Rozwój inżynierskich form działalności naukowo- -badawczej oraz dydaktycznej we wrocławskich szkołach wyższych 1949‒1989

• Authors: Popiński Krzysztof

Title variants

EN

The development of forms of research and didactic activities in engineering in Wroclaw universities 1949–1989

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Pod koniec lat 40. XX w. głównym zadaniem polskiego szkolnictwa wyższego stało się kształcenie kadr na poziomie wyższym dla gospodarki, zwłaszcza przemysłu, oraz prowadzenie działalności naukowej w ramach krajowego sektora badawczo-rozwojowego. W związku z przyspieszoną industrializacją kraju priorytet uzyskały politechniki. Ponieważ jednak ich rozwój dokonywał się wolniej, niż oczekiwano, także uczelnie o innej specjalizacji zostały stopniowo ukierunkowane na profil utylitarny i techniczny. Większość z nich musiała w swojej działalności uwzględniać zadania współpracy z gospodarką narodową, w szczególności z przemysłem. Spowodowało to pojawienie się na wielu uczelniach niebędących politechnikami ‒ także wrocławskich – inżynierskich kierunków kształcenia oraz technicznej tematyki w działalności naukowo-badawczej. W wymiarze ilościowym umożliwiło to wykształcenie wielu tysięcy dodatkowych specjalistów formalnie przygotowanych do pracy w przemyśle, a także przyniosło znaczną ilość opracowań badawczych, które miały sprzyjać jego rozwojowi. W wymiarze jakościowym skuteczność tych działań była jednak ograniczona. Zarówno podejmowany w uczelniach proces kształcenia, jak i prowadzona tam działalność naukowo-badawcza z powodu niedostatecznego finansowania, skromnego zaplecza technicznego oraz słabego związku z praktyką przemysłową miały często pozorowany charakter. Absolwenci byli niedostatecznie przygotowani do podjęcia pracy w przedsiębiorstwach. Efekty działalności naukowo-badawczej prowadzonej w uczelniach w niewielkim stopniu nadawały się do wdrożenia do produkcji. Ponadto przedsiębiorstwom z uwagi na systemowe realia gospodarki socjalistycznej nie zależało na podnoszeniu realnych kwalifikacji swojej kadry czy na wdrażaniu nowych rozwiązań technicznych lub technologicznych.

EN

In the late 1940s, the main task of Polish higher education became higher level training for the economy, especially industry, and conducting scientific activities within the national research and development sector. Due to the accelerated industrialization of the country, polytechnics were given priority. However, because their development was slower than expected, universities with other specializations were also gradually directed towards utilitarian and technical profiles. Most of them had to take into account the tasks of cooperation with the national economy, in particular with industry. This resulted in the appearance of engineering fields of education and technical topics in scientific and research activities in many universities that were not polytechnics, including those based in Wroclaw. In quantitative terms, this made it possible to educate many thousands of additional specialists formally prepared to work in industry, and also brought a significant number of research studies that were to promote its development. However, in the qualitative dimension, the effectiveness of those activities was limited. Both the educational process undertaken in universities and the scientific and research activities carried out there, due to insufficient funding, modest technical background and poor connection with industrial practice, were often improvised, or even simulated. Graduates were insufficiently prepared to work in companies. The effects of scientific and research activities carried out in universities were, to a small extent, suitable for implementation in production. In addition, due to the systemic realities of the socialist economy, companies did not want to raise the real qualifications of their staff or to implement new technical or technological solutions.

