005).
• Seredyka J., ‘Ministrowie Rzeczypospolitej na sejmach epoki trzech Wazów’, in id. (ed.), Rozprawy z dziejów XVI i XVII wieku (Forum Naukowe, Poznań, 2003).
• Seredyka J., Parlamentarzyści drugiej połowy panowania Zygmunta III Wazy (Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Opolu, Opole, 1989).
• Seredyka J., Sejm w Toruniu z 1626 roku (Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, 1966).
• Seredyka J., Sejm zawiedzionych nadziei (Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Opolu, Opole, 1981).
• Seredyka J., ‘Senatorowie na sejmach z lat 1611–1623’, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu. Historia, vol. 27 (1990).
• Seredyka J., ‘Senatorowie Rzeczypospolitej na sejmach 1629–1632’, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu. Historia, vol. 16 (1980).
• Seredyka J., ‘Udział Radziwiłłów w sejmach panowania Zygmunta III Wazy’, Miscellanea Historico-Archivistica, vol. 3 (1989).
• Sliesoriūnas G., ‘Iš Žemaitijos seimelių istorijos: 1693 m. lapkričio 10 d. Žemaitijos seimelis’, Žemaičių praeitis, vol. 8 (1998).
• Sliesoriūnas G., Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė vidaus karo išvakarėse: didikų grupuočių kova 1690–1697 m. (LII Leidykla, Vilnius, 2000).
• Sliesoriūnas G., ‘Sejm Niemy a rewizja reform ustrojowych, zainspirowanych przez litewskich republikantów na przełomie XVII i XVIII w.’, in M. Zwierzykowski (ed.), Sejm Niemy. Między mitem a reformą państwa (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2019).
• Sliesoriūnas G., ‘Sejmiki nowogródzkie w okresie bezkrólewia 1696/97 r. a nadanie językowi polskiemu statusu urzędowego w Wielkim Księstwie Litewskim’, in J. Staszewski, K. Mikulski, J. Dumanowski (eds), Między Zachodem a Wschodem. Studia z dziejów Rzeczypospolitej w epoce nowożytnej (Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, 2002).
• Šmigelskytė-Stukienė R., ‘Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės atstovai paskutiniajame Abiejų Tautų Respublikos Seime. Politinio pasirinkimo problema’, Parlamento studijos, vol. 5 (2005).
• Šmigelskytė-Stukienė R., Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystes konfederacijos susidarymas ir veikla 1792–1793 metais (Lietuvos istorijos institutas, Vilnius, 2003).
• Šmigelskytė-Stukienė R., ‘Lokalne organy konfederacji Wielkiego Księstwa Litewskiego w latach 1792–1793 – skład i sfery działania’, in U. Augustyniak, A.B. Zakrzewski (eds), Praktyka życia publicznego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVI–XVIII wieku (Wydawnictwo Neriton, Warszawa, 2010).
• Šmigelskytė-Stukienė R., ‘O referendum Konstytucji 3 Maja raz jeszcze: sejmiki egzulanckie i inflanckie 1792 roku’, Studia Historyczne, vol. 59, no. 2(234) (2016).
• Sobczak J., ‘Sejmik kobryński 14 II 1792 r.’, Studia Podlaskie, vol. 4 (1993).
• Sobczak J., ‘Zreformowane sejmiki litewskie wobec Konstytucji 3 Maja’, in A. Kijas, K. Pietkiewicz (eds), Profesor Henryk Łowmiański. Życie i dzieło. Materiały z sesji naukowej poświęconej dziesiątej rocznicy śmierci Uczonego (Poznań 7–8 X 1994) (Instytut Historii UAM, Poznań, 1995).
• Sokal S.F., Januškevič A.M. (eds), Parlamienckija struktury ŭlady ŭ sistemie dziaržaŭnaga kiravannia Vjalikaga kniastva Litoŭskaga i Rečy Paspalitaj u XV–XVIII stagoddziach: materyjaly mižnarodnaj navukovaj kanfierencyi (Minsk–Navagradak, 23–24 listapada 2007 g.) (BIP-S Plus, Minsk, 2008).
