Poczucie winy jako emocja społeczna. Analiza wybranych nurtów badawczych

• Authors: Joanna Bielecka-Prus

Title variants

EN

Feeling Guilty as a Social Emotion. Analysis of Selected Research Perspectives

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Poczucie winy jest jedną z najczęściej wymienianych emocji o społecznych źródłach, jednakże wciąż jeszcze zbyt mało wiadomo na temat procesów tworzenia osobistego i zbiorowego poczucia winy. Celem tego artykułu jest uporządkowanie sposobów ujęcia tego problemu. W pierwszej części artykułu omówione zostaną problemy, jakie wiążą się z definiowaniem pojęcia „poczucie winy” oraz jego sklasyfikowaniem. Następnie omówione zostaną wybrane teorie socjologiczne, które mogą okazać się szczególnie przydatne do analizy tego zespołu emocji, a szczególnie społecznego procesu wzbudzania, podtrzymywania i zarządzania poczuciem winy. W ostatniej części przedstawione zostaną wyniki analizy wywiadów pogłębionych z młodzieżą niedostosowaną społecznie na temat sposobów przeżywania winy w ich osobistym życiu.

EN

Feeling guilty is said to be one of important emotions with the social origin, but still little is known about the process of its construction in individual and collective life. The aim of the article is to show different possibilities of researching the problem. The first part of the text poses the problem of defining and classifying the feeling of guilt. Then, selected research perspectives are analyzed connected with arousing, maintaining, and managing the feeling. The final part presents the result of interviews (IDI) with socially maladjusted boys about their feelings of guilt in personal life.

Keywords

EN

sociology of emotions; feeling guilty; shame; social maladjustment

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2013
• Volume: 9
• Issue: 2
• Pages: 104-127