Keywords

PL

szkoły wyższe; PRL; edukacja inżynierska; inżynierska działalność naukowo-badawcza

EN

higher education; People's Republic of Poland; engineering education; engineering scientific and research activities

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2024
• Volume: 31
• Issue: 2
• Pages: 74-91

Contributors

author

Popiński Krzysztof

• Katedra Filozofii i Historii Gospodarczej, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

References

• Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Zespół Komitetu Wojewódzkiego PZPR we Wrocławiu: Charakterystyka szkół wyższych miasta Wrocławia, Wrocław 1979 r. [w:] Informacje i opracowania Wydziału Nauki i Oświaty KW PZPR dotyczące uczelni i środowiska akademickiego Wrocławia, 1979 (nowa sygn. 82-1199-0-01-25-01-2912, stara sygn. 3/79/403).
• Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Zespół Komitetu Wojewódzkiego PZPR we Wrocławiu: Kamiński W., 1971, Współpraca z regionem w dziedzinie badań naukowych PWSSP w roku 1971/72, Wrocław [w:] Współpraca wyższych uczelni z przemysłem. Informacje opracowane przez aktyw wyższych uczelni dla Wydziału Nauki dotyczące m.in. współpracy z przemysłem, 1958–1971 (nowa sygn. 82-1199-0-01-18-1700, stara sygn. 74/XVIII/19).
• Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Zespół Komitetu Wojewódzkiego PZPR we Wrocławiu: Olech H., Kominek R., Kiczura L., 1971, Założenia programowe i organizacyjne Międzywydziałowego Studium Ceramiki i Szkła przy PWSSP we Wrocławiu na okres od 1971–1975, Wrocław [w:] Współpraca wyższych uczelni z przemysłem. Informacje opracowane przez aktyw wyższych uczelni dla Wydziału Nauki dotyczące m.in. współpracy z przemysłem, 1958–1971 (nowa sygn. 82-1199-0-01-18-1700, stara sygn. 74/XVIII/19).
• Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Zespół Komitetu Wojewódzkiego PZPR we Wrocławiu: Roszczewski M., 1979, Doskonalenie pracy szkół wyższych Wrocławia, 1979 r. [w:] Informacje i opracowania Wydziału Nauki i Oświaty KW PZPR dotyczące szkół wyższych Wrocławia, (nowa sygn. 82-1199-0-01-25-01-2912, stara sygn. 3/79/403).
• Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Zespół Komitetu Wojewódzkiego PZPR we Wrocławiu: Trznadlowski J., Ziółkowski J., 1971, Ocena efektywności prac naukowo-badawczych placówek naukowych Uniwersytetu Wrocławskiego im. B. Bieruta oraz funkcjonowania współpracy Uczelni z gospodarką narodową, w szczególności regionu Dolnego Śląska, Wrocław [w:] Współpraca wyższych uczelni z przemysłem. Informacje opracowane przez aktyw wyższych uczelni dla Wydziału Nauki dotyczące m.in. współpracy z przemysłem, 1958–1971 (nowa sygn. 82-1199-0-01-18-1700, stara sygn. 74/XVIII/19).
• Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Zespół Komitetu Wojewódzkiego PZPR we Wrocławiu: Współpraca wyższych uczelni Wrocławia z gospodarką narodową, Wrocław 1971 [w:] Współpraca wyższych uczelni z przemysłem. Informacje opracowane przez aktyw wyższych uczelni dla Wydziału Nauki dotyczące m.in. współpracy z przemysłem, 1958–1971 (nowa sygn. 82-1199-0-01-18-1700, stara sygn. 74/XVIII/19).
• XL lat Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu 1946‒1986, 1987, „Studia i Materiały AWF we Wrocławiu”, z. 15, red. J. Jonkisz, Wrocław.
• 40 lat Wydziału Nauk o Żywności 1977‒2017, 2017, red. A. Golachowski, M. Oziembłowski, Wrocław.
