Nowa ludowa historia: charakterystyka i społeczno-polityczne korzenie współczesnych narracji o historii chłopów polskich

• Authors: Gospodarczyk Marta , Kożuchowski Łukasz

Title variants

EN

The New People’s History: Characteristics and Socio-Political Roots of Contemporary Narratives of Polish Peasant History

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł ma na celu przedstawienie charakterystyki współczesnych publikacji dotyczących historii ludowej Polski oraz kontekstu ich powstania. Uwaga autorów skupia się na pozycjach popularnonaukowych, takich jak Ludowa historia Polski Adama Leszczyńskiego czy Bękarty pańszczyzny Michała Rauszera, które łączy nowe podejście do historii ludowej, zakładające podkreślanie sprawczości podporządkowanych, odejście od „historii szlacheckiej”. Powstawanie nowych publikacji dotyczących historii ludowej Polski jest nie tylko wyrazem osobistych motywacji autorów, ale też konsekwencją szeroko rozumianego współczesnego otoczenia społeczno-politycznego. Zainteresowanie opinii publicznej „ludem” jest, według autorów, częściowo pokłosiem wyborów z 2015 roku i późniejszych analiz, kiedy to lud wyłonił się jako podmiot polityczny, a także częścią lewicowego oporu wobec prowadzonej przez rząd Prawa i Sprawiedliwości polityki historycznej.

EN

The article presents the characteristics of contemporary scholarship devoted to Polish people’s history as well as the context of their creation. The authors focus on two prominent texts: Ludowa historia Polski [The People’s History of Poland] by Adam Leszczyński and Bękarty pańszczyzny [Bastards of Serfdom] by Michał Rauszer. Both books employ a new approach to peasant history by emphasizing the agency of the subaltern and departing from ‘the history of nobility’. The emergence of new publications on Polish people’s history is not only an expression of the authors’ personal motivations but also a consequence of contemporary socio-political climate. The public interest in ‘the people’ is partially an outcome of the 2015 elections, which caused ‘the people’ to emerge as a political subject, and partially a manifestation of the left distancing itself from the historical politics of the current Polish government.

Keywords

PL

polityka historyczna; chłopi; historia ludowa; subaltern studies

EN

historical politics; peasants; people’s history; subaltern studies

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2021
• Issue: 2(241)
• Pages: 177-198