Contributors

author

Joanna Bielecka-Prus

• Instytut Socjologii Wydział Filozofii i Socjologii UMCS

References

• Bandura Albert (1977) Social Learning Theory. Englewood Cliffs, London: Prentice-Hall.
• Baumeister Roy. F., Stillwell Arlene M., Heatherton Todd F. (1994) Guilt: An Interpersonal Approach. „Psychological Bulletin”, vol. 115, no. 2, s. 243–267.
• Baumeister Roy F., Bushman Brad J. (2008) Social Psychology and Human Nature. Belmont: T homson H igher Education. Benson Michael L. (1985) Denying the Gulity Mind. Accounting for Involvement in a White-Collar Crime. „Criminology“, vol. 23, no. 4, s. 583–607.
• Berne Eric (2011) W co grają ludzie. Psychologia stosunków międzyludzkich. Przełożył Paweł Izdebski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bernstein Basil (1971) Class, Codes and Control. London: Routledge.
• Biaggio Angela M. (1969) Internalized versus externalized guilt: A cross-cultural study. „The Journal of Social Psychology”, vol. 78, no. 1, s. 147–149.
• Blau Peter M. (1964) Exchange and Power in Social Life. New York: John Wiley & Sons.
• Bourion Christian (2005) Emotional Logic and Decision Making. The Interface between Professional Upheaval and Personal Evolution. New York: Palgrave Macmillan.
• Braithwaithe John (1989) Crime, Shame and Integration. Cambridge: Cambridge University Press.
• Buchała Kazimierz, Zoll Andrzej (1998) Kodeks karny. Część ogólna. Kraków: Kantor Wydawniczy Zakamycze.
• Butler Judith (1997) The Psychic life of Power: Theories in Subjection. Stanford: Stanford University Press.
• Burgess Anthony (1991) Mechaniczna pomarańcza. Przełożył Robert Stiller. Warszawa: WEMA.
• Byczkowska Dominika (2012) Techniki neutralizacji [w:] Krzysztof T. Konecki, Piotr Chomczyński, red., Słownik socjologii jakościowej. Warszawa: Difin, s. 278–280.
• Caplovitz Barrett K. (1995) A functionalist approach to shame and guilt [w:] June P. Tangney, Kurt W. Fischer, eds., The psychology of shame, guilt, embarrassment and pride. New York: Guilford Press, s. 25–63.
• Clark Margaret S., Fitness Julie, Brissette Ian (2003) Understanding People’s Perceptions of Relationships Is Crucial to Understanding their Emotional Lives [ w:] G arth J . O . Fletcher, Margaret S. Clark, eds., Blackwell Handbook of Social Psychology: Interpersonal Processes. Malden: Blackwell, s. 253–278.
• Cohen Taya R., Panter Abigail T., Turan Nazli (2012) Guilt proneness and moral character. “Current Directions in Psychological Science”, vol. 21, no. 5, s. 355–359.
• Cooley Charles H. (1964) Human Nature and the Social Order. New York: Schocken Books.
• Darby Bruce W., Schlenker Barry R. (1989) Children’s reactions to transgressions: Effects of the actor’s apology, reputation, and remorse. „British Journal of Social Psychology“, vol. 28, no. 4, s. 353–364.
• Douglas Mary (2004) Symbole naturalne. Przełożyła Ewa Dżurak. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Durkheim Émile (2011) Samobójstwo. Przełożył Krzysztof Wakar. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Emde Robert N. (1984) Levels of Meaning for Infant Emotions: A biosocial view [w:] Klaus R. Scherer, Paul Ekman, eds., Approaches to Emotion. Hillsdale: Lawrence Erlbaum Associates, s. 1–37.
• Erikson Erik (2000) Dzieciństwo i społeczeństwo. Przełożył Przemysław Hejmej. Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”.
• Ferguson Tamara J., Stegge Hedy, Damhuis Ilse (1991) Children’s understanding of guilt and shame. „Child Development”, vol. 62, no. 4, s. 827–839.
• Fischer Agneta H., van Kleef Gerben A. (2010) Where Have All the People Gone? A Plea for Including Social Interaction in Emotion Research. „Emotion Review”, vol. 2, no. 3, s. 208–212.
• Greer Kimberly (2002) Walking an Emotional Tightrope: Managing Emotions in a Women’s Prison. „Symbolic Interaction”, vol. 25, no. 1, s. 117–139.
• Gilbert Margaret (2002) Collective Guilt and Collective Guilt Feelings. „Journal of Ethics”, vol. 6, no. 2, s. 115–143.
• Goffman Erving (2008) Człowiek w teatrze życia codziennego. Przełożyli Helena Datner-Śpiewak i Paweł Śpiewak. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
• Halberstadt Amy G., Lozada Fantasy T. (2011) Emotion Development in Infancy through the Lens of Culture. „Emotion Review“, vol. 3, no. 2, s. 158–168.
• Hałas Elżbieta (2006) Interakcjonizm symboliczny. Społeczny kontekst znaczeń. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Hegtvedt Karen A. (1990) The Effects of Relationship Structure on Emotional Reactions to Inequity. „Social Psychology Quarterly“, vol. 53, no. 3, s. 214–228.