• Adamowski J., 1988, Działalność artystyczna [w:] Akademia Muzyczna im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu 1948–1988. Wydawnictwo z okazji 40-lecia Uczelni, red. K. Kościukiewicz, M. Passella, A. Wolański, H. Zamęcka, Wrocław.
• Akademia Medyczna we Wrocławiu 1975–1980, 1980, Wrocław.
• Akademia Muzyczna im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu 1948–1988. Wydawnictwo z okazji 40-lecia Uczelni, 2009, red. K. Kościukiewicz, M. Passella, A. Wolański, H. Zamęcka, Wrocław.
• Akademia Muzyczna im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu w dziesięcioleciu 1998‒2008, 2009, Wrocław.
• Andrzejak R., 2000, Współpraca z przemysłem [w:] Academia Medica Wratislaviensis 1950–2000, Wrocław 2000.
• Chumiński J., 2007, Wyższa Szkoła Ekonomiczna we Wrocławiu (1950–1974) [w:] Księga 60-lecia Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu. Część I: Historia Wyższej Szkoły Handlowej, Wyższej Szkoły Ekonomicznej Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu (1947–2007), red. J. Chumiński, Wrocław.
• Chumiński J., 2017, Od jednowydziałowej Wyższej Szkoły Handlowej do Wydziału Gospodarki Narodowej (1947‒1969) [w:] Księga 70-lecia Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, red. J. Chumiński, C. Zając, Wrocław.
• Drobaczyński R., 1988, Krótki zarys historii uczelni [w:] Akademia Muzyczna im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu 1948–1988. Wydawnictwo z okazji 40-lecia Uczelni, red. K. Kościukiewicz, M. Passella, A. Wolański, H. Zamęcka, Wrocław.
• Dudycz H., 2001, Przemianowanie WSE na Akademię Ekonomiczną oraz powstanie Wydziału Zarządzania i Informatyki (1 października 1974 ‒ 14 października 1976 r.) [w:] Księga Pamiątkowa Wydziału Zarządzania i Informatyki, red. H. Dudycz, Wrocław.
• Dziedzic K., 1975, Postępy w rozpoznaniu bazy surowcowej Dolnego Śląska w 30-leciu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej [w:] Uniwersytet Wrocławski w służbie nauki, kultury i gospodarki narodowej 1945–1975, red. J. Ziomecki, Wrocław.
• Fiema J., 1959, Organizacja [w:] Uniwersytet Wrocławski w latach 1945‒1955, t. I, red. E. Marczewski, Wrocław.
• Granat-Janki A., 2009, Wydział Kompozycji, Dyrygentury, Teorii Muzyki i Muzykoterapii [w:] Akademia Muzyczna im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu w dziesięcioleciu 1998‒2008, Wrocław.
• Holecki A., Jasiński J., Wersty B., 1987, Akademia Ekonomiczna imienia Oskara Langego we Wrocławiu – dzieje uczelni, Wrocław.
• Jaworski P., Kotecki A., 2015, Wydział Przyrodniczo-Technologiczny Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu 1945‒2015, Wrocław.
• Jeszcze o czasach pionierskich, 2010 [w:] Miedź i medycyna, oprac. B. Folta, Wrocław– Lubin.
• Jeżowska-Trzebiatowska B., Ratajczak H., Ziółkowski J., 1975, Rozwój uniwersyteckiego ośrodka chemii [w:] Uniwersytet Wrocławski w służbie nauki, kultury i gospodarki narodowej 1945–1975, red. J. Ziomecki, Wrocław.
• Jędrzejewski M., 2007, Historia Wydziału Architektury Wnętrz i Wzornictwa ASP we Wrocławiu, „Dyskurs. Zeszyty naukowo-artystyczne ASP we Wrocławiu”, nr 6.
• Kaczmarek J., 1979, Nauka i jej rola w rozwoju społeczno-gospodarczym [w:] 35 lat gospodarki Polski Ludowej, red. K. Secomski, Warszawa.
• Kasprzak W., 1995, Współpraca z gospodarką narodową [w:] Księga Jubileuszowa 50-lecia Politechniki Wrocławskiej 1945‒1995, red. R. Czoch, Wrocław.