Contributors

author

Gospodarczyk Marta

• Uniwersytet Warszawski

author

Kożuchowski Łukasz

• Uniwersytet Warszawski

References

• Bauman, Zygmunt. 2018. Retrotopia. Jak rządzi nami przeszłość. Przekład Karolina Lebek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bończa-Tomaszewski, Nikodem. 2005. Polskojęzyczni chłopi? Podstawowe problemy nowoczesnej historii chłopów polskich. Kwartalnik Historyczny, 2: 91–111.
• Brodowska, Helena. 1967. Ruch chłopski po uwłaszczeniu w Królestwie Polskim. 1864–1904. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Brodowska, Helena. 1984. Chłopi o sobie i Polsce. Rozwój świadomości społeczno-narodowej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Brodowska, Helena. 1992. Problemy badawcze świadomości chłopów w okresie zaborów. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica, 45: 9–21.
• Brożek, Piotr. 2015. Niepamięć. https://www.youtube.com/watch?v=aDiVKzl9hTU.
• Burszta, Józef. 1950. Wieś i karczma. Rola karczmy w życiu wsi pańszczyźnianej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Chibber, Vivek. 2013. Postcolonial Theory and the Specter of Capital. London: Verso Books.
• Czapliński, Przemysław. 2020. Antybaśń o Szeli. Czas Kultury. https://czaskultury.pl/czytanki/antybasn-o-szeli/
• Dunin, Kinga. 2020. Po co nam ludowa historia Polski? Krytyka Polityczna. https://krytykapolityczna.pl/kultura/czytaj-dalej/kinga-dunin-czyta/adam-leszczynski-ludowa-historia-polski-recenzja/.
• Gdula, Maciej. 2018. Nowy autorytaryzm. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Gmitruk, Janusz. 2000. Bataliony chłopskie 1940–1945. Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.
• Grabski, Władysław. 1929. Historja wsi w Polsce. Warszawa.
• Grochowski, Piotr. 2009. Dziady. Rzecz o wędrownych żebrakach i ich pieśniach. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Groniowski, Krzysztof. 1963. Realizacja reformy uwłaszczeniowej 1864 roku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Groniowski, Krzysztof. 1966. Kwestia agrarna w Królestwie Polskim 1871–1914. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Grynwaser, Hipolit. 1935. Kwestja agrarna i ruch włościan w Królestwie Polskim w pierwszej połowie XIX wieku. Studjum archiwalne. Warszawa.
• Grynwaser, Hipolit. 1938. Sprawa włościańska w Królestwie Polskim w latach 1861–62 w świetle źródeł archiwalnych. Warszawa.
• Guzowski, Piotr. 2008. Chłopi i pieniądze na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych. Kraków: Wydawnictwo Avalon.
• Kieniewicz, Stefan. 1951. Ruch chłopski w Galicji w 1846 roku. Wrocław: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
• Kochanowicz, Jacek. 1992. Spór o teorię gospodarki chłopskiej. Gospodarstwo chłopskie w teorii ekonomii i historii gospodarczej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Kolasa-Nowak, Agnieszka. 2018. Od idei „homo sovieticus” do „mentalności folwarcznej” Polaków. O używaniu przeszłości w dyskursie socjologicznym i publicznym. Res Historica 46: 301–320. DOI: 10.17951/rh.2018.46.301–320.
• Kopczyński, Michał. 2018. Historia gospodarcza ciała. Studia z dziejów biologicznego standardu życia na ziemiach polskich. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Mówią Wieki.
• Kopczyński, Michał. 1998. Studia nad rodziną chłopską w Koronie w XVII–XVIII wieku. Warszawa: Krupski i S-ka.
• Korczyński, Piotr. 2020. Śladami Szeli. Diabły polskie. Warszawa: Wydawnictwo RM.
• Krisań, Maria. 2008. Chłopi wobec zmian cywilizacyjnych w Królestwie Polskim w drugiej połowie XIX – początku XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton oraz Instytut Historii PAN.
• Krisań, Maria. 1998. Listy do gazety „Zaranie” z lat 1909–1915. Dzieje Najnowsze, 30, 4: 21–28.
• Kruk-Siwiec Justyna. 2019. Obrońcy i ciemiężyciele, czyli o dualistycznym modelu historii chłopów (i niektórych jego niedostatkach z perspektywy historii literatury). Terminus, 21, z. 1, 50: 41–65.
• Księżyk, Rafał. 2018. Prof. Sulima: Nadchodzi nowa chłopomania. Pismo, 10.
• Kuciel-Frydryszak, Joanna. 2018. Służące do wszystkiego. Warszawa: Marginesy.
• Kula, Witold. 1983 (1962). Teoria ekonomiczna ustroju feudalnego. Próba modelu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Leder, Andrzej. 2013. Prześniona rewolucja. Ćwiczenia z logiki historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Leszczyński, Adam. 2020. Ludowa historia Polski. Historia wyzysku i oporu. Mitologia panowania. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
• Linkiewicz, Olga. 2018. Lokalność i nacjonalizm. Społeczności wiejskie w Galicji Wschodniej w dwudziestoleciu międzywojennym. Kraków: Universitas.
• Łuczewski, Michał. 2017. Kapitał moralny. Polityki historyczne w późnej nowoczesności. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.