• Hochschild Arlie R. (2009) Zarządzanie emocjami. Komercjalizacja ludzkich uczuć. Przełożył Jacek Konieczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Hoffman Martin L. (2000) Empathy and Moral Development. Implications for Caring and Justice. Cambridge, New York: Cambridge University Press.
• Homans George C. (1961) Social Behaviors: Its Elementary Forms. New York: Harcourt Brace & World.
• Hosser Daniela, Windzio Michael, Greve Werner (2008) Guilt and Shame as Predictors of Recidivism. A Longitudinal Study With Young Prisoners. „Criminal Justice and Behavior”, vol. 35, no. 1, s. 138–152.
• Jackson Arrick L. i in. (2011) An Examination of Guilt, Shame, Empathy and Blaming Among a Sample of Incarcer- ated Male and Female Offenders. „Southwest Journal of Criminal Justice”, vol. 8, no. 1, s. 4–29.
• Jacyno Małgorzata (2007) Kultura indywidualizmu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Jaworska Anetta (2010) Holistyczne perspektywy pracy ze skazanymi niewykazującymi zaburzeń osobowości. „Probacja”, t. 3–4, s. 78–91.
• Kelers Jochen (2010) Emotions and Narrative Analysis: A Methodological Approach. „Journal for the Theory of Social Behaviour”, vol. 41, no. 2, s. 182–201.
• Kemper Theodore D. (1987) How Many Emotions Are There? Wedding the Social and the Autonomic Components. „American Journal of Sociology”, vol. 93, no. 2, s. 263–289.
• Kępiński Antoni (1979) Melancholia. Warszawa: PZWL.
• Kępiński Antoni (1992) Schizofrenia. Warszawa: Sagittarius.
• Kristjánsson Kristján (2010) The Self and Its Emotions. Cambridge: Cambridge University Press.
• Laird James (2007) Feelings. The Perception of Self. Oxford: Oxford University Press.
• Lazarus Richard S. (1991) Emotion and Adaptation. Oxford: Oxford University Press.
• Lewis Helen B. (1971) Shame and guilt in neurosis. New York: International Universities Press.
• Lewis Michael, Haviland-Jones Jeannette M., eds., (2008) Handbook of Emotions. New York: The Guilford Press.
• Manstead Antony S. R. (2010) Social Psychology of Emotion [w:] Roy F. Baumeister, Eli J. Finkel, eds., Advanced Social Psychology: the State of the Science. Oxford: Oxford University Press, s. 101–137.
• Mariański Janusz (1989) Wprowadzenie do socjologii moralności. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
• Mariański Janusz (1990) Moralność w procesie przemian. Szkice socjologiczne. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Mealy Linda (1995) The Sociobiology of Sociopathy: An Integrated Evolutionary Model. „Behavioral and Brain Sciences”, vol. 18, no. 3, s. 523–599.
• Meyer Patric i in. (2002) Criminogenic Beliefs and Assumptions Scale (CBAS). Fairfax: George Mason University.
• Nelson E. D., Lambert R. D. (2001) Stick, Stones and Semantics: The Ivory Tower Bully’s Vocabulary of Motives. „Qualitative Sociology“, vol. 24, no. 1, s. 83–106.
• Pawlik Wojciech (2007) Grzech. Studium z socjologii moralności. Kraków: NOMOS.
• Plutchik Robert (1991) The Emotions: Facts, Theories, and a New Model. Lanham: University Press of America.
• Prinz Jesse J. (2005) Passionate Thoughts The Emotional Embodiment of Moral Concepts [w:] Diane Pecher, Rolf
• A. Zwaan, eds., Grounding Cognition The Role of Perception and Action in Memory, Language, and Thinking. Cambridge: Cambridge University Press, s. 93–114.
• Ranschburg Jenö (1980) Lęk, gniew, agresja. Przełożyła Magdalena Schweinitz-Kulisiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.
• Ricoeur Paul (1991) Podług nadziei: odczyty, szkice, studia. Przełożył Stanisław Cichowicz i in. Warszawa: Pax.
• Rimé Bernard (2009) Emotion Elicits the Social Sharing of Emotion: Theory and Empirical Review. „Emotion Review”, vol. 1, no. 1, s. 60–85.
• Rosenberg Morris (1990) Reflexivity and Emotions. „Social Psychology Quarterly“, vol. 53, no. 1, s. 3–12.
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 maja 2011 roku w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych, warunków pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach. Dziennik Ustaw z 30 maja 2011 nr 109, poz. 631.
• Sheikh Sana, Janoff-Bulman Ronnie (2010) The “should” and “should nots” of moral emotions: a self regulatory perspective on shame and guilt. „Personality and Social Psychology Bulletin”, vol. 36, no. 2, s. 213–224.
• Shiota Michelle N., Kalat James W. (2007) Emotion. Belmont: Wadsworth.
• Shott Susan (1979) Emotion and Social Life: A Symbolic Integrationist Analysis. „American Journal of Sociology”, vol. 84, no. 6, s. 1317–1334.