• Kempisty C., 1987, Rola uczelni w rozwoju turystyki i rekreacji [w:] XL lat Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu 1946‒1986 „Studia i Materiały AWF we Wrocławiu”, z. 15, red. J. Jonkisz, Wrocław.
• Kiełb K., 1999, Alma Mater – dzieje wrocławskiej uczelni muzycznej. Akademia Muzyczna im. Karola Lipińskiego [w:] Życie muzyczne Wrocławia (1945‒1995). Materiały z konferencji naukowej „Tradycje śląskiej kultury muzycznej” IX, 27‒28.03.1998 r., „Zeszyt Naukowy Akademii Muzycznej im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu”, nr 75, Wrocław.
• Kluczyński J., 1986, Szkolnictwo wyższe w czterdziestoleciu Polski Ludowej, Warszawa.
• Knosala E., 1977, Zarządzanie badaniami naukowymi, Warszawa.
• Kościukiewicz K., 1988, Działalność naukowa i dydaktyczna [w:] Akademia Muzyczna im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu 1948–1988. Wydawnictwo z okazji 40-lecia Uczelni, red. K. Kościukiewicz, M. Passella, A. Wolański, H. Zamęcka, Wrocław.
• Księga 60-lecia Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, 2007, red. J. Chumiński, Wrocław.
• Księga 50-lecia Wydziału Inżynieryjno-Ekonomicznego, 2004, Wrocław.
• Księga 70-lecia Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 2017, red. J. Chumiński, C. Zając, Wrocław.
• Księga Pamiątkowa Wydziału Zarządzania i Informatyki, 2001, red. H. Dudycz, Wrocław.
• Kulak T., Pater M., Wrzesiński W., 2002, Historia Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• 50 lat Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, 1997, Wrocław.
• Mergentaler J., 1959, Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii, Uniwersytet Wrocławski w latach 1945–1955 [w:] Uniwersytet Wrocławski w latach 1945‒1955, t. I, red. E. Marczewski, Wrocław 1959.
• Mergentaler J., 1970, Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii [w:] Uniwersytet Wrocławski w latach 1945–1970. Księga Jubileuszowa, red. W. Floryan, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Merta-Staszczak A., Burak M., Leśniewski J., 2020, Nauka i przemysł Politechnika Wrocławska w odbudowie i rozwoju gospodarczym Dolnego Śląska (1945–1989), Wrocław.
• Moroz P., Żuławiński J., 1991, Akademia Rolnicza we Wrocławiu 1945–1991, Wrocław.
• Pielka S., 2010, O współpracy Katedry i Kliniki Chirurgii Urazowej AM z KGHM w Lubinie [w:] Miedź i medycyna, oprac. B. Folta, Wrocław–Lubin.
• Pijaczewska I., 1985, Rola kulturotwórcza PWSSP we Wrocławiu, „Życie Szkoły Wyższej” 10.
• Popiński K., 2007, Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu (1974–2007) [w:] Historia Wyższej Szkoły Handlowej, Wyższej Szkoły Ekonomicznej Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu (1947–2007), część I, red. J. Chumiński, Wrocław.
• Popiński K., 2010, Rola edukacji na poziomie wyższym w modernizacji społeczno-ekonomicznej Polski w latach 1945–1989 [w:] Modernizacja czy pozorna modernizacja. Społeczno-ekonomiczny bilans PRL 1944–1989, red. J. Chumiński, Wrocław.
• Popiński K., 2012a, Rola szkolnictwa wyższego w rozwoju społeczno-ekonomicznym i kulturalnym Dolnego Śląska w latach 1945‒1989, „Kwartalnik Pamięć i Przyszłość”, nr 3(17).
• Popiński K., 2012b, Współpraca naukowo-badawcza wrocławskich uczelni z przemysłem w latach 1945‒1989 [w:] Z dziejów przemysłu po 1945 roku, red. E. Kościk, R. Klementowski, Wrocław.