• Łuczewski, Michał. 2016. Kontrrewolucyjne pojęcie. “Polityka historyczna” w Polsce. Stan Rzeczy, 10: 221–257.
• Łuczewski, Michał. 2012. Odwieczny naród. Polak i katolik w Żmiącej. Warszawa: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej.
• Madurowicz-Urbańska, Helena. 1976. Życiorys naukowy Fr. Bujaka. W: H. Madurowicz-Urbańska, red. Franciszek Bujak, Wybór pism, tom I. Warszawa: PWN.
• Matyja, Rafał. 2009. Konserwatyzm po komunizmie. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Mędrzecki, Włodzimierz. 1994. W społecznościach lokalnych i w parafii. Kobiety w życiu publicznym wsi polskiej na przełomie wieków. W: A. Żarnowska, A. Szwarc, red. Kobieta i świat polityki. Polska na tle porównawczym w XIX i w początkach XX wieku. Warszawa: DiG, 163–168.
• Mędrzecki, Włodzimierz. 2002. Młodzież wiejska na ziemiach Polski centralnej 1864–1939. Procesy socjalizacji. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk.
• Mędrzecki, Włodzimierz. 1995. Kobieta wiejska w Królestwie Polskim. Przełom XIX i XX wieku. W: A. Żarnowska, A. Szwarc, red. Kobieta i społeczeństwo na ziemiach polskich w XIX wieku. Warszawa: DiG, 93–98.
• Modzelewski, Karol. 1987. Chłopi w monarchii wczesnopiastowskiej. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich.
• Myśliwski, Wiesław. 2003. Kres kultury chłopskiej. Warszawa-Bochnia: Prowincjonalna Oficyna Wydawnicza.
• Nowak, Andrzej. 2020. Prof. Andrzej Nowak: „Elity” liczą, że poprzez agresywne, wulgarne ataki uda się zmusić rząd do odejścia. To nie jest demokratyczna droga. wPolityce.pl, 18.12.2020. https://wpolityce.pl/polityka/531524-nasz-wywiad-prof-andrzej-nowak-kult-chamstwa?fbclid=IwAR1f9ogvSQ8JVMapKctUjhufRYrKJ NaTiS_Wi5f2lZitNI3Yt2T-Ek6jqao. Dostęp: 27.1.2020.
• Piątkowski, Wiesław. 1956. Dzieje ruchu zaraniarskiego. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Przybysz, Kazimierz, Andrzej Wojtas. 1985. Bataliony Chłopskie. Tomy 1-3. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Puczek, Jan. 2015. Uwagi do artykułu Adriana Uljasza Jura Gajdzica (1777–1840). Chłopski bibliofil i pamiętnikarz z ziemi cieszyńskiej. Gdański Rocznik Ewangelicki, 9: 277–281.
• Rak, Radek. 2019. Baśń o wężowym sercu albo Wtóre słowo o Jakóbie Szeli. Warszawa: Powergraph.
• Rauszer, Michał. 2020. Bękarty pańszczyzny. Historia buntów chłopskich. Warszawa: Wydawnictwo RM.
• Sadura, Przemysław, Sławomir Sierakowski. 2019. Polityczny cynizm Polaków. Raport z badań socjologicznych. Warszawa: Stowarzyszenie im. Stanisława Brzozowskiego, Fundacja Pole Dialogu.
• Sowa, Jan. 2011. Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą. Kraków: Universitas.
• Świętochowski, Aleksander. 1925. Historja chłopów polskich w zarysie. 1. W Polsce Niepodległej. Lwów.
• Świętochowski, Aleksander. 1928. Historja chłopów polskich w zarysie. 2. W Polsce Podległej. Lwów.
• Tazbir, Janusz. 1978. Piotr Skarga. Szermierz kontrreformacji. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Tyszka, Krzysztof. 2004. Nacjonalizm w komunizmie. Ideologia narodowa w Związku Radzieckim i Polsce Ludowej. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.
• Uljasz, Adrian. 2013. Jura Gajdzica (1777–1840). Chłopski bibliofil i pamiętnikarz z ziemi cieszyńskiej. Gdański Rocznik Ewangelicki, 7: 42–54.
• Urbanik-Kopeć, Alicja. 2018. Anioł w domu, mrówka w fabryce. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Warren, Rosie, ed. 2017. The Debate on ‘Postcolonial Theory and the Specter of Capital’. London: Verso Books.
• Wilczyńska, Elwira. 2019. Diabli z czubami. Niemcy oczami polskich chłopów w XIX i na początku XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Wiślicz, Tomasz. 2019. Nowe tendencje w historiografii polskiej po 1989 roku. Raport diagnostyczny. XX Powszechny Zjazd Historyków Polskich. Lublin 2019, http://xxpzhp.umcs.lublin.pl/Referaty/Tomasz-Wislicz-Nowe-tendencje-w-historiografii-polskiej-po-1989-roku1.pdf [dostęp 27.01.2021].
• Wiślicz, Tomasz. 2004. Szkoła „Annales” wobec wyzwań schyłku XX wieku. Krytyka i próby reform. Kwartalnik Historyczny, CXII, z. 2: 79–109.
• Wiślicz, Tomasz. 2001. Zarobić na duszne zbawienie. Religijność chłopów małopolskich od połowy XVI do końca XVIII wieku. Warszawa: Neriton oraz Instytut Historii PAN.
• Wiślicz, Tomasz. 2020. Zelman Wolfowicz i jego rządy w starostwie drohobyckim w połowie XVIII w. Kraków-Warszawa: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk.
• Wycech, Czesław. 1966. Wincenty Witos w świetle własnej twórczości pisarskiej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Znaniecki, Florian, William Thomas. 1976. Chłop polski w Europie i Ameryce. Tomy 1–5. Przekład Maryla Metelska, Endla Oengo-Knoche, Stanisław Helsztyński, Irena Wyrzykowa, Anna Bartkowicz. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Identifiers

DOI

10.24425/sts.2021.137293