• Shweder Richard A. i in. (1997) The “Big Three” of Morality (Autonomy, Community, Divinity), and the “Big Three” Explanations of Suffering [w:] Allan Brandt, Paul Rozin, eds., Morality and Health. New York: Routledge, s. 119–169.
• Singer Elly, Doornenbal Jeannette (2006) Learning Morality in Peer Conflict: A study of schoolchildren’s narratives about being betrayed by a friend. „Childhood”, vol. 13, no. 2, s. 225 245.
• Słownik języka polskiego PWN [dostęp 10.05.2012 r.]. Dostępny w Internecie ‹http://usjp.pwn.p.
• Solomon Robert C. (2007) True to Our Feelings What Our Emotions Are Really Telling Us. Oxford: Oxford University Press.
• Summers-Effler Erika (2004) Defensive Strategies: The Formation and Social Implications of Patterned Self-Destructive Behavior. „Advances in Group Processes”, vol. 21, s. 309–326.
• Stets Jan E. (2006) Emotions and Sentiments [w:] John Delamater, ed., Handbook of Social Psychology. New York: Springer, s. 309–335. Stets Jan E., Carter Michael J. (2012) A Theory of the Self for the Sociology of Morality. „American Sociological Review”, vol. 77, no. 1, s. 120–140.
• Sykes Gresham, Matza David M. (1979) Techniques of Neutralization: A theory of Deliquency [w:] H. R obboy, S. Greenblatt, C. Clark, eds., Social Interaction. Introductory Readings in Sociology. New York: St. Martin Press, s. 497–504.
• Szumska Dorota (2000) O emocjach bez emocji [w:] A. Iwona Nowakowska-Kempna, Anna Dąbrowska,
• Janusz Anusiewicz, red., Język a kultura, t. 14. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 199–208.
• Tangney June P. (1991) Moral Affect: the Good, the Bad, and the Ugly. „Journal of Personality and Social Psychology”, vol. 61, no. 4, s. 598–607.
• Tangney June P., Dearing Ronda L. (2002) Shame and Guilt. New York: Guilford Press.
• Tangney June P., Stuewig Jeff, Mashek Debra J. (2007) Moral Emotions and Moral Behavior. “Annual Review of Psychology”, vol. 58, no. 1, s. 345–372.
• Tangney June P. i in. (1998) Are Shame and Guilt Related to Distinct Self-discrepancies? A test of Higgins’s (1987) hypothesis. „Journal of Personality and Social Psychology”, vol. 75, no. 1, s. 256–268.
• TenHouten Warren D. (2007) A General Theory of Emotions and Social Life. London, New York: Routledge.
• Teroni Fabrice, Deonna Julien A. (2008) Differentiating Shame from Guilt. „Consciousness and Cognition“, vol. 17, no. 4, s. 725–740.
• Thoits Peggy A. (1996) Managing the Emotions of Others. „Symbolic Interaction“, vol. 19, no. 2, s. 85–109.
• Tillmann Klaus-Jurgen (2005) Teorie socjalizacji: społeczność, instytucja, upodmiotowienie. Przełożyli Grzegorz Bluszcz i Bartek Miracki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Timor Uri, Weiss Joshua M. (2008) Sociolinguistic and Psycholinguistic Indications of Behavior Disorders. Analysis of a Prisoner’s Discourse. „International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology”, vol. 52, no. 1, s. 112–126.
• Topalli Volkan (2005) When Being Good Is Bad: An Expansion of Neutralization Theory. „Criminology“, vol. 43, no. 3,s. 797–836.
• Topalli Volkan (2006) The Seductive Nature of Autotelic Crime: How Neutralization Theory Serves as a Boundary Condition for Understanding Hardcore Street Offending. „Sociological Inquiry”, vol. 76, no. 4, s. 475–501.
• Turner Jonathan H. (2002) Face to Face: Toward a Sociological Theory of Interpersonal Behavior. Stanford: Stanford University Press.
• Turner Jonathan H. (2006) Psychoanalytic Sociological Theories and Emotion [w:] Jan E. Stets, Jonathan H. Turner, eds., Handbook of the Sociology of Emotion. New York: Springer, s. 276–294.
• Turner Jonathan H., Stets Jan E. (2009) Socjologia emocji. Przełożyła Marta Bucholc. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26 października 1982. Dziennik Ustaw z 2010 r., nr 33, poz. 178.
• Wallbott Harald, Scherer Klaus (1995) Cultural Determinants in Experiencing Shame and Guilt [w:] June P. Tangney, Kurt W. Fischer, eds., Self-conscious Emotions: The psychology of Shame, Guilt, Embarrassment, and Pride. New York: Guilford Press, s. 465–487.
• Warling Diane, Peterson-Badali Michele (2003) The Verdict on Jury Trials for Juveniles: The Effects of Defendant’s Age on Trial Outcomes. „Behavioral Sciences and the Law”, vol.21, no. 1, s. 63–82.
• Weber Max (1995) Szkice z socjologii religii. Przełożyli Jerzy Prokopiuk i Henryk Wandowski. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Wierzbicka Anna (1999) Emotions Across Languages and Cultures: Diversity and Universals. Cambridge: Cambridge University Press.