• Statut Vjalikaga kniastva Litoŭskaga 1588: Teksty. Daviednik. Kamientaryi (Bjelorusskaja Sovietskaja Enciklopiedija, Minsk, 1989).
• Strajnoŭski A., ‘Sojm u Goradni ŭ 1784 g. Ab’jadnanyja pasiadženni palat 6–23 kastryčnika 1784 g.’, Arche, vol. 152, no. 2 (2017).
• Stroynowski A., ‘Problem odrębności litewskiej w obradach sejmów lat 1778–1786’, in T. Ciesielski, A. Filipczak-Kocur (eds), Rzeczpospolita państwem wielu narodowości i wyznań. XVI–XVIII wiek (Wydawnictwo DiG, Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego, Warszawa–Opole, 2008).
• Stroynowski A., ‘Reprezentanci Wielkiego Księstwa Litewskiego w czasie uchwalania Konstytucji 3 maja’, in A. Barszczewska-Krupa (ed.), Konstytucja 3 Maja w tradycji i kulturze polskiej (Wydawnictwo Łódzkie, Łódź, 1991).
• Stroynowski A., ‘Znaczenie alternaty sejmów dla Wielkiego Księstwa Litewskiego w epoce stanisławowskiej’, Przegląd Nauk Historycznych, vol. 17, no. 1 (2018).
• Szczygielski W., Referendum trzeciomajowe. Sejmiki lutowe 1792 roku (Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 1994).
• Urbanowicz D., ‘Z problematyki obrad sejmiku nowogródzkiego w czasach Jana III Sobieskiego’, in K. Matwijowski (ed.), Z badań nad Rzeczypospolitą w czasach nowożytnych (Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii, Wrocław, 2001).
• Waliszewski K., Potoccy i Czartoryscy. Walka stronnictw i programów politycznych przed upadkiem Rzeczypospolitej 1734–1763, vol. 1: 1734–1754 (Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 1887).
• Wasilewski T., ‘Litewskie rady senatu w XVII w.’, in K. Matwijowski, Z. Wójcik (eds), Studia z dziejów Rzeczypospolitej szlacheckiej (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 1988).
• Wasilewski T., ‘Walka o zrównanie praw szlachty litewskiej z koron[n]ą od unii lubelskiej do początku XVIII wieku’, Zapiski Historyczne, vol. 51, no. 1 (1986).
• Wasilewski T., ‘Wielkie Księstwo Litewskie w dobie Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1569–1795). Federacja dwóch państw i narodów czy państwo jednolite?’, Lithuania, vol. 1, no. 1 (1990).
• Wójciuk M.T., ‘Przedstawiciele rodzin magnackich w reprezentacji sejmowej powiatów brzeskiego i pińskiego w dobie saskiej’, in A. Stroynowski (ed.), Kultura parlamentarna epoki staropolskiej (Wydawnictwo DiG, Warszawa, 2013).
• Wójciuk M.T., ‘Przemoc, presja, przekupstwo i konflikty na sejmikach brzeskim i pińskim w dobie saskiej w świetle pamiętników i korespondencji’, Wschodni Rocznik Humanistyczny, vol. 6 (2009).
• Wójciuk M.T., ‘Sejmik piński w oczach szlachty w XVIII wieku’, Białoruskie Zeszyty Historyczne, vol. 43 (2015).
• Zielińska Z., ‘Mechanizm sejmikowy i klientela radziwiłłowska za Sasów’, Przegląd Historyczny, vol. 62, no. 3 (1971).
• Zielińska Z., ‘Sejm Czteroletni. Późny triumf idei demokracji szlacheckiej’, in B. Grochulska (ed.), Konstytucja 3 Maja: 200-lecie tradycji (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 1994).

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2021.74