• Popiński K., 2017, Wrocławski Ośrodek Informatyczny w latach 1959‒1989 [w:] Polska Informatyka. Systemy i zastosowania, red. J.S. Nowak, B. Ostrowska, Warszawa.
• Popiński K., 2022a, Between art, industry and entrepreneurship: artistic, design, and managerial activity of professor Zbigniew Horbowy in 1959–1989, „Studia Historiae Oeconomicae”, vol. 40/2.
• Popiński K., 2022b, Planowanie w polskim szkolnictwie wyższym 1947‒1989 [w:] Plany są niczym – planowanie jest wszystkim. Planowanie w przestrzeni gospodarczej z perspektywy historycznej, red. A. Merta-Staszczak, S. Straszak-Chandoha, Wrocław.
• Potencjał badawczo-rozwojowy Polski w latach 1975–2000. Zasoby i ich wykorzystanie, 1991, red. P. Glikman, Warszawa–Łódź.
• Rozmowa z prof. Ludmiłą Borodulin-Nadzieją, O długoletniej współpracy Katedry i Zakładu Fizjologii z CUPRUM, 2010 [w:] Miedź i medycyna, oprac. B. Folta, Wrocław–Lubin.
• Rutkiewicz I., 1986, Akademia Ekonomiczna im. Oskara Langego we Wrocławiu w 40– leciu Polski Ludowej, Wrocław.
• Sembrat K., 1959, Wydział Nauk Przyrodniczych [w:] Uniwersytet Wrocławski w latach 1945‒1955, t. I, red. E. Marczewski, Wrocław.
• Skiba L., 1979, Dolnośląskie Zagłębie Węglowe w organizmie gospodarczym PRL, Warszawa– Wrocław.
• Szkice z pamięci. Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych we Wrocławiu we wspomnieniach jej założycieli, studentów i pedagogów. Lata 1946–1996, 1996, Wrocław.
• Tymowski J., 1975, Organizacja szkolnictwa wyższego w Polsce, Warszawa.
• Tyszkiewicz J., 2001, Nasze 50 lat 1951‒2001 [w:] Dzieje Akademii Rolniczej we Wrocławiu, red. J. Sobota, T. Szulc, J. Tyszkiewicz, Wrocław.
• Tyszkiewicz J., 2007, Dzieje Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu 1946–2006, Wrocław.
• Uniwersytet Wrocławski im. Bolesława Bieruta. Inauguracja roku akademickiego 1974/75, 1975, Wrocław.
• Uniwersytet Wrocławski im. Bolesława Bieruta. Inauguracje – lata akademickie1976/77–1981/82, 1983, Wrocław.
• Werner W.A., 1981, Sterowanie przemysłowym zapleczem badawczym, Warszawa.
• Wincencjusz-Patyna A., 2019, Z ziemi, ognia i powietrza [w:] CiSZ. 70 lat obecności Ceramiki i Szkła na wrocławskiej Akademii Sztuk Pięknych, red. K. Pawlak, Wrocław.
• Wrocławska Wyższa Szkoła Ekonomiczna na usługach praktyki gospodarczej Dolnego Śląska, 1972, Wrocław.
• Wrzesiński W., 2002, Uniwersytet Wrocławski w latach 1945–2002 [w:] T. Kulak, M. Pater, W. Wrzesiński, Historia Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Zdanowicz M., 1996, Stracone szanse [w:] Szkice z pamięci. Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych we Wrocławiu we wspomnieniach jej założycieli, studentów i pedagogów. Lata 1946–1996, Wrocław.
• Znamierowska T., 2004, Zarys historii Wydziału Inżynieryjno-Ekonomicznego (1954‒2004) [w:] Księga 50-lecia Wydziału Inżynieryjno-Ekonomicznego, Wrocław.
• Zwolski J., 1991, Potencjał badawczo-rozwojowy Polski w latach 1975-1987 [w:] Potencjał badawczo-rozwojowy Polski w latach 1975‒2000. Zasoby i ich wykorzystanie, red. P. Glikman, Warszawa–Łódź.
• Zworska-Raziuk B., 2003/2004, Programy nauczania Katedry Szkła, „Dyskurs. Zeszyty naukowo-artystyczne ASP we Wrocławiu”, nr 1.
• Życie muzyczne Wrocławia (1945‒1995). Materiały z konferencji naukowej „Tradycje śląskiej kultury muzycznej” IX, 27‒28.03.1998 r., 1999, „Zeszyt Naukowy Akademii Muzycznej im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu”, nr 75.